Автор И. Мухlамадов. Декабрь 2024 сон.

4 декабралда райадминистрациялда тlобитlана районалъул 2025 сонил ва 2026, 2027 соназул плановиял периодазул бюджеталъул гьоркьоб лъей (публичные слушания). Гьелда гlахьаллъи гьабуна бегавулзабаз, райадминистрациялъул хlалтlухъабаз ва цо-цо гlуцlабазул нухмалъулез.
 

Данделъи рагьана райсобраниялъул председатель Мухlамад Мухlамадовас.

“Нилъеда киназдаго лъала улкаялда бугеб захlматаб ахlвал-хlал. Гьединлъидал нилъеца гlарац хlалтlизабизе ккола цlакъ ургъун ва къимат гьабизе ккола щибаб гъурщил. Хlаракат бахъизе ккола нилъецаго бетlербахъи гьабизеги. Гьедин, мисалалъе, нилъер росдал магlишаталъул бутlаялда руго гlезегlан лъикlал магlишатал. Гьез бажарараб кумек гьабула жидерго росу-ракьалъе, кlудияб бутlа лъуна СВОялда гlахьаллъулел нилъер гlолохъабазе битlулеб гуманитарияб кумекалъулъги. Амма щибаб магlишаталда гlицlго цо-кlиго хlалтlухъан гурони официалияб къагlидаялъ хlалтlилев гьечlо, ай, гьездасан районалъул бюджеталде налог бачlунаро. Гьединго нилъеда хадуб буго кlудияб къадаралъул чанго сонилаб транспорталъулаб налог. Цlияб соналдаса нахъе рес буго жинда хадуб цlикlкlараб налог бугев чиясухъа транспорт бахъизеги. Бокьилаан нужеца нужерго росабазул жамагlатазда бугеб хlакъикъат бичlчlизабизе”, - ян абуна гьес.    

Бачlунеб соналъул бюджеталъул хlакъалъулъ гlатlидго бицана финансовияб отделалъул начальникасул заместитель Зарема Гlалисултlановалъ. Гьелъул рагlабазда рекъон, санайил районалъул бюджет тlаса къунцlулеб буго, гьединлъидал исанасебго гlадин, хадусеб сонги расги бигьаяб букlине гьечlо. Нилъер районалда туризм цебетlолеб букlиналдалъун, жеги цlикlкlараб къадаралда налогал ракlаризе бугеб ресги бихьун, нужерго ругел ресаздаса рахъи кьоледухъ пайда босеянги абун, республикаялъги нилъеда цере цlи-цlиял шартlал лъолел ругила. Гьединлъидал къо бахъанагlан захlмалъулеб бугила ругелниги хlалтlулал бакlал цlунизеги.

Автор Н. Гlалиева. Ноябрь 2024 сон.

Учителасул х1алт1и ккола ц1акъго жавабияб, къадруяб, лъималаздехун к1удияб сабруги, гьабулеб ишалде к1удияб рокьиги, бажариги бук1ине кколеб х1урматияб пиша. Рук1уна учительзаби чан сон школа лъуг1ун баниги, кир ц1алулел, х1алт1улел рук1аниги, нилъеда киданиги к1очон толарел, нилъер рек1елъ г1умруялъго к1очонареб лъалк1 толел.
Гьединайлъун хут1ана дие Хунзахъ росулъа дирго ингилис мац1алъул учительница Къадиева Пат1имат Мухтаровна.
Жийго г1олохъанай, г1адамазда гъорлъ йосарай, хасго бигьаго ц1алдохъабазул рек1елъе нух батизе лъалей П. Мухтаровнаялъ дарс кьолелъул, гьелъул заманги лъуг1ун ц1умур кьабг1угегиян рук1унаан дарсалъ асир гьарурал ц1алдохъаби. Гьале, чанго соналдасан дандч1вайдалги бит1ахъе дою цебесеб дарсида г1адинаб сих1къот1игун муг1алималъухъ г1енеккара дун, кидаго г1адин х1айранлъизаюна гьелъ гьанжесалаги. Бихьулеб бук1ана добго къаг1идаялда дарс бицинеги, гьеб бич1ч1изабизеги гьелъул гьунар ва махщел жеги ссун гьеч1олъи. Нижер гара-ч1вари байбихьана гьадин:

-Пат1имат Мухтаровна, школалдаса г1одой ч1ун чанго сон унеб бук1аниги, кидаго дур минаялъуса къват1ире рач1унел лъимал камуларо. Гьел дур г1агарлъиялъул лъималищ кколел яги ц1алдохъабийищ?

-Гьаб соналда 22 сон т1убала школаги тун х1алхьиялда дун г1одой ч1аралдаса. Гьелгощинал сонал аниги щиб, жеги-жеги дирги ц1алдохъабазулги гьоркьоблъи лъуг1уларо. Г1агарлъиялъул гурелги, дихъе рач1уна школалда бич1ч1ич1ого хут1араб, лъач1ого гьоркьоб араб материал бич1ч1изе кумек гьабеян гьарун ц1алдохъаби. Бук1уна замана 1-2 чи хьвадулебги, 4-5-ял рач1унебги. Дица гьезие киналго цадахъ ккеч1ого рук1ине график ч1езабун бук1уна.

-Дуца гьабулеб х1алт1иялда репетиторлъиян абизе бегьулищ?

-Бегьуларо. Репетиторлъи гьабулев чияс лъималазухъа г1арац босула. Дица гьезухъа киданиги г1арац босич1о, гьеб буго дица гьезие гьабулеб кумек. Дида цо-цояз абула школалде уней йик1арайани х1алт1ухъ г1арацг1аги щвелаанин, рокъоре рач1ун лъимал ц1ализариялъул маг1на щибилан.

Автор И. Мухlамадов. Ноябрь 2024 сон.

Гlемерисел гlадамазул, хасго харж-мухьги щолел пачалихъиял хъулухъчагlазул гlумру тlей гьечlого бухьараб букlуна банкалда. Гlицlго бюджетниказул гуребги, жакъа цогидазулги гlумру цебечlезабизе захlмалъула банкалъулал операциялги гьечlого. Нилъер районалда ругел учреждениязул 85% хъулухъ гьабула 2014 соналда рагьараб Сбербанкалъул филиалалъ. Гьелдаса нахъе отделениялъул заведущийлъун хlалтlулев вуго Шамил Хlусенов. Банкалъул хlалтlул хаслъабазулги, халкъалъе пайдаялъе рахъарал цlи-цlиял программабазулги нижее бицана нухмалъулес.

- Шамил Хlусенович, кинал ругел нужеда тlадал ишал, церелъурал масъалаби ва кинаб къагlидаялъ гlуцlун бугеб нужер хlалтlи?

-Жакъа къоялде нижер вуго 4 хlалтlухъан ва гьез тlубала клиентазул киналго къваригlелал (универсальный сотрудник).
Хlалтlул масъалабаздасан ккола гьабураб къотlи-къаялда рекъон  клиентазе ва учреждениязе хъулухъ гьаби. Гьезда гьоркьор руго цо-цо батlиял районаздаса клиенталгун гlуцlабиги. Нилъер муниципалитеталда ругел гlуцlабазулги гlемерисезе хъулухъ гьабула нижеца. Амма, цебе нижер масъала гlицlго клиентазе кредитал, харжал, пенсиял кьеялдалъунги, банкалда гlарцал лъеялдалъунги къокълъулеб букlараб батани, гьанже нижер хlалтlул гlорхъаби гlатlилъун руго. 

Клиентазе бигьалъиялъе ва квегlенлъиялъе жакъа цlакъ гlемерал ва батlи-батlиял программаби ургъун руго нижер банкалъ. Гьездасан ккола страхование гьабиялъул программаби. Гьеб гьабизе бегьула нилъерго сахлъиялъе, мал-мулкалъе, босараб кредиталъе ва цогидалъе. Мисалалъе, сахлъиялъе страхование гьабун бугони, нагагь, бох-квер бекани яги цогидаб сакъатлъи ккани, заралалъул бакlлъиялда рекъараб страховкаялъул гlарац щола. Нилъер мина-карталъе страхование гьабун бугони, цlа ккун яги цогидаб тlабигlияб балагьалъул хlасилалде минаялъе ккараб заралалда рекъон, рес букlуна страховкаялъул кумекалдалъун рецlалил гlарац щвезе. Мисалалъе, араб соналъ Хунзахъ росулъа чиясе горо-цlералъул хlасилалда ккараб заралалъе, страховкаялда рекъон рецlалие  щвана 185 000 гъурущ. Гьединго, 2021 соналда Гьоцlалъ участокалда рарал кlудиял цlадазул хlасилалда минаялъе зарал ккарай Уздалросулъа гlаданалъе щвана 1 200 000 гъурущ.  Амма рецlел щвезе ккани, минаялъул букlине ккола бетlергьанлъи чlезабулеб документ (зеленка). Гьеб гьечlони, 100000 гъурщидаса тlаде гlарац щоларо.

Балагьги къварилъиги нилъеда гьикъун бачlунарелъул, лъикlаб букlуна нилъерго гlумруялъеги, сахлъиялъеги, мал-мулкалъеги ва цогидаб рес бугебщинаб жоялъеги страхование гьабун тани. Церетlурал къватlисел пачалихъазул гlадамазул щибаб цlияб сон байбихьула страхование гьабиялдасан. Амма нилъер гlадамалин абуни, гьелде жеги тlубанго гъорлъе ккун гьечlо. Гlемерисезда бичlчlулеб гьечlо гьелъул букlунеб санагlалъиги тlокlлъиги. Мисалалъе, лъагlалие цо миллионалъе минаялъе страховка гьабун уна гlицlго 4200 гъурущ. Амма, цониги балагьалъул хlасилалда ккезе бегьулеб заралалъул къадарин абуни, чанго нусазарго ва жеги цlикlкlун гъурщиде бахине бегьула. 

Гьединго халкъалъе нижер банкалъ рахъун руго инфляциялъ тlаса “кваназеги” течlого цlикlкlараб болжалалда гlарац цlуниялъул (ПДС), “СберЗдоровье”, “Билет в будущее” гlадал ва цогидалги программаби. Гьел киназулго хlакъалъулъ гlатlидго цlализе бегьула нижер банкалъул сайталда. Мисалалъе “СберЗдоровье” абураб программаялда рекъон, нижер клиентаз босизе бегьула бидул тlадецуй борцунеб хасаб алат (умный тонометр). Гьелъ давление борцун хадуб, щибаб къойил гьесул рихьизариял электроннияб дневникалдеги росун, кардиологасул бербалагьиялда гъоркь рукlуна. Хадуб, давление бахиндал яги гlодобе ккедал, гьесде тохтурас жинцаго ахlун бачlуна. Гьеб алаталъул багьа буго 4200 гъурущ ва босизе бегьула нижер отделениялдасан.     

Автор И. Мухlамадов. Ноябрь 2024 сон.

14 ноябралда райцентралда бугеб маданияталъул кlалгlаялда тlобитlана машгьурав политикиявгун жамгlияв хlаракатчи Шагьрудин Шамхалов гьавуралдаса 110 сон тlубай. Гьеб тадбиралдалъун къалеб букlана исана районалда Шамхаловасул сонлъун лъазабураб лъагlел. 

Тадбир байбихьилелде минаялъул жанахlалъуб гlуцlун букlана Шамхаловасул суратазул ва докуметазул экспозиция. Гьелдаса хадуб юихьизабуна Шагьрудинил хlакъалъулъ бахъараб документалияб фильмги.

“Жакъа нилъеца кlодо гьабулеб буго нилъер машгьурав ракьцояв гьавуралдаса 110 сон тlубай. Районалъул бетlерасул хlукмуялдалъун 2024 сон муниципалитеталда лъазабун букlана Шагьрудин Шамхаловасул сонлъун. Ниж - гьесул ракьцоял, цlакъ чlухlаралги рохаралги руго нижер тlалъиялда гьединав Дагъистаналъул мустахlикъав вас вижиялдаса. Ниж талихl бугел чагlи ратила, гьаб ракьалда гьадинал чагlи рахъиналъ. Дагъистаналда Шагьрудин Мухlамадовичасул цlаралда рухьарал руго экономикаялдаги, маданияталдаги, спорталдаги ва цогидал бутlабаздаги росарал гlемерал бергьенлъаби. Гьесие ракl-ракlалъго бокьулаан Дагъистанги ва гьелъул халкъги. Жиндирго гlумрудул цlикlкlунисеб бутlаги кьуна гlагараб ракь цебетlезабиялъе. Гьединлъидал, цlакъ ракl къварилъулаан араб гlасруялъул 90 аб. соназда букlараб бихха-хочиялъухъ валагьидал. Шагьрудиние цlакъ бокьулаан спорт ва гьесул хасаб бербалагьиялда гъоркь букlунаан гьеб рахъалда гьабулеб хlалтlи. Гьесул хlаракаталдалъун Махlачхъалаялда рана кlудиял спортивиял объектал. Гьезда гъорлъ руго “Спартак”, “Урожай” ва “Труд” объектал. Гьенисан байбихьана жидерго нух гlемерал машгьурал спортсменаз. Жакъа Шагьрудинил цlар кьун буго Олимпиялъул хlаязде хlадурлъи тlобитlулеб централъеги. Киназдаго ракlалда батила 1972 соналда ФРГялъул Мюнхеналда Олимпиялъул хlаязда меседил медальги босун, Загъалав Гlабдулбековас гьанжегlаги Шагьрудин Мухlамадович жиндаса рази вукlинилан абураблъиги. Исана лъагlел халалъухъе нижеца тlоритlарал тадбиралги гьелда цадахъго жакъасеб тадбирги ккола гьев, нилъеца сундулго рахъалъан жиндаса босизе бегьулев инсанасул ва гьесул бечедаб ирсалъул адаб-хlурмат гьабилъун”, - ян абуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас.

Автор И. Мухlамадов. Ноябрь 2024 сон.

2009 соналдаса нахъе, 1 ноябралда Россиялда кlодо гьабула судалъул приставазул къо. Судалъул хlукмаби тlуразари - гьеб ккола хlукуматалъул ва гьелъул законазул адаб-хlурмат гьаби. Батlи-батlиял цlаразда гъоркь, тlоцебе нилъер улкаялда рехсараб хъулухъалъул хlалтlи байбихьун буго жеги некlсияб Русалъул заманалдаго. Узухъда, гьелдаса нахъе чанцlулго хисана приставазул хlалтlул гlуцlиги къагlидаги. 2020 соналдаса нахъе судалъул приставазул Хунзахъ, Шамил ва Лъаратlа районазул отделалъул начальниклъун хlалтlулев вуго Сагlадула Рахlматулаев. Хlалтlи гlуцlун бугеб къагlидаялъулги дандчlвалел ругел захlмалъабазулги цlехон ниж дандчlвана нухмалъулевгун.

- Сагlадула Заурбегович, кинал ругел нужеда тlадал ишал?

- Нижеда тlадал ишаздасан ккола судазул хlукмаби тlуразари. Гьединго нижеца цlунизе ккола лъабабго районалъул территориялда бугеб 9 судалъул минабиги, жалго судиялги ва нижерго отделалъул минаги. 

- Кинаб къагlидаялъ гlуцlун бугеб нужер хlалтlи?

- Дица бицахъе, судалъул хlукмаби тlуразариги нижеда тlадал ишазде гъорлъе уна. Налъуласдаса цохlо гlарцулал сурсатал яги малк-мулк бахъи гуребги, судалъул хlукму букlине бегьула пуланав чи цониги хlалтlи гьабизе тlамулеб яги цониги гlуцlиялъул хlалтlи чlезабулебги. Амма гlемерисел хlукмаби рукlуна гlарцулал сурсатал яги мал-мулк бахъизе бихьизабурал. Судалъул гьединаб хlукму бачlарабго, нижеца налъуласул “Госуслуги” порталалде битlула уведомление. Рехсараб сайталда гьесул хъвай-хъвагlай батичlони, почалдасан кагъат битlула налъуласул рукъалъул адресалде. Жиндиего бокьун (добровольно) налъи бецlизе гьесие бихьизабун букlуна 5 къо. Гьеб болжалалда жаниб гьес иш тlубазабичlони, нижер рес букlунаро хlал гьабун (принудительные меры) налъи бахъизе хlалтlаби гьаричlого. Гьесул банкалда счет бугони, гьениса бахъула, официалияб доход бугони, гьелдасан ккола. Гьеб цонигияб батичlони, гьесул мал-мулкалда арест лъола. 

Нижер хlалтlи букlуна судалъул хlукмабазда хурхинчlебги. Гьединаздасан ккола ГИБДДялъул гlакlаби рахъи. Гьел нижехъе, судалдеги инчlого, бачlинахъего жибго ГИБДДялдасан ритlун рачlуна.

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2024 сон.

30 октябралда райадминистрациялъул данделъабазул залалда тlобитlана Дагъистаналъул мугlрузулаб зонаялъул семинар-совещание. Гьеб гlуцlун букlана республикаялъул Миллияб политикаялъулгун диниял ишазул министерствоялъ. Семинаралда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас, жамгlиялгун диниял гlуцlабазул хlаракатчагlаз, рехсараб ведомтсвтоялъул информациялдалъун хьезариялъул отделалъул начальник Мурад Мухlамадовас, къватlисел пачалихъазул гражданазулгун ва нилъерго ватlанцоязулгун социалиябгун культурияб хlалтlи гьабиялъул отделалъул начальник Хасайбат Валиевалъ, ДРялъул хlинкъи гьечlолъиялъул Советалъул вакил Заирхан Харбиловас, мугlрузулаб зонаялда ругел муниципалитетазул АТКялъул членаз ва цогидазги. 

Семинар гlуцlун букlана халкъалда, хасго гlолилазда гьоркьоб сепаратизмалъулгун миллатчилъиялъул пикраби рижичlого ва диназдагун миллатазда гьоркьосел тунка-гlусиял ккечlого рукlиналъул мурадалда хlалтlи гlуцlи абураб темаялда. 

"Нилъер республика цlакъ загlипаб буго къватlисел пачалихъаздасан бачlунеб заралияб информациялдаса цlуниялъул рахъалъ. Нилъер гlадамазул диналдехун бугеб бухьенги, хасго гlолилазул хехлъиги, жеги цlубачlеб гlакълуги хlисабалде босун, бецlал къуватаз цlакъ хlаракат бахъулеб буго гьел къваригlел гьечlелщинал ишазде гъорлъе цlазе. Лъикlаб букlина нужеца нужерго профилактикияб хlалтlулъ гьеб рахъалде кlварги кьун, информациялъулаб дандечlей цlикlкlинабуни. Рахъи цlикlкlараблъун букlинаан профилактикияб хlалтlулъ диниялгун жамгlиял хlаркатчагlиги, спортсменалги ва цогидалги лъикlаб рахъалдасан гlолилаз мисал босизе бегьулел чагlиги гlахьал гьаруни.  Экстремизмалдегун терроризмалъул идеологиялде данде хlалтlи гlуцlизе ккола цlакъ цlодорго, гlорхъулъа рорчlарал жалги гьаричlого ва жалго питначагlазе рекламаги гьабиларедухъ. Гьединго хlисабалде босизе ккола щибаб районалъул ва росдал хаслъиги. Амма гьелъул магlна кколаро нужеда бихьараб жоги бахчун, руцlцlухlун чlун рукlине кколин абураб. Кигlанго гьитlинаб бугониги, мекъаб идеологиялда хурхараб хlужа загьирлъани, гьелъул хlакъалъулъ лъазабизе ккола ва гьелда хурхун хlалтlиги гьабизе ккола. Гурони, гьелъ жеги кlудияб балагь тlаде бачинеги рес буго", - ян абуна Мурад Мухlамадовас жиндирго кlалъаялда.   

Автор Н. Гlалиева. Октябрь 2024 сон.

Гьал къоязда «Р.З.» газеталъул редакциялде вач1ун вук1ана Дагъистан республикаялъул росдал маг1ишаталъул мустах1икъав х1алт1ухъан, ДР-ялъул мустах1икъав фермер Макъсудов Мух1удада Макъсудович. Зах1маталъулаб Баг1араб Байрахъалъул орден щвараб Ленинградалъул росдал маг1ишаталъул институтги лъуг1изабун г1агараб районалде т1ад вуссарав Мух1удада х1алт1ана районалъул росдал маг1ишаталъул управлениялда, вук1ана районалъул рекьарухъабазулгин фермеразул маг1ишатазул Ассоциациялъул нухмалъулевлъун. Гьабсаг1аталда живго бет1ергьанаб «Цикламен» фермеразул маг1ишатги рагьун гьелъие нухмалъи гьабулев вуго.

Мух1удада Макъсудов вуго гьит1инаб къоялдаса нахъего зах1маталде ругьун гьавурав, нилъер умумуз г1адин г1и-боц1иги хьихьулев,гьезул къимат гьабизеги лъалев, росдал маг1ишат унго-унгояв росдал маг1ишаталъул, щибго к1вах1-свак лъач1ого х1алт1улев унго-унгояв росдал магlишаталъул х1алт1ухъан.

Дол колхозал, совхозал т1егьан рач1унеб заманалда, гъеж гурун гьеб х1алт1уда гъорлъеги лъугьун, районалъул экономика цебет1езабиялъе, рух1-х1ал кьун х1алт1илев вук1арав, Мух1удадал рах1ат хун буго жакъа къоялда жаниб росдал маг1ишаталда лъугьун бугеб ах1вал-х1алалъ. Гъоркьехун кьолеб буго нижеда гьоркьоб ккараб гара-ч1вари.

- Мух1удада Макъсудович, дуца кинаб къимат кьолеб нилъер республикаялдаго г1адин, районалдаги росдал маг1ишаталда жакъа къоялда жаниб бугеб ах1вал-х1алалъе?

- Я нилъер республикаялда яги районалда росдал маг1ишаталда хурхун бугеб, ах1вал-х1ал беццилеб г1адинаб гьеч1о. К1урулел, лъалъалел, рухъулел гьеч1о гъут1би. Беэнлъи бихьулебго гьеч1о гьезда. Цебе картошка, пурч1ина бекьулеб бук1арал хурзал гьанже ч1ах1иде руссун руго. Хур бекьарал бак1аздаги, гьенибе т1аде гъун бук1унеб боц1уца хвезабун къват1ибе баккизе жого толаро. Гьединлъидал гьабулеб хъулухъалда рекъон гурого гьенисан бач1инги бач1унаро. 

Автор Ф. Мухlамадова. Октябрь 2024 сон.

«Хвезе кват1ани жеги щибдай бихьила?» ян ц1ик1к1аразул калам г1олохъанлъуда раг1идал, раг1а-ракьанде щун бич1ч1улароан гьелъул маг1на… Гьанже г1умруялъул борхалъудасан г1антал, г1аданлъи-чилъиялде т1убан данде кколарел г1аламатал загьирлъидал, сундул х1акъалъулъ г1акъилал умумул рук1аралали лъана.

Ц1ех-рех гьабулеб буго мухбирас лъабго г1олохъанч1ужуялда:
«Миллион долларищ т1аса бищилеб эбелищ?» ан. Узухъда, эбелалдаса хириябги къиматабги ракьалда щибго гьеч1оян абиларищха мух1канав, иман бугев чияс?!

Цоялъ кьолеб буго жаваб; «Эбелал ина, миллион хут1илагури», цойгиялъ т1аде жубалеб буго: «Дида киданиги к1везе гьеч1ин долларазул миллион балагьизе, гьединлъидал гьебго бокьилин». Лъабабилелъ ахирисеб х1арщ реч1ч1ана хабаралъул къадалъ: «Эбел кида-къадги холей ч1ужу йиго, г1арацго бокьила» ян.

Жакъа, херлъиялде нуц1а рагьарай дида, махсародецин абизе к1оларо эбелалъул хвелалъул. Нечола Бет1ергьанасукьа, эбелалъул сипатцин  лъаларей яцалъул ясги цее йик1ун, абадияб г1умру эбелалъе гьаризеги… Амма… Амма…Амма…
Г1арцухъ хисулеб эбеллъи, яцлъи-вацлъи, цо жиндирго напс бохизабиялда гурого бет1ер х1алт1уларев гъапулав инсан… Гьединал гуро цере г1адамал рук1арал!

Автор Н. Гlалиева. Октябрь 2024 сон.

Гьале жакъа столалда нахъа г1одорги ч1ун нижеца хал гьабулеб буго Украинаялда унеб бугеб хасаб рагъулаб операциялда г1ахьаллъулел нилъерго районалъул «Росдал зах1матчи» газеталда рахъарал орденал, медалал щварал васазул суратазухъ,
шапакъатазухъ. Гьезухъ балагьун ч1ух1изе бач1унеб бук1ана г1одосан эхедего бах1арчиял нилъер рагъухъабаздасаги, къвак1арал, къо ккаралъуб ратулел, щибго х1ехьолел, х1инкъи-къай лъаларел бихьинчиял васаздасаги. Г1умруялъухъ г1ащикъго нилъедаса рат1алъаразухъ рак1 угьдич1огоги хут1улеб гьеч1о.

Бит1ун гьеб накъиталда ругел нижеда т1аде рач1ана Хъах1ик1к1алахъ росулъа Зубайир ва Мариям Х1адисовал.
Гьез нижее бицана Украинаялда хасаб рагъулаб операциялда, бит1ун гьабсаг1аталда рагъ унеб Курск областалда вугев жидерго вас Г1абдулгъафуров Мух1амадх1ажи Г1абдулгъафуровичасул х1акъалъулъ.

- Регун макьу гуро, рахъун рах1ат гьеч1о, доба рагъул кор бокьараб Украинаялда вугев васасул ургъалида руго ниж. Хъизан-лъималги хадур ралагьун, инагьдулел эбел-эменги тун рагъда вугониги, Ват1аналъул гуребги, цадахъ хъулухъ гьабулезулги т1алабалда вуго гьев. Киг1анго т1адаб налъи т1убач1ого Мух1амадх1ажи рокъове вач1унаревлъи лъалеб бук1аниги, эбелалъулаб рек1ел заг1иплъиялъ, т1ад вуссаян гьесда гьарулеб бук1аниги, ахирияв чи гьаниса нахъе инч1ого, жиндаса г1исинал г1олохъабиги рагъилел тун, рокъове вач1ине жиндир рак1алъ къабул гьабуларилан ч1анин гьевилан къваридго ургъел бикьана гьез нижее.

Васасул х1акъалъулъ бицунаго, циндаго дие халлъана инсулги васасулги фамилиял бат1и-бат1иял рук1ин. Гьелъие г1илла кинаб бугебилан ц1ехедал, Зубайирица нижее бицана жиндирго къисматалъул х1акъалъулъ.

Автор Н. Гlалиева. Октябрь 2024 сон.

Гьал къоязда районалъул культураялъул к1алг1аялда к1одо гьабуна Т1олгодунялалъул учителасул къоялъул х1урматалда т1адег1анаб байрам. 
Районалъул педагогазда ва т1олалго школазул х1алт1ухъабазда, ц1алдохъабазда байрам баркизе рач1ун рук1ана районалъул администрациялъул бет1ер Задиев Нурмух1амад Махсут1х1ажиевич, гьесул заместитель Г1абдуразакъов Асадг1али Г1абдуразакъович, районалъул лъай кьеялъул профкомалъул председатель Х1амзатов Г1-П Абакарович, лъай кьеялъул отделалъул начальник Х1амзатова Пат1имат Х1адисовна, районалъулго школазул, лъималазул ахазул нухмалъулелгин педагогал, погранотрядалъул начальникасул заместитель.

Рохалилаб данделъиялда г1ахьалъаразда учительзабазул х1урматияб байрам баркун ва гьезие щулияб сахлъиги, талих1-роххелги, х1алт1улъ ч1ах1иял бергьенлъабиги гьарараб к1алъай гьабуна Н. Задиевас. Гьес реццалъул раг1абаздалъун рехсана г1ун бач1унеб г1елалъе тарбия-лъай кьеялда рак1 бац1ц1адго х1алт1улел педагогазул ц1арал ва гьаруна гьезие сайгъатал. Н. Махсут1х1ажиевичас киналго педагогал ах1ана г1ун бач1унеб г1елалъе тарбиягун лъай кьеялъул х1урматияб х1алт1улъ гьанжесеб цебет1ураб рахъи бугеб лъай ц1алдохъабазе кьеялда цадахъго, Ват1ан бокьиялде, гьелъул рух1ияб хазина ц1униялде ц1ик1к1араб к1вар буссинабизе.

Балагьаразул рак1азе ц1акъго к1удияб асар гьабулеллъун рук1ана Украинаялда унеб бугеб хасаб рагъулаб операциялда г1ахьаллъулел ругел нилъер ракьцоял рагъухъабазул жалго цере ц1аларал учительзабаздехун, улбуздехун руссун видеоялдасан гьарулел баркиял. Гьез г1одорч1аразе раг1и кьуна г1агараб Ват1анги ясберг1адин ц1унун, Бергьенлъиги босун т1ад руссине.

Учительзабазда, ц1алдохъабазда ва т1олалго байрамалда г1ахьаллъаразда байрамги баркун, тарбия-лъай кьеялъулъ, унго-унгояб намус-ях1алъул, маг1арулазулаб т1абиг1ат-г1амалалъул г1ун бач1унеб г1ел куцаялъулъ т1адег1анал х1асилал ккей мурад бук1ин загьар гьарурал к1алъаял гьаруна А. Г1абдуразакъовас, Г1-П. Х1амзатовас, П. Х1амзатовалъ.

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2024 сон.

3 октябралда райадминистрациялда тlобитlана районалъул бетlерасул нухмалъиялда гъоркь бегавулзабазулгун данделъи. Гьенир рорхана жакъа къоялъ жамагlатазда цебе чlараб чанго суал. 

Данделъи байбихьана районалда кьишни-къул бакlариялда хурхун гьабулеб хlалтlул бициналдасан. Районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас бегавулзабазе тlадкъай кьуна гlагараб заманалда жаниб, аскlобе кьишни баччулеб транспорт бачlине санагlалъи бугеб бакlалда ракьги балагьун, щибаб росулъ мусор балел къалал лъезе хасал площадкаби хlадуреян. Гьединго ракlалде щвезабуна мусор баччаралъухъ гlадамаз гlарац кьезе кколеблъиги. 
Бицана улкаялдаго 1 октябралда хаслихъе призыв байбихьун букlиналъулги. Бегавулзабазда тlад къана гьеб ишалъулъ жигараб гlахьаллъиги гьабун, хаслихъе призывалда рекъон, Ватlаналда цебе тlадаб борч тlубазабизе районалдаса гlолохъаби ритlиялъул план тlубазабизе гъуждул гурун хlалтlеянги. Кватlичlого, гьеб суалалда хурхун ихтиярал цlунулел идарабазул вакилзабиги цогидал жавабиял хъулухъчагlиги гlахьал гьарун, гlатlидаб данделъи тlобитlизе бугиланги бицана. 

Бицен ккана 2025 соналде бюджеталъул проект хlадуриялъул хlалтlи унеб букlиналъулги. Цохlо бюджеталъул бадире ралагьун чlечlого, нужерго ихтияралда ругел ракьаздаса пайдаги, босун гьелги ижараялъе кьун, росабазул бюджеталъул тlаде бачlунеб бутlа цlикlкlинабиялда тlад хlалтlизе кколин киналго бегавулзабиян абуна Нурмухlамад Задиевас. Щибаб росдал администрациялъул рес бугила жидерго ракьалги хlалтlизарун, лъикlаб хайир щвезе. Гьелъие мисаллъун бачана, районалъул ракьул фондалда бугеб 55 191 гектар ва гьелдаса букlине кколедухъ пайда босулеб гьечlолъиги. Гьедин, муниципалитеталъул ракьул фондалъул щибаб гектаралдаса бищун дагьаб 500 гъурущги босун, ижараялъе кьунани, росабазул бюджеталде тlадеги 25 миллионалдаса цlикlкlун гъурущ бачlинехъин бугиланги абуна гьес. Гьелдаго цадахъ, нилъер аслияб мурад гlарац бакlари гурин, тlубанго гlуруялде сверизе течlого, ракьал хlалтlизари бугилан тlадеги жубана муниципалитеталъул нухмалъулес. 

Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2024 сон.

26 сентябралда районалда тlобитlана Хъизамалъул соналъул хlурматалда “Дир хъизан” абураб кlудияб тадбир. Гьелда гlахьаллъи гьабизе рачlун рукlана республикаялъул Хlукуматалъул Председатель Гlабдулмуслим Гlабдулмуслимов, гьесул заместитель Гlабдурахlман Махlмудов, цо-цо министрал, мугlрузул территориалияб округалъул районазул ва респуликаялъул СМИязул вакилзаби ва цогидалги. 

Тадбир байбихьана Украинаялда унеб бугеб хасаб рагъулаб операциялъул къурбанал ракlалде щвезариялъул мурадалда райцентралда бараб парк рагьиялдасан. Кьерхараб гьава-бакъ букlаниги, гlезегlан гlадамал рачlун рукlана гьенире. Данделъаразда гъорлъ рукlана районалъул актив, СВОялда къадаралде щваразул улбулгун лъудби, жамагlатчагlи ва цогидалги.

“Бищун цебе баркала кьезе ккола тlоцебе гьадинаб акция тlобитlизе ракlалда ккаразе. Цинги республикаялъул Бетlер Сергей Алимовичасул тlадкъаялдалъун кlиго сон буго гьаб тlобитlулебги. Гьелъул мурадги буго нилъер улкаялъулги ва тlолабго инсанияталъулги интересал цlунулаго жидеца рухl кьурал бахlарзал ракlалде щвезари. Гьединлъидал, гьаб ахалъул бетlергьабилъунги руго Ватlаналъул хlинкъи гьечlолъи цlунулаго, къадаралде щварал нилъер гlолохъабазул эбел-эмен, лъимал ва лъудби. Нилъер щивасул букlуна жиде-жидер къисмат, инсан дунялалде вачlиналдего Аллагьас хъван букlуна гьесие къадар. Амма кигlан захlматаб къисмат бугониги, кинал захlмалъаби дандчlваниги, инсанас гlаданлъи чорхолъа билизе биччазе бегьуларо. Гьединлъидал нилъеца Тlадегlанасда гьаризе ккола чорхолъа гьеб гlаданлъи ва яхl-намус тlагlине тогеян. Щайгурелъул, рекlелъ иман гьечlев  чи гьаб гlумруялда цеве тlоларо”, - ян абуна Гlабдулмуслим Мухlидиновичас.

“Жакъасеб тадбиралъул кlудияб кlвар буго гlун бачlунеб гlелалъе патриотикияб тарбия кьеялъе. Цо-цоязда ракlалде ккезе бегьула нижеца гьаб паркги бан, гьанжеялдаса нахъе гьаб рехун тезе бугилан. Жакъа нилъеца гьаниб районалдаса Ватlаналъе гlоло рухl кьурав щивав чиясул цlаралда чlезе руго гъутlби ва гьезда тlад чlвазе руго бахlарчиясул хlакъалъулъ информация цlализе рес кьолел QR-кодалги. Жакъа нилъер муниципалитеталдаса 500 цlикlкlун чияс гlахьаллъи гьабулеб буго СВОялда. Аллагьас гьел киналго рукъалде лъикl рачаги”, - ян кlалъана районалъул нухмалъулев Нурмухlамад Задиевги.  

Автор Н. Гlалиева. Сентябрь 2024 сон.

Хъизанал… Гьел рук1уна бат1и-бат1иял: жал лъидаго релъинч1ел, хасал, к1удиябги, гьит1инабги ригьалъул, зах1маталъулал, творчествалъулал… Щибаб хъизан бук1уна жидерго къаг1идаялъ талих1аблъунги, талих1 гьеч1еблъунги. Хъизан-гьеб ккола нилъер хазина, нилъер жамг1ияталъул аслу, бук1инеселъул кьуч1. 
Бищунго къадру-къимат бугеллъун ва зах1маталъулаллъунги дица рик1к1уна педагогазул хъизанал. Лъималазе гьел ккола г1иц1го школалда дарс малъулел чаг1илъун гурелги, г1умруялда жаниб кинабго лъик1абщиналде, цебет1урабщиналде гьел ругьун гьарулел чаг1илъунги.
К1удиязул х1урмат гьаби, заг1ипазул т1алаб гьаби, рит1ухълъигун рекъел ц1уни, бергьараб ях1-намус, сабру ц1уни-гьеб кинабго бессун буго педагогасул х1алтулъ.  
Жакъа дие бицен гьабизе бокьун буго Лъаг1илухъ росулъа Султ1анбеговал: Г1абдусаламилги Пат1иматилги цебет1ураб педагогазул хъизаналъул х1акъалъулъ.

Султ1анбегов Г1абдусалам Султ1анбегович ккола Лъаг1илухъ г1аммаб лъай кьеялъул гьоркьохъеб школалъул физкультураялъул учитель.
Гьев гьавуна 1951 соналъул 1 сентябралда Лъаг1илухъ росулъ. Лъаг1илухъ 8-сонил школа лъуг1ун хадуб Харахьи росдал гьоркьохъеб школалдеги ун лъуг1изабуна 10 класс. 1969 соналда ц1ализе лъугьана Дагъистаналъул Пачалихъияб педагогикияб институталъул физкультураялъул факультеталде. 1973 соналда бергьенлъиялда ДГПИ лъуг1изабурав Г1абдусалам, вит1ана Болъихъ районалъул Кьохъ гьоркьохъеб школалде х1алт1изе. Гьеб школа рик1к1унаан районалда бищун к1удияб школалъун. Гьенив ц1алулев вук1ана 500-ялдасаги т1аде арав ц1алдохъан. Г1олохъанав учитель ккана махщел бугел педагогазул к1удияб ва гьудуллъиялъулаб коллективалде гьоркьове. Гьеб школалда х1алт1улелъул, Г1. Султ1анбеговасе щвана к1удияб х1албихьи. Гьесие жеги ц1ик1к1ун бокьана педагогасул махщел ва т1убараб г1умруго кьуна г1ун бач1унеб г1елалъе тарбиягун лъай кьеялъул къадруяб ишалъе.

Автор Ф. Мухlамадова. Сентябрь 2024 сон.

Зама-заманалдасан толаро инсанасе рак1алдещвеяз рах1ат-гьев нахъвуссинавула аралде, т1амула саназулги х1албихьиязулги т1огьисан киналъего къимат кьезе… 1999 соналъул августалъ дун йик1ана къойилъ йигей г1олохъанч1ужу. Гучаб улка СССРги биххун, бук1инеселде щибниги хьулги гьеч1ого, дир бихха-хочараб гьит1инаб г1акълуялъ кинго къабул гьабулеб бук1инч1о доб мехалъ Пачалихъияб Советалъул председатель М. Мух1амадовасул «Боц1и бичун ярагъги босун къват1ире рахъа» ян ах1и… Гьеб ах1иго раг1илалде, борчун чанахъанасул ярагъгун нуж лъик1 рук1аян ниж, руччабазде аманаталги гьарун, сордойил росу ц1унизе дежурствабазде хьвадулел эменгун цо вугев вац… «Унго гьанжеги рагъищ?» ан рек1елъе к1анц1араб ч1ужуг1аданалъулаб х1инкъи… Киназулго г1аммаб рах1атхвей…

1999 соналъул 7 августалъ Шамил Басаевасул ва Хаттабил нухмалъиялда гъоркь халкъазда гьоркьосел террористал Чачаналъан рач1ун к1анц1ана Дагъистаналде т1аде. Исламияб диналда нахъаги рахчун, шариг1ат ч1езабизеян идеягун, амма гажазде щвезег1ан яргъид рорчун рач1арал «гьалбал» гьалбал хириял дагъистанияз къабул гьарич1о. Бак1алъулаб халкъалде бук1араб жидерго рек1елгъей ссвинабизе ккана, исламалъул берцинлъи гучаб улкаялда гьоркьоса гьелъул кесек г1анасеб Дагъистан, къуватгун т1езабиялъ бихьизабулареблъи бич1ч1изе г1акълу г1еч1ел гъачагъаз. Ц1ияб Лак районалда чанго росу кверде босизе гьезда к1ваниги, 14 сентябралъ федералиял къуватаз гьел ч1идрихизаруна. Лъиениги х1ажат бук1инч1еб ва лъиданиги маг1на бич1ч1ич1еб гьеб тунка-г1усиялъул «баракатлъун» ккана 300 рагъулав хъулухъчиясул ва 2500 боевикасул хвел, КТО ва суннат ц1унун мегеж тарав дагъистаниясдацин сверухълъиялъул щакдари.

Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2024 сон.

Исана 25 сон тlубала 1999 август моцlалда мадугьалихъ бугеб Чачан республикаялъул ракьалдасанги рачlун, ихтияр гьечlого яргъид гlуцlарал халкъазда гьоркьосеб хъачагъазул къокъа Дагъистаналде тlаде кlанцlаралдаса. Гьел лъугьа-бахъиназул аслияб кьаби Цlумада ва Болъихъ районазда щваниги, цо-цо тlиралаби щвечlого хутlичlого хутlичlо нилъер районалдеги. Гьедин, нилъер районалдасаги гьел лъугьа-бахъиназда гlахьаллъи гьабуна ихтиярал цlунулел идарабазул 30 цlикlкlун хlалтlухъанас, гьезда гъорлъ вукlана вукlинесев Россиялъул Бахlарчи, Буйнакскалъул 136 аб. механизированнияб бригадаялъул командирасул заместитель Хlайдархан Хlажиевги. Гьединго гуманитарияб кумекги босун рагъулал тунка-гlусиял ругел бакlазде ун вукlана доб мехалда районалъул вукlарав нухмалъулев Ахlмаднаби Гlумаровги.  

Хlакъикъаталдаги, бигьаго щун гьечlо Дагъистаналъе гьеб бергьенлъи. Официалиял баяназда рекъон гьел лъугьа-бахъиназда къадаралде щун вуго 226 рагъулав хъулухъчи, 53 жанисел ишазул органазул хlалтlухъан, 25 ополченец ва гlадатияб халкъалъул 108 чи. 
Гьелда цадахъго данде къан кlодо гьабулеб букlана район гlуцlаралдаса 95 сон тlубайги.

Тадбир байбихьана райцентралда рагъулаб реццалъул паркалда тlугьдул лъеялдасан. Гьенисан киназго сапар бухьана Цlада “Хъахlал къункъраби” комплексалде.