Автор И. Мухlамадов. Август 2022 сон.

18 августалда райадминистрациялда тlобитlана бегавулзабазулгун иргадулаб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, прокурор Рамазан Гlумаровас, УФСБялъул нухмалъулев Шамил Гlумаровас, рагъулав комиссар Шамил Мухlамадовас ва цогидазги.

Аслияб къагlидаялъ гьениб гьоркьор лъурал суалаздасан рукlана хаслихъе призывалде хlадурлъи ва росабазул генпланал хlадуриялда хурхун бугеб ахlвал-хlалалъул бицин.

Гьаб ахир заманалда районалда цlакъго цlикlкlараб кlвар кьолеб буго армиялде гlолохъаби ритlиялде. Гьелъие гlиллаги буго гьенире ритlулезул план тlубазабизе кlолеб гьечlолъи. Мисалалъе, исана ихдалил призывалъул планалда рекъон 1077 чи ахlун вукlун вуго военкоматалде, гьездасан гlицlго 37% гурони рачlун гьечlо, наряд тlубан буго 84 %. Гьеб суал захlмалъун буго Украинаялда хасаб рагъулаб операция байбихьаралдаса. Гlолилазда ва гьезул эбел-инсуда кколеб буго жидер лъимал рагъде ритlизехъин ругилан. Амма гьеб гlададисеб хlинкъи бугин, Украинаялде контракталда рекъон хъулухъ гьабулел ругел профессионалиял рагъухъаби гурони ритlуларин ракlчlезабуна иргадулаб нухалда данделъиялда. Хаслихъе призывалдаги гьединабго жо ккечlого букlине ккани, гьанжего хlадурлъизе кколилан абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас.

Автор И. Мухlамадов. Август 2022 сон.

Гьал къоязда Дагъистаналде рачlун рукlана Донецкалдаса лъималазул къокъа. 10 августалда гьел щвана нилъер районалдеги. Гьезда цадахъ рукlана лъималазул ихтиярал цlуниялъул рахъалъ республикаялъул советалъул членал, регионалъул Бетlерасда цебе бугеб лъималазул ихтиярал цlуниялъул рахъалъ омбудсменд Марина Ежова, гьелъул кумекчагlи ва цогидалги.

Къалъул гlужалдехун гьел щвана Хунзахъ тlалъиялде. Кlудияб хlадурлъигун къабул гьаруна районалъ рикlкlадаса рачlарал гьалбал. Тlоцебе гьел рачана Цlолокь рагlалда бугеб халгьабиялъул площадкаялде. Гьенибго туристазул хабалда цебе гlодор чlана кваназе. Киназго гlахьаллъи гьабуна райадмистрациялда цебе бугеб пастlаниб Донецкалъул гlаламатлъун кколеб роза чlеялъулъ. Хадуб райадминистрациялда гlуцlана гургинаб стол. Гьениб тlобитlана районалъул школазул Советалъул гlахьалчагlигун дандчlвай. Районалъул школьниказ ва гьалбадерица бицана жидедаго тlаса бищизе ракlалда бугеб профессиялъул хlакъалъулъ. “Дагъистаналъул тарихалдаги гlемерал руго бидулал тlамчал, нижедаги бихьана рагъул кьогlлъиги, терроризмалъул балагьги ва гьелдалъун кколел камиялги. Гьединлъидал нижеда цlакъ лъикl бичlчlула жакъа нужер Ватlаналда бугеб ахlвал-хlал. Ниж хlадурал руго нужер захlмалъи-къварилъи бащад гьабун бикьизе, нижехъан бажарараб кумек гьабизе. Хасго дир ракl унтула эбелэменги чlван, тlокlаб тlала-агъаз гьабизе чиги гьечlого хутlарал лъимал рихьидал”, - ян абуна Марина Ежовалъ. Гьединго кlалъаял гьаруна районалъул лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ, Жамгlияб палатаялъул председатель Раисат Гlусмановалъ ва цогидазги. Донецкалдаса рачlарал лъималазул кlигоял нилъер районалъул Хунзахъ ва Шотода росабалъа хъизамаз жидехъего хьихьизе рачана.

Автор Ф. Мухlамадова. Август 2022 сон

Аллагьас дие редакциялда тун батIияб хIалтIиги, цебе араб гIумрудул хIисабал гьаризе соналги кьунани, гьаб дунялалда дида лъаралщинал лъикIал гIадамазул читIиралъулъ цо хасаб бакI кквезе буго жиндир мунагьал чураяв МухIамад ПатахIовас.

ГIажаибго лъимадулаб ракIалъул, гIаданлъиялъул нухалъул чи вукIана гьев.

«Шагьаралда хварав магIарухъа чи» ясул магIу-кечIалъги, «Абула басрияб цIилъулеб бугин,

ЦIогьалдай рукIана нилъер умумул?

Инсанасул къадру кепкиде кканин,

Какал кепкиедай дозги ралаан?»-хечалъулаб бадибчIваялъги асир гьаюрай дида ПатахIов-инсан лъазего лъалароан 2003 соналде щвезегIан.

Гьеб соналъ районалъул газеталъул редакторлъун вачIана МухIамад хIалтIизе. Сундукьаго намусав, гIадатав инсан ватана мунагьал чурад. Ва амма доб гIадатлъиялъулъ букIана гIорхъудаса ун тIокIборчIараб гIадан хиралъиги гIакъиллъиги.

Дида журналистикаялъул цо къатIраниги лъалеб батанигьелъул «гIайибиявги» вуго ПатахIов МухIамад. Гьаб жакъа гIадин ракIалда буго гьесул: «Рубрика гьечIеб макъала тIагъур тIад лъечIев магIаруласда релълъун, сури гIун букIуна», «Хъвай хIакимасе гуреб, гIадамасе къабуллъиледухъ, цинги дур ракI бухIиларо»-ян малъа-хъваял.

Дир цо художественияб хабаралъе гьес хъван букIана жибго хабаргIанасеб анализ гьабураб пикру (гьесул кIарчамаб хатIалъ гьабураб гьеб рецензия дир жеги цIунунги буго). ЦIикIкIунисеб заман шагIирзабазул барщичIел асарал цIубазарулеб, чияе жиндирго пикраби рикьулеб инчIебани, гьесул нус-нус тIехь жиндирго гIелаанин абурабги битIараб букIиналда ракIчIана дир. Чангияз босун батила мунагьал чурадил ракI лъикIлъиялдаса пайда.

ХIакимас гIадин гуреб, ракI жубарав, цIикIкIарав гьалмагъас гIадин кьолаан гьес тIадкъаялги. Дицаги божуда рекIкI гьабулароан къварилъи-гIатIилъи бичIчIарав, сахаватав насихIатчиясе.

ТIоцебесеб рагIи баккулаго цоцазда ричIчIулел махсараби, гIакъилал кици-биценазул къойил чваххулеб ихх-гьеб кинабго лъугIана МухIамад хIалтIудаса нахъе индал.

Автор И. Мухlамадов. Август 2022 сон.

2 августалда райадминистрациялда тlобитlана районалда гlадлу-низам ва хlинкъи гьечlолъи чlезабиялъул бицараб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, администрациялъул хlалтlухъабаз, прокурор Рамазан Гlумаровас, районалъул полициялъул начальникасул ишал тlуралев Шамил Маликовас, Хунзахъ бугеб районазда гьоркьосеб цlех-рехалъул отделалъул нухмалъулев Анвар Укмасовас ва цогидалги къуваталъулалгун ихтиярал цlуниялъул идарабазул вакилзабаз.

Данделъи байбихьана дагьаб цебегlан районалда ккараб пашманаб лъугьа-бахъиналъул бициналдасан. Муниципалитеталъул бетlер Нурмухlамад Задиевас абуна кигlан хlаракат бахъаниги районалде вачlунев щибав туристасда хадуб халккун бажаруларин ва жалго туристалги хlал лъаларел бакlазда цlодорго рукlине кколилан. Туристазе хlинкъи гьечlолъиялъи цlуниялда сверухъ гьабулеб бугеб хlалтlул бицана райадминистрациялъул гlолилазул ишазул, спорталъул ва туризмалъул рахъалъ отделалъул начальник Шамай Гlумаровалъ. Гьелъ бицана 22 июлалда Оренбургалдаса хъизангун цадахъ Цlолокь кlкlалахъе машина бортараб бакl хас гьабун тlабигlаталъухъ халгьабизе бихьизабураб бакl кколарин, гьединаб площадка 200 метралъ добегlан бугин ва гьеб тlоцебесеб къоялдаса нахъе сверунги къан, хасал знакалги лъун хlадурунги бугилан. Хlинкъи гьечlолъиялъул план тlубазабиялда рекъон, 2021 соналдаго муниципалитеталда лъун руго цlуна-къай гьабизе рихьизарурал хасал знакал. Гьел лъун руго халгьабулеб площадкаялда, Макьасда, Мочlохъ хlорил рагlалда ва Гьоцlалъ ГЭСалъул территориялда. 600 метрадул манзилалда Гlарани ва Илълъа росабазул рахъалдасан Цlолокь рагlал сверун къазе республикаялъул бюджеталдасан районалъе биччан буго 4 млн цlикlкlун гъурущ гlарцул. Кватlичlого гьел хlалтlаби гьаризе байбихьизе руго. Дагьаб цебегlан кьурул рагlалда ругел “Роупджампинг” экстремалиял аттракционазул ва цогидалги туристазул объектазул хlалтlи законалда данде кколедухъ гlуцlун бугищали халгьабеян кагъат битlун буго Хунзахъ РОВДялде. Гьединго гьал къоязда тобитlараб халгьабиялдаса хадуб кьурул рагlалда ругел гостиницабазул ва гьалбадерил рукъзабазул хважаиназда лъазабун буго жидерго объектазда бугеб территория хасал знакалги лъун сверун къаян. Кlкlалахъе машина бортун хадуб кьурул рагlал сверун тlадеги лъун руго хасал знакал ва “Тобот” гостиницаялъул ва халгьабулеб площадкаялъул рахъалдасан бетоналъул блокалги лъун рагlалде нух къан буго. Кватlичlого жеги 45 хасал знакал лъезе руго гьенирго.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2022 сон.

27 июлалда районалде вачlун вукlана ДРялъул Хlукуматалъул Председатель Гlабдулмуслим Гlабдулмуслимов. Гьесда цадахъ рукlана республикаялъул Хlукуматалъул тlоцевесев вице-премьер Манвел Мажонц, финансазул министр Юнус Сагlадуев, культураялъул министр Зарема Бутаева, экономикияб цебетlеялъул министрасул ишал тlуралев Гlадильхан Ахlмадов ва цогидалги жавабиял чиновникал.

Хlакимзабазул районалде сапар бухьиналъе аслияб гlиллалъун букlана тlасияб соналъ тlолабго улкаялда кlодо гьабизе бугев нилъер машгьурав ракьцояв, кlудияв поэт Расул Хlамзатов гьавуралдаса 100 сон тlубаялъул юбилеялде хlадурлъи кинан унеб бугебали халгьаби. Районалъул нухмалъигун цадахъ тlоцебе гьалбал щвана шагlирасул Ватlаналде Цlада росулъе. Гьениб кlиго машгьурав шагlирасул рукъ-музеялъул халшалги гьабун, премьерас абуна тlасияб соналде гьениб ремонт гьабизе кколилан. Гьенисан щвана “Хъахlал къункъраби” мемориалияб комплексалде. Гьелъулги реконструкция гьабизе буго ва сверухълъи берцин гьабун къачlазе буго. “Гьаб комплекс лъугьине ккола Хунзахъ районалъул визиткаялъулаб карталъун. Гьаниб аскlобго рагьизе ккола шагlирасул тlахьал, журналал, значокал ва цогидабги атрибутика бичулеб киоск. Биччанте гьанире рачlарал туристаз поэтасул творчествогун лъай-хъвай гьабизе. Гьанир гьаризе ругел хlалтlабиги лъугlизаризе ккола кlванагlан хехго, амма лъикlаб даражаялда”, - ян абуна Гlабдулмуслим Гlабдулмуслимовас.

Авторал Ф. Мухlамадова ва И. Мухlамадов. Июль 2022 сон.

Республикаялъулго даражаялда кlудияб кlвар кьолеб буго туризм цебетlеялъе шартlал гlуцlиялде. Щайгурелъул, жакъа туризмалъул бутlаялъ гlатlидал нухал рагьулел руго экономика цебетlеялъе ва гlадамазул рукlа-рахъиналъул даража цо къадаралъниги борхизабиялъе. Гьедин араб соналъ Дагъистаналде вачlун вуго 1 млн цlикlкlун турист. Официалиял баяназда рекъон, исана республикаялъ къабул гьавизе вуго 2-3 млн турист. Ахирисел соназда жаниб туризмалъул рахъалъ улкаялдаго бищунго машгьурал регионазул цересел кьеразде бачlана Дагъистанги. Гlажаибго берцинаб тlабигlаталъги, бечедаб тарихалъги, тарихиял памятниказги, улкаялда тlокlаб кибго гьечlебгlадаб гlемер миллатаздасан гlуцlараб Дагъистаналъул маданияталъги ва умумузулъанго батараб, щивасул бидулъ бессараб гьобол хиралъиялъги цlалел руго туристал гьанире. Хадубккунги гьезул къадар цlикlкlун гурони, гlодобе ккезе гьечlин абулеб буго экспертаз. Щайгурелъул, тlолабго дунялалъул санкциязул халатаб рахасалъ сверун ккун гъанкъулеб бугеб Россиялъул гражданазе къватlисел пачалихъаздеги нух къан буго. Гьединлъидал гьал ахирисел соназда улкаялда лъалаго цебетlуна жанисеб туризм. Жакъа нилъер районги ккола республикаялда бищунго гlемерал туристал рачlунел муниципалитетаздасан цояблъун. Гъоркьисала нилъехъе вачlун вуго 200 азаргогlан турист. Исана гьел жеги цlикlкlине руго. Амма хlадур бугищха нилъер район гьелгощинал гlадамал къабул гьаризе ва кинаб пикру бугеб гlадатияб халкъалъул туристазда хурхун? Гьелда хурхун цlех-рех гьабуна нижеца гьаб материалалда. Жакъа къоялде районалда хlалтlулел руго 25-30 гьалбал къабул гьарулел рукъзал. Гlуцlун руго чанго турал. Амма жакъагlадинаб туризм, цебе магlарухъ букlараб жо гурелъул, жеги тlубанго гьелде ругьунлъун гьечlо нилъер жамгlият. Гьединлъидал гlадамазул пикрабиги батlи-батиял руго туризмалда хурхун.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2022 сон.

20 июлалда райадминистрациялъул данделъабазул залалда тlобитlана бегавулзабазулгун иргадулаб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас ва гlуцlарухъанлъиялъулгун правовояб отделалъул начальник Шамил Валиевас.

Данделъи байбихьана лъагlалил тlоцебесеб бащалъиялда налогал ракlариялъул план тlубазабиялда хурхун бугеб ахlвал-хlалалъул бициналдасан. “Бегавулзабаз кидаго нахътlамун тола налогал ракlариялъул суал. Гьеб хlалтlи гьабизе байбихьизе ккола декабрь моцlалда гуреб, январалдаго. Гъоркьисалаги лъагlалил ахирисеб кlиго моцl налогал ракlариялъул план тlубазабулаго анин абизе бегьула. Исанаги гьебго жо такрар гьабичlого букlине ккани, гурун гъуждулгун хlалтlизе ккола бегавулзаби гьеб масъалаялда тlад. Руго кидаго гьеб суал жиндир заманалда тlубазабулел бегавулзабиги, руго иш хадуб бехъерхъун толелги. Гьеб мехалда суал бачlуна цоязухъа бажарулеб гьеб хlалтlи мухlканго гlуцlун, цогидазухъа бажарунгутlиялъе гlилла щибан. Узухъда, жакъа гlезегlан захlматаб буго бегавулзабазул хlалтlи. Цохlо налогал ракlари гуребги, жеги гlемераб ургъел бегун буго нужеда тlад. Гьал ахирисел соназда жаниб хасго захlмалъанин абизе бегьула бегавулзабазул хlалтlи. Амма кин бугониги нилъ киналго халкъалъе хъулухъ гьабизе тарал чагlилъидал, нилъеда тlадаб буго ракlбацlцlадго ва мухlканго нилъерго хlалтlи гьабизе”, - ян абуна Асадгlали Гlабдуразакъовас.

Налогазул план тlубазабиялда хурхун жидерго росабалъ данчlвалел ругел захlмалъабазул бицана цо-цо бегавулзабаз. Мисалалъе, Гlобода росдал бегавул Къебеддибир Дибирдадаевас бицана жидер росулъ 7 хварав чиясде бачlунеб бугин 30000 гlан гъурущ налогазул ва гьел учеталдаса рахъизе хlалтlаби гьарулел ругин гьабсагlаталда жидецаян. Тlанусдерил бегавуласулги бугоан гьебго гlузру. Гьенибго 21 хварал чагlазул цlаралда бачlунеб буго 80000 гъурщидаса цlикlкlун налог. Гьединалго захlмалъаби камулел гьечlо цогидал росабалъги. Гьединал гlиллабаздалъунги хадуб бехъерхъун хутlулеб буго заманалда налогал ракlариялъул планал тlураялъул иш.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2022 сон.

13 июлалда райадминистрациялда тlобитlана районалъул нухмалъиялъул исанасел медалистазулгун ва гьезул эбел-инсулгун дандчlвай.

“Жакъа бокьун буго киналго медалистазда, гьезул эбел-инсуда ва учительзабазда ракl-ракlалъ баркизе гьез бихьизабураб лъикlаб хlасил. Нуж руго районалъул букlинесеб. Нужеде буго нижер хьул. Узухъда, бигьаяб жо гуро цlали гьаби. Расандиги, къватlалги, гьудулзабиги, ай, нужерго лъимерлъиги рехун тун, нужеца цlали тlоцебесеб бакlалда ккуна. Гьелъухъ кlудияб баркала кьезе бокьун буго нужее, эбел-инсуе ва учительзабазе. Дир хьул буго цlалунги рахъун, тlадегlанаб лъайги щун нуж нилъерго районалде тlад руссинин ва гьеб цебетlеялъе гъеж гурун хlалтlилин абун. Цlакъ ракl бохула нилъецаго гьабураб хlалтlул лъикlаб хlасил ккараб мехалда. Районалъул бюджеталъул 60% харж гьабула лъай кьеялъул бутlаялде. Гьединлъидал гьеб бутlаялдаса кидаго тlалабги цlикlкlараб букlине буго. Дун гьитlинаб мехалда цохlо цlалиги гьабун тlубалароан ниж. Цадахъго хьихьизе кколан гlи-боцlиги, гьабизе кколаан хур-херги, цогидаб рукъалъул хlалтlиги, гlахьаллъи гьабизе кколаан жамгlиял хlалтlабаздаги. Жакъа гьеб киналдасаго эркенги гьарун, тlубанго цlалуде регlизе тун руго нуж. Гьединлъидал нужеде гьабураб божилъи хвезабизе бегьуларо нужецаги”, - ян абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. 

Гьединго баркиялъулаб кlалъай гьабуна лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъги: “Дунги кутакалда йохарай йиго жакъа гьадинаб тадбиралда гlахьаллъи гьабизе щвеялдаса. Нилъеца нахъа тана унгоунголъунги захlматаб цlалул сон. Жакъа гьаб залалда гlодор чlун руго гlицlго жидерго лъаялдалъун ва захlматалдалъун гьадинаб лъикlаб хlасилалъе мустахlикълъарал цlалдохъаби. Хадубккунги гlумруялда нужеда лъазе ккола нужеца эбел-инсул лъай-хъваялде, гlага-божаразде гуреб, гlицlго нужерго лъай-гlакълуялде ва бажариялде мугъчlвай гьабизе кколеблъи. Щайгурелъул, нужер бугеб лъай, бугеб махщел ва гьунар, гьеб ккола лъихъаниги нужехъа бахъун бажарулареб жо. Гьебмехалда кlвезе буго нужеда гlумруялъул нухда дандчlвалел захlмалъабиги къезарун церехун ине. Гьединав чи гlумруялда киданиги вилуларо”, - ян.

Баркиялъул к1алъаял гьаруна цо-цо школазул директорзабаз, медалистазул эбел-инсуца ва жалго выпускниказ. Гlаммаб къагlидаялъ исана районалда вуго 9 медалист. Данделъиялда гьезие кьуна медалал, баркалаялъул кагътал ва хасал сайгъатал. Гьединго ЕГЭялъул хlасилалда медаль щвезе 1-2 балл гlечlел, къогогlан цlалул отличниказеги кьуна баркалаялъул кагъталги хасал сайгъаталги.

Автор Р. Гlамирханов. Июль 2022 сон.

50 соналъ школалда хlалтlараб заманаялъ данде чlвана адаб -хъатиралъул, хьвада-чlвадиялъул, гlадлу-низамалъул рахъалъ гlемерал батlи-батlиял лъимал ва гьезул эбел-эмен. Рукlуна цlалдохъаби рецц рекъолелги, гlадлу-тамихl гьабизе кколелги, гlодоре риччаралги, унта-щокъалги, тири-гъириял ва лебалалги, загlипалги, яхl-намус бугелги, нечаралги. Гьезул щивасулгун рагlи данде ккезабизе ккола учителас. Ракl бацlцlадго, ракl унтун гьабулеб бугони, гlезегlан захlматаб хlалтlи буго гьеб. Лъималазде рокьи гьечlони учителасул хlалтlи лъикlаб даражаялда букlунаро. Гьезда гъорлъ восун вукlине ккола. Лъималазулгун кигlан гьитlинаб хlалтlи гьабуниги, спорталда, музыкаялда, суратал рахъиялъул, берцинаб хатlалъ хъваялъ, пасихlго цlалиялъулъ, ай, кинаб ишалъулъ гьез жидерго гьунар бихьизабуниги, реццун, эбел-инсуда бицун, лъимадул ракl батизабизе ккола. Гьелдалъун лъимералъул цlалуде ва хlалтlуде жеги гъира бала ва гьеб дагьабги жиндаго тlад хlалтlизе лъугьуна.

Ракlалдаса унаро гьадинаб лъугьабахъин. 1983 сон букlанилан ккола. Цо кьерхараб къоги букlун, лъималазе расандаби гьарун, спорталъул тарихалъул бицун, классалда жанибго дарс кьолев вукlана. Дица иргадал лъималазда гьикъулеб букlана нужее щибха бокьулебилан. Цояз абуна велосипедалдаги рекlун сверизе, хlортlа чвердезе, суратал рахъизе, ихдал кьагlазухъ балагьизе, чода рекlине, рахчирукъ, ланга хlазе бокьулилан. Цо васас абуна жиндие гlорцlизегlан кваназе бокьулилан. Дица абуна гьелеха цlодорав чиян.

8 классалда дарс кьолев вукlана. Дарсил тема букlана рекерун гlебеде кlанцlи. Дарсиде ячlана цо ясалъул эбелги. Жиндир яс кlанцlезе тlамизе бокьиларилан лъугьана гьей. Физкультураялъул программаялда рекъон кьезе кколин дарс, мун гьелда разияй ятичlони, директорасухъе ине кколилан жаваб кьуна дицаги. Цинги медпункталдаса яс физкультураялъул дарсидаса эркен гьайизе ихтияр кьураб справкаги босун ячlана эбел. Амма жийго гьей ясалъе бищунго бокьулаан физкультураялъул дарс.

1986 соналъул сентябралда хlортlа чвердолеб мехалда цо гьитlинав вас гъанкъулевги вукlун, 6 классалъул цlалдохъан, Кариматил Хlамзатил вас Мухlамадов Шамилица хвасар гьавуна гьев. Дица гьеб лъугьа-бахъин бицана доб мехалда школалъул директорлъун вукlарав, мунагьал чураяв Ясулов Хlажида. Гьесги Москваялде кагъат хъван букlун буго гьеб лъугьа-бахъиналъул хlакъалъулъ. 5-6 моцlидасан, СССРалъул Верховный Советалъул Указалдалъун гъанкъулеб букlараб лъимер хвасар гьабуралъухъ гьев цlалдохъанасе кьуна медаль. Гьединаб медалъ тlоцебе бачlун букlана нилъер районалде. 1970 соналда 10 классалда цlалулев вукlана дун. Призывниказда гьоркьор тlоритlулел рукlарал къецазда 21 нухалда турникалдаги цlан дие щун букlана тlоцебесеб бакl. Къецал гlуцlун рукlана доб мехалда Хизроевасул колхозалда комсомолалъул организациялъул секретарьлъун вукlарав Байикь росулъа Гlумаров Мухlамадица. Ракlалдаса унаро гьес кьураб грамотаги “Росдал захlматчи” газеталда бачlун букlараб макъалаги.

Автор Ф. Мухlамадова.

«Расул ХIамзатов витIарав вукIун вуго: мугIруз пана гьарулел руго. Гьанже бичIчIана дида Хунзахъ районалда гьалгощинал гьунар тIокIал шагIирзабиги хъвадарухъабиги щай ругелали».
    Сергей Меликов, Дагъистаналъул Бет1ер

Рамазан Г1абдулат1ипов республикаялъул нухмалъулевлъун вук1индал гьев вач1ун хадуб т1ок1ав т1алъиялъул инс районалдеги ваккич1ого, пашманго рук1ана хунз. Гьале 29 июналда, киназулго рохалие, ДРялъул Бет1ер Сергей Меликовас бухьана т1алъиялде х1алт1улаб сапар. К1удияб Х1укуматалъул къокъаги бук1ана гьесда цадахъ: Х1укуматалъул председателасул заместителал Г1алиев Руслан Г1алиевич, Телякавов Муслим Пашаевич, лъай кьеялъул министр Ях1ья Х1амидович Бучаев, культураялъул министр Зарема Ажуевна Бутаева, туризмалъул министр Эмин Мерданов, Халкъияб Собраниялда районалъул депутат Хучбар Хучбаров, сахлъи ц1униялъул министралъул заместитель Мух1амадг1али Саламов ва гь. ц. 
Гьалбал къабул гьабулеб къокъаялда гьоркьор рихьулаан республикаялда районалъул ругел х1акимзаби Дагъистаналъул ПФРалъул нухмалъулев Мух1амад Г1исаевги казначействалъул х1аким Г1абдулпатах1 Г1амирхановги. Халатаб роол къоялъ г1емер бак1азде щвараб рахъи бугеб лъугьана республикаялъул т1алъиялъул районалде командировка. 

Бет1ерлъуда районалъул бет1ер Нурмух1амад Задиевгун Меликовасда дандч1вай гьабизе Макьасде рак1арун рук1ана районалъул нухмалъулелги х1урматиял гьалбалги. 
 

Гьале зузудулеб «Маххул х1инч1» баккана, гьеб къоялъ г1ажаибго роц1ун бук1араб т1алъиялъул зодоб. Жан-жигаралда, щивасул кверал рачунаго, Макьасалъул керчаб г1урдаллъиялдасан вилълъана Сергей Алимович, т1абиг1ияб берцинлъиялъе къиматги кьолаго, гъорлъе ваккун гьанир туризмалъе ругел ресазулги хал гьабулаго. 
 

Унго-унгояб экотуризмалъе данде кколел шарт1алги т1адег1анаб даражаялъул комплексги Макьасда г1уц1изе т1аде босарав инвестор Хучбар Хучбаровас бихьизабуна гьаризесел х1алт1абазул проект, кьурул раг1алда (цебе бук1арабго бак1алда) гьабизесеб рестораналъул кьуч1, щвана халгьабиялъул площадкаялде.

Зиплайналдасан хъущт1ун унев туристасул лазатаб «Г1ив!»ги республикаялъул т1алъиялъе саламалъулаб ах1и г1адаб жолъун лъугьана киназулго релъиялъе. Нухмалъиялдасан бажарараб кумек бук1инабизе раг1и кьуна Меликовас районалда туризм цебет1езабиялъе. 
 

Программаялъул хадусеб пункт бук1ана Ц1ада росдада цебе бугеб «Хъах1ал къункъраби» мемориалияб комплекс. Мемориалалъе т1убараб реконструкция гьабизе кколин к1удияв шаг1ирасул юбилеялдеян лъазабуна Сергей Меликовас цадахъ рук1аразда. Рагъул байдабазда ч1варазул даимлъи ц1униялъул г1аламатлъун бугеб Расулил кеч1алъул нуг1 «Хъах1ал къункъраби» г1одор ч1езе скамейкабигун, аренагун, къач1а-к1ат1араб сверухъбак1гун цебе ч1езе буго нилъеда 2023 соналъ, иншааЛлагь.

Автор И. Мухlамадов. Июнь 2022 сон.

22 июналда Хунзахъ районалъул администрациялда тlобитlана ДРялъул Жамгlияб палатаялъул советалъул данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна республикаялъул Жамгlияб палатаялъул Председатель Гlабдулмуъмин Ибрагьимовас, палатаялъул батlиял-батlиял комиссиязул председателаз, гьезул заместителаз ва цогидалги членазгун экспертаз, микьго мугlрузул районазул Жамгlиял палатабазул председателаз, районалъул нухмалъиялъ ва цогидалги жамгlиял гlуцlабазул нухмалъулезгун вакилзабаз. Аслияб къагlидаялда данделъиялда гьоркьоб лъун букlана мугlрузул районазул социалиябгунэкономикиябгун цебетlеялъул ва гьел районазда туризм цебетlеялъул суалал.

Гьедин «Мугlрузулал территориязул социалиябгунэкономикияб цебетlей» абураб ДРялъул Пачалихъияб программа гlумруялде бахъинабиялда хурхараб докладгун цеве вахъана Жамгlияб палатаялъул АПКялъулгун экологиялъул комиссиялъул председатель Гlабдурахlман Чураев. Гьес гlатlидго бицана рехсараб програмаялда рекъон мугlрузулал районал церетlеялъе риччалел ругел сурсатазул ва гьел хlалтlизарулаго дандчlвалел ругел захlмалъабазул. МагIарухъ туризм цебетlеялъул ва гьелдалъун халкъалъе жеги пайда цlикlкlине ккани лъугlизаризе кколел гlунгутlабазул бицана Жамгlияб палатаялъул лъай кьеялъул, культураялъул, спорталъул ва гlолилазул политикаялъул комиссиялъул председателасул заместитель Хъайтмаз Дибировас. Райадминистрациялъул гlолилазул ишазулгун туризмалъул ва спорталъул рахъалъ отделалъул начальник Шамай Гlумаровалъ бицана муниципалитеталда туризм цебетlеялъул бугеб ахlвал-хlалалъул ва гьелда сверухъ районалъул нухмалъиялъ гьабулеб бугеб хlалтlул. Гьелъул рагlабазда рекъон 2021 соналъ районалде вачlун вуго 190 азарго турист. Гьезул къадар исана жеги цlикlкlинеги ракlалда бугилан бицана гьелъ. Гьединго жакъа къоялде районалда буго 25-30 туристал къабул гьарулел хасал гьалбадерил рукъзалги. Гьединго цогидал кlалъаял гьаруразулги пикраби руссарал рукlана Дагъистаналъул росаби чlунтичlого рукlине ккани, гьенир гlадамазе, хасго гlолилазе хlажатал шартlал ва хlалтlулал бакlал чlезариялда хурхун гьабулеб хlалтlи цlикlкlинабизе ккеялде.

Автор И. Мухlамадов. Июнь 2022 сон.

Нилъер районалда бекьечlдерил росдал совет ккола бищун кlудияздасан цояблъун. Советалде гъорлъе унеб кlиябго росулъ ва кlиябго гъутаналда буго 626 цlараки, гlумру гьабун руго 1772 чияс. Хlалтlулеб буго 2 школа, 2 лъималазул ах, 2 культураялъул рукъ, 1 библиотека, 2 ФАП ва цо почалъулаб отделение. Гьал къоязда лъагlел сверана Бакьагьечlи росдал советалъул нухмалъуде Гъазиев Ахlмад вачlаралдаса. Гьеб заманалда жаниб гьабун бажарараб хlалтlулги церечlарал масъалабазулги бицун ниж дандчlвана росдал бегавулгун.

-Ахlмад МухIамадович, районалъул цогидал росабазул бегавулзаби рищулаго букlунареб гlажаибаб чlаголъиялда ана гъоркьисала бекьечlдерил бегавул вищулел рищиял. Батанищ гьеб бигьаяб, бахилаб хIалтIи? Рази гьабизе кIванищ цо къадаралъниги жамагIат?

-Битlараб буго, гlемераб вала-рахас гьабун, цlа-цlазабун, хадуб бехъерхъун букlана нижер росдал цlияв бегавул вищиялъул иш. Киназего данде ккарав кандидат цониги роцадул рищиязда вукIунарелъул, ккун ратила БакьагьечIи росдал бетIер вищиялда гьоркьобги цоцазда ричIчIунгутIиялги, кIалъаялги, квалквалалги… Узухъда, цо-цо дида данде чlарал оппозициялъулал къуватаз жакъа къоялъги рикlкlунеб буго законалги хвезарун вищарав вугин дун бегавуллъунилан. Амма дун хъулухъалде законияб къагlидаялъ вачlарав вукlин тасдикъ гьабуна лъабго батlияб судалъул хlукмуялъ. Гьединлъидал, гIумруялъул сонал гIезагIан сокIкIарав инсанги вугелъул, ва, щивав хIакимчиясул хIалтIулаб мурад гIадатаб халкъалъе ракIбацIцIадаб хъулухъ гьабиги букIине кколелъул, дир хьул буго диде данде чIаралги, дун рихаралги, диргун пикруцоялги цо рахъалдехун руссун-советалде гъорлъе унел жамагIатазул гIумру-яшав цо къадаралъниги лъикIлъизабиялде буссине букIиналде. Гьабизе хIалтIиян абуни, гIемерго буго…

Автор И. Мухlамадов. Июнь 2022 сон.

8 июналда райадминистрациялъул данделъабазул залалда тlобитlана бегавулзабазулгун данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, райадминистрациялъул отделазул нухмалъулез, районалда ругел федералиял гlуцlабазул вакилзабаз ва цогидазги.

Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана бегавулзабазул хlалтlуда хурхарал рикlкlен гlемерал суалал. Гьездасан рукlана “зеленкаби” гьари, налогал ракlари, федералияб программаялда рекъон тlабигlияб газ чlобого гlадамазул рукъзабахъе бачин, генералиял планал хlадур гьари ва цогидалги суалал. Гlаммаб къагlидаялъ босани, районалъул нухмалъулев рази гьечlоан бегавулзабазул хlалтlудаса. Данделъи байбихьана налогал ракlариялъул бициналдасан. Цогидал рахъаздаго гlадин, гьеб бутlаялдаги хlалтlи цlакъ загlипго гlуцlун бугилан абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. “Налогал ракlаризе байбихьизе ккола декабрь моцlалда гуреб, январь моцlалдасанго. Ахиралде щвезегlан гохl гlезегlан течlого, тlоцебесеб къоялдасанго байбихьизе ккола хlалтlи. Киназего бокьула гурищ хъилги тlурал, лъикlал нухаздасан хьвадизе. Гьединазда лъазе ккола гьеб иш транспорталъул бетlергьабаз кьурал налогазда бараб букlин. Киналго бегавулзабазе къваригlун букlуна жидерго росабалъе лъимги бачине, нухалги къачlазе ва цогидал хlалтlабиги гьаризе. Амма гьеб сундухъ гьабизе бугеб? Нужеда лъазе ккола бюджет налогаздасан гlуцlулеб жо букlин. Гьединлъидал налогал кьолел гьечlони бюджетги “хlалакълъула”, - ян абуна гьес.

Налогал ракlариялда хурхун бугеб ахlвалхlалалъул бицана райадминистрациялъул экономикаялъул отделалъул начальник Патlимат Набиевалъ. Исана 1 июналде ругел баяназда рекъон районалъул бюджеталде рачlунел налогазул ва налогазул гурел доходазул план тlубан буго 121%. НДФЛ тlубан буго 119%, цогояб росдал магlишаталъул налог - 203%, УСН - 116%. Амма цlакъ хадуб бехъерхъун хутlун рагlула ракьул налогал ракlариялъул иш, планалда рекъон бакlаризе кколеб 1 млн 236 азарго гъурщил бакlарун буго 273 азарго гъурущ, ай, гlицlго 22%. Физлицабазул мал-мулкалъул налогалъул план тlубан буго жеги дагь - 12%.

Автор Н. Гlалиева. Июнь 2022 сон.

 Гьале моцIгин бащадабгIан заман унеб буго тIадаб налъи тIубазе-Армиялде гIолохъаби ритIиялъул ихдалилаб компания байбихьаралдаса. Кинха гьеб нилъер районалда унеб бугеб? Гъирагунищ гIолохъаби унел ругел Армиялде яги гьел ине бокьуларого рахчарулелищ ругел? Гьеб лъазелъун жакъа дун дандчIвана районалъул военком, подполковник МухIамадов Шамил СагIадулаевичгун. Гьесдаги дидаги гьоркьоб ккана гьадинаб гара-чIвари:

-Шамил СагIадулаевич, лъазе бокьилаан гIолохъаби Армиялде ритIиялъул ихдалил компания кин нилъер районалда унеб бугебали. Армиялде ритIулезул къадар цересел соназде данде ккун дагьабищ яги цIикIкIинабурабищ бугеб?

-АбизегIан цIикIкIараб къадар гьечIо нилъер районалъе бихьизабун. Районалъул 24 росдал администрациялдасан гьенибе инелъун рихьизарун руго 60 чи. Цо-цо росулъан 2-3 чи кколев вуго. Гьедин гурого гьечIониги, комиссиялде рачIунезул къадар цIакъго дагьаб гурого гьечIо. Руго росаби гIолохъаби тIубанго комиссиялде рачIинаризе кIоларелги. Гьезда ва гьезул эбел-инсуда ракIалде кколеб буго гьанже Армиялде ритIарал гIолохъаби спецоперация унеб Украинаялде ритIулилан. Амма гьеб мекъияб пикру буго. Бищунго захIмат буго ГьоцIалъ, БуцIра, Хунзахъ, ГIоркIачIи, Уздалросу, ГIорутIа росабалъа лъимал комиссиялде рачIинаризе.

Армиялде ритIизе бищун цебе кинал гIолохъабазда цIар чIвалеб?

-Армиялде ритIулезе бищун аслияблъун ккола сахлъи, автомобиль бачине ихтияр, тIадегIанаб яги гьоркьохъеб хасаб махщалие куцарав чи вукIин. Жакъасеб Россиялъул армия буго цIиял технологияздаса гIуцIараб. Гьелъул цIикIкIунисеб бутIа буго лъикIаб лъайги, махщелги къваригIунеб. Гьединлъидал лъай ва бичIчIи бугел чагIи цIикIкIун хIажат руго жакъа армиялъе.

-Дуца бицунелдасан дида бичIчIулеб буго исана ихдал нилъер районалдаса Армиялде унел гIолохъабазул цониги чи витIизе гьечIин Украинаялда тIобитIулеб хасаб рагъулаб операциялда гIахьаллъизеян.

Автор И. Мухlамадов. Май 2022 сон.

21 маялда районалъул школазда тlобитlана ахирисеб цlумур кьабгlиялъул тадбирал. Исана районалда школагун къо-мех лъикl гьабулеб буго 137 цIикIкIун выпускникас. 9 класс лъугlулеб буго 238 цlалдохъанас. Гьезда гъорлъ руго медалазе рихьизарурал 27 цIалдохъан. Кидагогlадин кlудияб чlаголъиялда ахирисеб цlумур кьабиялъул байрам тlобитlана районалъул бищун кlудияб Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб школалдаги.

Байрамалъул къоялде берцинго къачlан бугоан школалъул азбар-къоно. Тадбир рагьана школалъул гlуцlарухъан Патlимат Малламухlамадовалъ. Гьелда гlахьаллъарал школалъул директор Раисат Хlаштlиховалъ, районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ, росдал бегавул Хизри Тlалхlатовас ва цогидазги баркана выпускниказда школа лъугlулеб къо, гьабуна лъикlаб гьара-рахьи ва малъахъваял. Школа лъугlулезул эбел-инсул рахъалдасан учительзабазе баркалаги кьун кlалъай гьабуна Хlамид Гьитlиновас. Исана гьеб школалъул 11 классги лъугlун, цlияб гlумруялде гали тlамулеб буго 36 цlалдохъанас, гьезда гъорлъ руго меседил медалазе рихьизарурал 11 цlалдохъан. 9 класс лъугlана 55 чияс. Гьенибго кьуна 9 ва 11 классал лъугlулел цlалул отличниказе, районалъулгун республикаялъул олимпиадабазда бергьарал ва призалъулал бакlал ккурал цlалдохъабазе грамотабиги.