Автор И. Мухlамадов. Май 2023 сон.

31 маялда райадминистрациялда тlобитlана росабазул бегавулзабазулгун данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, гьесул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас, Роскадастралъул республикаялда бугеб филиалалъул плановияб отделалъул начальникасул заместитель Хlажимурад Тlагьировас ва цогидазги.

Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана районалда “Национальная система пространственных данных” абураб пачалихъияб программа гlумруялде бахъинабиялъул, росабазул генералиял планал хlадуриялъул, ихдалил призыв тlобитlиялъул, росдал магlишаталъул ракьал жиндирго мурадалда хlалтlизариялъул, диниял учреждениязул “зеленкаби” гьариялъул ва цогидалги бегавулзабазда ва гьезул нухмалъиялда ругел росабазда хурхарал жакъа къоялда бищунго кlвар цlикlкlарал суалал.  

Узухъда, гьезда гьоркьоса бищунго кlвар бугеблъун букlана генералиял планазул суал. Чанго соналъ райадминистрацияги бегавулзабиги цогидалги иш тlаде кколел гlуцlабиги гьелда тlад хlалтlилел ругониги, жакъа къоялде районалъул жеги цониги росдал генплан тlубан хlадурун гьечlо. Гьелъ кlудиял кваклквал гьабулеб буго районалда ралел ва разе ракlалда ругел объектазе, ай хlинцлъизабулеб буго муниципалитеталъул инфраструктураялъул цебетlей. Хlадурараб генплан гьечlого, законалда рекъон кьезе бегьулеб гьечlо цониги участок, цониги объекталъе бихьизабураб участокалъе гьабун бажарулеб гьечlо “зеленка”. Араб соналдаса нахъе “зеленка” гьечlеб минаялде бачун бажарулеб гьечlо тlабигlияб газги. 

Автор И. Мухlамадов. Май 2023 сон.

22-23 маялда районалда тlоритlана ахирисеб цlумур кьабиялъул байрамал. Исана муниципалитеталда школазулгун къо-мех лъикl гьабулеб буго 111 цlалдохъанас. 9 класс лъугlулеб руго253 чияс. Кидагогlадин кlудияб чlаголъиялда тlобитlана ахирисеб цlурмил байрам районалда бищунго кlудияблъун кколеб Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб школалдаги. Исана рехсараб школалъул 11 класс лъугlана 26 выпускникас, 9 класс лъугlаулеб буго 62 цlалдохъанас.

Баркиялъулаб кlалъайгун тадбир рагьана школалъул директор Хlаштlихова Раисатица. “Жакъа буго рохелги пашманлъиги жубараб къо. Цо рахъалъ нужеца гали тlамулеб буго цlияб гlумруялде, цоги рахъ босани, нижеца жакъа къо-мех лъикl гьабизе кколеб буго нужергун. Кигlан борхалъуде нуж раханиги нужеда кlочон тоге нужерго тlоцересел учительзаби, гlагараб школа ва рижараб росу-ракь. Дир хьул буго нуж тlадегlанаб лъайги щун, гlагараб район цебетlезабизе тlад руссинилан. Нужее нухал ритlаги!”, - ян абуна гьелъ.

Автор И. Мухlамадов. Май 2023 сон.
22 маялда райадминистрациялда тlобитlана районалъул терроризмалде данде къеркьеялъул комиссиялъул (АТК) иргадулаб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул хlинкъи гьечlолъиялъул рахъалъ заместитель, АТКялъул секретарь Хlамид Гьитlиновас, рагъулав комиссар Шамил Мухlамадовас, районалъул централияб больницаялъул бетlерав врачасул ишал тlуралей Патlимат Гусаровалъ, ихтиярал цlунулелгун къуваталъулал идарабазул вакилзабаз, рухlиял церехъабаз ва цогидазги.

Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана районалъул лъай кьеялъул учреждениязда ахирисеб цlумур, ОГЭ ва ЕГЭ кьеялъул ва выпускалъулал вечерал тlоритlулаго, хlинкъи гьечlолъи цlуниялъул хlакъалъулъ, диниял учреждениязул “зеленкаби” гьариялда хурхун тlобитlараб хlалтlул хlасилазул ва 2023 соналъул тlоцебесеб бащалъиялда районалда терроризмалъулгун экстремизмалъул идеологиялда данде къеркьеялъул комплексалъулаб план тlубазабиялъул, районалъулгун республикаялъул АТКязул хlукмаби тlуразариялъул хlакъалъулъ суалал.
Тlоцебесеб суалалда хурхун баян кьуна районалъул полициялъул начальник Мухlамадхlажи Сайбулаевас. Гьес бицана цlалул соналъул ахиралда районалъул лъай кьеялъул учреждениязда тlоритlулел тадбиразда хlинкъи гьечlолъи цlуниялъе гlоло полициялъ гьабулеб бугеб хlалтlи цlикlкlинабун букlиналъул.

Автор Н. Гlалиева. Июнь 2023 сон.

Рагъал, рагъал, рагъал… Гьел г1емерал ккана нилъер улкаялда. Г1емерал биял г1одоре т1уна нилъер ракьалда. Ккарал рагъазда гьоркьоб бищунго вах1шияб, бищунго г1емерал камиял ккараблъун бук1ана К1удияб Ват1анияб рагъ. Т1ок1аб сундулниги бицинч1ониги, 26,6 млн чиясул къиматаб рух1 нахъе босун ана гьелъ нилъер Ват1аналдаса.
Сонал ина, амма халкъалъул рек1елъа киданиги нахъе инаро нилъер г1адамазул бах1арчилъиги, гьунаралги, къо х1ехьейги, рух1алда барахщич1ого, щибго х1инкъи-къай лъач1ого г1агараб Ват1ан ц1униялъе г1оло жидерго рух1 кьурал бах1арзазул ц1арал. Нилъер районалдасаги ун рук1ана 3 азаргог1ан чи Ват1ан ц1унизе. Гьезул бащадалниги т1ад руссинч1о. Рагъулал гьунаразе г1оло анц1-анц1 ракьцоясе щвана орденалги, медалалги. Гьабсаг1аталда районалда ветераназул цониги чи нахъе хут1ун гьеч1о. Ч1аго ругеб мехалда нилъеца гьезул къимат, адаб гьабулаан. Гьел к1одо гьарун т1орит1улаан дандч1ваял. Ветераназ нилъее бицунаан доб вах1шияб рагъул х1акъалъулъ, г1ун бач1унеб г1ел ах1улаан Ват1ан бокьизе, рекъел ц1унизе. Ветераназул харбихъ г1енеккидал нилъеда цере ч1олаан ц1а боркьараб рагъда гуллица керенги борлъун шапун унелги, фашистазул лагераздеги ккун, хвалил квач1икье ккаралги, бидулаб авлахъалда рух1 босулелъул г1агараб росу-ракьалъухъ, г1агарлъиялъухъ, лъималазухъ угьдулаго берал къанщаралги.
Гьабсаг1аталда нилъгун гьеч1ел ветераназул пикру гьабулелъул цере рач1уна бет1ер хъах1лъарал хараби, Ват1ан ц1унизе ккеялъул, рагъ-кьал гьукъизе т1адаб бук1иналъул бицунел нилъер насих1атчаг1и.
Амма киг1анго нилъее бокьун бук1инч1ониги, гьабсаг1аталдаги, ц1ар кинаб лъуниги, Украинаялда унеб буго хасаб рагъулаб операция. Гьениреги унел руго нилъер районалдаса г1олохъаби. Жакъа къоялда жаниб районалдаса гьеб операциялда г1ахьаллъулел руго 500-ялде г1агарарав г1олохъанчи, гьезда гьоркьор руго Хунзахъ №2 гьоркьохъеб школа лъуг1аразул анц1ила цояв.
Г1ун бач1унеб г1елалъе рагъулабгун патриотикияб тарбия щвеялъе к1удияб к1вар буго рокъоб эбел-инсуца кьолеб тарбиялда цадахъго, школалда муг1алимзабаз кьолеб тарбиялъулги. Гьеб х1алт1и ц1акъго г1уц1араб къаг1идаялда гьеб школалда унеб бук1ин бихьулеб буго, шагьаралъул к1удиял школаздацин 5-ялдаса т1аде араб къадар шапакъатал щваразул (хун хадуб) гьеч1еб мехалда, Ват1аналъул х1инкъи гьеч1олъи ц1униялъе г1оло т1обит1улеб рагъда гьеб школалдаса 4-яв-Бихьинчилъиялъул орденалъул кавалераллъун рахъун рук1иналъги.
Улбузда г1адин лъик1 жидерго васал лъиданиги лъаларилан абураб пикруялда дица гара-ч1вари гьабуна, киг1анго зах1матго бук1аниги, гьезул улбузулгун.

Автор Гl. Хlажиев. Май 2023 сон.

«Дие бокьулаан зодоб тӀавап гьабулел цӀумазда хадуб халкквезе. Дица гьел данде кколаан самолеталгун. Диеги бокьана воржарухъанлъун вахъине. Эбел-инсуда гьедин абураб мехалда, гьез санго гьабичӀо. Гьез абуна Дагъистаналъул росдал магӀишаталъул институталде цӀализе айилан. Амма дир ракӀалъ тӀалаб гьабулеб букӀана зобалазде воржин. Гьединлъидал дун чанцӀулго ана районалъул военкоматалде, авиациялъул училищеялде витӀеянги гьарун». Гьадин ракӀалде щвезабула машгьурав летчик, авиаспорталъул тренер Къасум Нажмудиновас.

Анищалда хадув

Къасум Нажмудинов гьавуна 1933 соналъул 15 маялда нилъер районалъул Гъонохъ росулъ ХӀусенов Нажмудинилги Батирова ЗулхӀижатилги хъизамалда. Хунзахъ тӀалъиялде роржунел самолетал рихьаралдаса нахъе гьесул анищ букӀана летчиклъун вахъине. Бокьун букӀана авиациялъул училищеялде цӀализе ине. Амма военкомас, хӀалакъав ва логокъав вугинги абун, инкар гьабуна гьениве витӀизе. Рес къотӀарав Къасум цӀализе лъугьана Дагъистаналъул росдал магӀишаталъул институталде. Гьенив вукӀаго, комиссиялъул хӀукмуялдалъун, Къасумие щвана авиациялъул училищеялде цӀализе лъугьине ихтияр кьолеб кагъат. Ва 30 призывникасда цадахъ гьев ц1ализе лъугьана Борисоглеб шагьаралъул Валерий Чкаловасул цӀаралда бугеб рагъулаб авиациялъул летчиказул училищсялде. Учищеялда ц1алулаго, гьев вукӀана офицерзабазул многоборьеялъул тренерлъунги волейболалъул командаялъул капитанлъунги. 1957 соналъ багӀараб дипломги щун, училище лъугӀизабуна гӀолохъанав лейтенант Къасум Нажмудиновас.
Авиациялъул лейтенант Къ. Нажмудинов витӀана Москваялъул рагъулаб округалде хъулухъ гьабизе. Жигарав ва ракӀбацӀцӀадав гӀолохъанав лейтенантасде лъикӀаб бербалагьи букӀана полкалъул командиразул. Къасум гьез ахӀана хасаб комиссиялде балъгояб гара-чӀвариялъе. Гьелъул хӀасилалда Къасумие ихтияр кьуна космонавтал хӀадурулеб къокъадулъе лъугьине. Гьев витӀана Москваялде, чорхол сахлъиялъухъ мухӀканго халгьабизе. Амма комиссиялъ гьев нахъе витӀана, сахлъиялъул рахъалъ гӀунгутӀаби ругинги абун.

Автор И. Мухlамадов. Май 2023 сон.

Исанаги тlолабго улкаялдагогlадин нилъер районалдаги кlодо гьабуна Кlудияб Бергьенлъиялъул къо - 9 май. 78 сон сверана советияб халкъалъ союзникалгун цадахъ гитлерилаб Германиялда тlад бергьенлъи босаралдаса. Украинаялда унеб бугеб хасаб рагъулаб операциялда хурхун исана цlикlкlараб кlвар кьолеб букlана букlана байрамалъул гlахьалчагlазул хlинкъи гьечlолъи цlуниялде. Гьедин, кидаго байрамкъоялъ тlобитlулеб букlараб “Хвел гьечlеб полк” исана тlобитlичlо.

 
Районалда байрамалде хlадурлъизе байбихьана анкьалъ цебего.  “Стена памяти” абураб акциялда рекъон баннералги ран къачlан букlана райцентралъул аслияб къватl. Гьединго тlоритlана “Георгиевская ленточка” ва “Знамя Победы” акциял. Гlаммаб республикаялъул субботник тlобитlулеб къоялъ муниципалитеталдаги тlобитlун букlана 3000 гlан чи гlахьаллъараб кlудияб субботник. Рохьана гъутlби, лажбарги бахун кенчlезаруна заборал ва бордюрал, бакlа-бахари гьабуна паркалъулал зонабазда, Кlудияб Ватlанияб рагъул гlахьалчагlазул памятниказда ва учреждениязул минабазда сверухъ, гlемер туристал хьвадулел бакlазда ва цогидалги жамгlиял зонабазда. Субботникалда гlахьаллъи гьабизе рачlун рукlана цо-цо республикаялъул ведомствабазул вакилзабиги. Гьедин, Макьасда бакlа-бахари гьабуна республикаялъул Информациялъулгун печаталъул агентствоялъул хlалтlухъабаз.

9 маялда байрамалъулал тадбирал байбихьана, гlадатлъун лъугьахъе, радал райцентралда бугеб памятникалда цебе тlугьдул лъеялдасан. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, райсобраниялъул председатель Мухlамад Мухlамадовас, Хунзахъ бугеб рагъулаб часталъул командир Илья Ермолаевас, военком Шамил Мухlамадовас, росабазул бегавулзабаз, лъай кьеялъул гlуцlабазул нухмалъулез, школлъималаз ва цогидазги.

Гьенисан киналго ана Р. Хlамзатовасул цlаралда бугеб спорткомплексалда тlобитlараб волейболалъул рахъалъ районалъул турниралъул финалияб хlаялъухъ балагьизе. Гьелда гlахьаллъи гьабурал Хунзахъ ва Тlануси росабазул командабаз бихьизабураб чlагояб, балагьарал асир гьарулеб ва хlалуцараб хlаялъул хlасилалда 2-1 хlисабалда дандиязда тlад бергьенлъи босана хундерил волейболистаз. Лъабабилеб бакl ккуна Гьамущи росдал командаялъ. Программаялда рекъон хадуб тlобитlана “Хвел гьечlеб автополк” абураб автопробег. Гьелда гlахьаллъи гьабураб 78 автомобилалъ Хунзахъ памятникалдасан байбихьун сапар бухьана “Гlалагlарт” майданалде щвезегlан. 

Автор Г. Ильясова. Апрель 2023 сон.

Жив-жив  инсанасул г1умрудул нухги, къисматги  тарихги  бат1и-бат1ияб  буго.  Цо-цоязул  гьеб  т1убараб  т1ехь  хъвазе  г1ураб,  бечедаб  ва гъваридаб  лъалк1  нахъе  тараб  буго. Дие бицен  гьабизе бокьун  буго, жинца  бечедаб,  бах1арчияб  ва  хадуб  г1олеб  г1елалъе  мисал  босизесеб берцинаб  г1умру  гьабурав  ва  лъик1ал ишалги  рак1алдещвеялги   нахъе  тарав  Харахьиса  К1удияб Ват1анияб рагъул  г1ахьалчи  Булатов Мух1умадибирил.

Жиндир мунагьал чураяв , рагъул ветеран, Блокадный Ленинградалъул  г1ахьалчи,  рагъ  байбихьаралдаса гьеб лъуг1изег1ан жив бах1арчиго вагъарав Булатов Мух1умадибир  нилъедаса ват1алъана 2013  соналда, гьев кколаан  Харахьиса  рагъулъ г1ахьаллъарал 119 чиясул, бергьенлъиялдаса хадуб  г1агараб росулъе ч1аго нахъ руссарал  50 гоязул цояв, хут1арал  69 анц1го г1олохъанчи хут1ана кьалул авлахъазда, цо-цоязул хобал кир ругеланцин лъаларо жеги 78 сонсвераниги. Рагъдаса хадурги ругънал сахлъич1ого  дагь – дагьккун мигьлъана рагъул г1ахьалчаг1азул  кьерал, гьезда гъорлъ ахирисев нижедаса ваталъарав  рагъул ветеран кколаан Булатов Мугумадибир, алжан  щун  вохун ватаги гьев.     

Доб  вах1шияб  рагъул  кьог1лъи  лъач1еб хъизан- рукъ  хут1ун  батиларо  Дагъистаналдаги, Россиялдаги.  Гьеб  кинабго  бихьана  ва  х1ехьана жиндир  мунагьал  чураяв  Харахьиса Мух1умадибирицаги гьесул  хъизан-лъималазги
Гьев вук1ана  г1ун  бач1унеб  г1елалъул насих1атчиги. 
2015 соналъул 9 маялъул праздникалда цересел къоязда Харахьиб гьоркьохъеб школазде умумузул тарих лъазабулезул  кружокалъул г1ахьалчаг1игун дандч1ваялде  рач1ун  рук1ана  Мух1умадибирил лъимал жиндир мунагьал чураяв  Булатов  Булат  ва   Булатова  Г1айшат.  Гьез лъималазе  бицана инсул  рагъул   ва  зах1маталъул  нухалъулги  ва  гьесул  х1акъалъулъ  бит1и-бат1иял  рак1алде щвеялги. Мух1умадибирил лъималаз,  инсул гьединаб гьари бук1анин  абун, Харахьиб  гьоркьохъеб  школалъул,  краеведческий  музеялде  сайгъат  гьарун кьуна  инсул киналниги  шапакъатал, документал ва  орден-медалал.  

Автор Н. Гlалиева. Апрель 2023 сон.

Мун къункърабалъ гьеч1о, ц1умазулъ вуго
Ц1вабзахъе валагьун воржунев вуго.
Х1. Гъазимирзоев

26 апрелалда нилъер районалда т1обит1ана Дагъистаналъул халкъияв шаг1ир, инсанияталдаго бергьарав г1акъил, нилъер ракьцояв Расул Х1амзатовас 100 сон т1убалеб бук1иналда бан «Рахьдал мац1 – дир дунял, дир рух1» абураб Республикаялъулаб фестиваль.

Фестиваль байбихьана культураялъул к1алг1аялда цебе нилъер маданияталъулгун, г1адатазулгун, миллияб богогьанлъигун лъай-хъвай гьабизе гьалбадерие рес кьолеб миллияб майданалда чедгун ц1амгун гьалбадерида дандч1вай гьабиялдасан.

Культураялъул к1алг1аялъул фойеялда г1уц1ун бук1ана Расул Х1амзатовасул фотовыставка ва бихьизабуна гьесулго х1акъалъулъ документалияб фильмги.
Рохалил тадбир бачине рес щвана республикаялъулго рахьдал мац1алъул конкурсазда чанго соналъ т1ат1алаго цересел бак1ал росарал рахьдал мац1алъул церет1урал муг1алимзаби Саида Х1усеновалъе ва Аминат Сатаровалъе.

Расул Х1амзатовасул «Авар мац1» коч1одалъун данделъиги рагьун, гьесул творчествоялде жидерго бугеб рокьиги загьир гьабун, гьез к1алъазе раг1и кьуна райадминистрациялъул бет1ер Нурмух1амад Задиевасе. Нурмух1амадица Россиялдаго цо бугеб 6 халкъияв поэт жанив вахъараб литературияб Хунзахъ районалда авар мац1алъул фестиваль т1обит1улеб бук1иналдаса жив вохарав вук1ин загьир гьабуна. 

К1алъазе рахъарал А. А. Тахо-Годил ц1аралда бугеб г1елмиябгин х1албихьиялъулаб педагогикияб институталъул х1алт1ухъаби Барият Х1ажиевалъ, Альбина Аруховалъ, «Маг1арулай» журналалъул редактор, Авар мац1алъул муг1алимзабазул ассоциациялъул нухмалъулей Баху Мух1идиновалъ ва г1емерал цогидазги, Кизилюрталъул рагъулаб искусствалъул муг1алим Зумрут Х1амзатовнаялъ гьарурал к1алъаязда загьир гьабуна нилъер ракьцояв шаг1ирасде жидерго бугеб хиси гьеч1еб рокьи, Расулил Ват1аналде, Дагъистаналде, эбелалде, ч1ужуг1аданалде гьарурал куч1дуз, ай Х1амзатовасул т1убараб творчествоялъго дунял х1айран гьабун бук1иналъулги бицун, гьез хадубги баян гьабуна нилъер маг1арул мац1, нилъер г1адатал, нилъер чилъи, намус-ях1, нилъер бах1арчилъи, г1аданлъи – нух бихьизабун, гьес Дагъистанго дунялалда раг1изабун бук1иналъул.

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2023 сон.

22-23 апрелалда Хунзахъ Р. Хlамзатовасул цlаралда бугеб спорткомплексалда тlобитlана “Мужество” орденалъул кавалер, гъачагъаздаса Ватlан цlунулаго рухl кьурав Хунзахъа Мухlамад Хlусенов ракlалде щвезавиялъул мурадалда райцентралъул гьоркьохъеб тlоцебесеб школа лъугlун арал выпусказул командабазда гьоркьосеб волейболалъул иргадулаб турнир. Районалда гьеб турнир тlобитlулеб буго 1996 соналдаса нахъе, 2003 соналдаса байбихьун гьеб бухьинабун буго Мухlамадил цlаралда. Цересел турниралгогlадин исанаги гьеб гlуцlун букlана бахlарчиясул классцоязул, гьудул-гьалмагъзабазул ва гlага-божаразул хlаракаталдалъун.

Исана турниралда гlахьаллъи гьабуна кlиго группаялде рикьарал 10 командаялъ. Щибалъусан къватlибе борчlизе рес букlана кlи-кlи командаялъул. Кlиго къоялъ халат рахъарал хlалуцарал хlаязул хlасилалда цин группабазда, хадуб полуфиналалда дандиязда тlад бергьенлъабиги росун, финалалде рачlана 2003 соналъ школа лъугlарал ва волейболалъул ветераназул командаби. Гьелго командаби рорчlун рукlана ахирисеб кlиго сонил турниразул финалаздеги. Кидагогlадин, кутакалда хlалуцараб букlана гьезул финалалияб хlай. Амма 2-0 хlисабгун ветераназда тlад бергьенлъи босана 2003 соналъулаз. Гьелдалъун рехсараб командаялъ цlи гьабуна жидерго рекорд - гьеб командаялъ ункъабилеб нухалда тlатlала бергьенлъи босана турниралда. Гьединго 2003 соналъул выпускалъул команда ккола гlаммаб къагlидаялъ бищунго гlемер турниралда бергьенлъи босараллъунги. Исанасеб бергьенлъи ккола - ичlабилеб. 

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2023 сон.

13 апрелалда хlалтlулаб сапаргун нилъер районалде рачlун рукlана республикаялъул Халкъияб Собраниялъул вакилзаби. Хlалтlулаб къокъаялъ райдминистрациялда гlуцlун букlана “Гlолилазе тарбия кьеялъулъ Расул Хlамзатовасул литературияб ирсалъул кlвар” абураб темаялда гургинаб стол. Гьалбазда гъорлъ рукlана РФялъул Казначействоялъул Дагъистаналда бугеб управлениялъул нухмалъулев Гlабдулпатахl Гlамирханов, Халкъияб Собраниялъул председатель Заур Аскендеров, Жамгlияб палатаялъул, министерствабазулгун ведомствабазул вакилзаби, лъай кьеялъул гlуцlабазуд хlалтlухъаби, Халкъияб Собраниялда цебе бугеб гlолилазул парламенталъул ва жамгlиял гlуцlабазул хlаракатчагlи. Данделъи нухда бачана Халкъияб Собраниялъул культураялъулгун гlолилазул ишазул ва спорталъулгун туризмалъул комитеталъул председатель Мурат Пайзулаевас.

Кlалъазе рахъараз бицана кlудияв шагlирасул юбилеялде хlадурлъиялъул ва гьесул бечедаб рухlияб ирс цlунизе ккеялъул хlакъалъулъ.
“Нижеда лъикlаблъун бихьана кlудияв шагlирасул гlасрудал юбилей кlодо гьаби гьесул Ватlаналдасан байбихьи. Нилъер данделъиялъул темаялъ бихьизабула жакъасеб къоялда улкаялдаги дунялалдаги бугеб ахlвал-хlал. Гlун бачlунеб гlелалъулъ Ватlаналде рокьи бижизабиялъе кlудияб кумек гьабула Расул Хlамзатовасул асараз. Пасихlал ва рекlее асар гьабулел гьесул кучlдуз малъула эбелги ватlанги бокьизе, гьудуллъи цlунизе ва рижараб ракь цебетlезабизе”, - ян абуна Заур Аскендеровас

“Дун ккола шагlирасул юбилеялде хlадурлъиялъул республикаялъул оргкомитеталъул председателасул заместитель. Гьединлъидал дир хасаб бербалагьяилда гъоркь буго талбиралде унеб бугеб хlадурлъи. Дица аслияб къагlидаялъ кlвар кьезе ккола тадбиралде гьабулеб хlадурлъиялъул экономикиябгун ралел бакlазул рахъалде. Кlудияб баркала буго гьаб жакъасеб дандеруссин гlуцlаразе ва гьелда гlахьаллъи гьабизе рачlарал республикаялъул идарабазул вакилзабазе”, - ян абуна Гlабдулпатахl Гlамирхановас. 

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2023 сон.

13 апрелалда райадминистрациялда тlобитlана райсобраниялъул анкьабилеб ахlиялъул анцlила анлъабилеб сессия. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас, отделазул нухмалъулез, цо-цо бегвулзабаз ва цогидазги.

Данделъаразе саламги кьун сессия рагьана председатель Мухlамад Мухlамадовас. Гьениб гьоркьор лъурал суалаздасан рукlана "Хунзахъ район" МРалъул 2023 соналъул бюджеталда хиса-басиял ва тlадежураял гьариялъул хlакъалъулъ, гlи-боцlуда хасел тlамизаби ва ихдал рекьуде хlадурлъи унеб бугеб къагlидаялъул росдал магlишаталъул отделалъул начальникас хlисаб кьей, районалъул Жамгlияб палатаялъ араб соналъ гьабураб хlалтlул хlисаб кьей, районалъул территориялда гlадамазе медикияб кумек гlуцlиялъул хlакъалъулъ бицин ва цогидалги суалал.

Тlоцебесеб суалалдаа хурхун кlалъазе яхъана финансовияб отделалъул начальникасул заместитель Гlалисултанова Зарема. Гьелъ къокъго бицана районалъул исанасеб бюджеталда гьаризе ругел хиса-басиязул хlакъалъулъ. Мисалалъе, Расул Хlамзатовасул юбилеялде Цlада росулъ бугеб “Хъахlал къункъраби” мемориалияб комплекс къачlазе республикаялъул бюджеталдасан биччан буго 263 млн гъурущ. Хlалтlаби некlого байбихьун руго. Гьедин, киналго тlадежураялги хlисабалде росун районалъул 2023 сонил бюджет бахунеб буго 1 миллиардгун 531 миллион гъурщиде. 

Гlи-боцlуда хасел тlамизаби ва ихдалил рекьуде хlадурлъи кин унеб бугебали бицана росдал магlишаталъул отделалъул начальник Гlалиев Мухlамадица. Гьесул рагlабазда рекъон жакъа къоялде районалъул росдал магlишаталъул ракьазул гlатlилъи буго 105829 гектар. Гьездасан 10084 га рекьулел ракьал, рецаби - 9639 га, мучlдул 85000 га, ахал - 756 га. Гlаммаб къагlидаялъ росдал магlишаталъул бутlаялда хlалтlулел руго 10000 гlан чи. Исана 1 январалде районалъул киналго тайпабазул магlишатазда буго 27200 бетlер чlегlерхlайваназул, гьездасан 15200 гlака. Статистикаялъул управлениялъул баяназда рекъон буго 256800 бетlер гlи-цlцlаназулги. Амма гьел баянал мекъал ругин, жидер баяназда рекъон исана магlарухъе гочинабизе бугеб гlи-цlцlаназул хlакъикъияб къадар 200000 тlаде унарин абуна гьес. Районалъул 14 магlишаталда гlезабулеб буго тайпадулаб гlи. Гьабсагlаталда магlарухъги гъутабаздаги тlадбан унеб бугила ихдал рекьи гьабизе хlадурлъи. Гlаммаб къагlидаялъ хаслихъе рекьи гьабун буго 1462 гектаралда. 235 гектаралда ихдал бекьизе буго ролъ ва пурчlина, 75 гектаралда цlоросаролъ, цо сонил хурдул - 1080 гектаралда, гlемер соназул хурдул (люцерна) - 1460 гектаралда. Гьединго 550 гектаралда бекьизе буго пиринчl, 37 гектаралда овощал ва 66 гектаралда бахчадул культураби. Амма киналго магlишатаз гуро ракь хlалтlизабулеб бугеб. Мисалалъе, “Лъагlилухъ” СПКялъ жидерго 268 гектар ракьул цонигияб жеги бегунцин рагlуларо, “Гьамищтlа” СПКялъ 203 гектаралъул хlалтlизабулеб буго гlицlго 10.

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2023 сон.

4 апрелалда жиндирго хlалтlухъабигун цадахъ районалде вачlун вукlана ДРялъул Лъай кьеялъулгун гlелмуялъул министр Яхlя Бучаев. Гьезул нилъехъе сапар бухьиналъул аслияб гlилла букlана муниципалитеталда ралел ругел, цlияб цlалул соналде рагьизе кколел лъай кьеялъул объектазухъ халгьаби. Гьедин, районалъул нухмалъигун цадахъ министр щвана Гlарани ва Гlобода рарал цlиял школазде, Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб ва Кlахъ гlаммаб лъай кьеялъул школаздеги.

Гьелдаса хадуб гьалбадерица гlахьаллъи гьабуна райадминистрациялда тlобитlараб лъай кьеялъул учреждениязул нухмалъулезулгун данделъиялдаги.  
“Жакъа нилъеда бихьулеб буго дунялалда ва хасго нилъер улкаялда бугеб политикияб ахlвал-хlал. Нилъее цохlо нух буго гьединаб хlалуцараб ахlвал-хlалалдаса рорчlизе - гlун бачlунеб гlелалъе лъай кьей. Щайгурелъул, нилъер букlинесеб бараб буго гьезда. Нилъер Ватlаналъе хlажат руго махщел бугел специалистал. Битlухъе бицани, жакъа расги лъикlаб даражаялда гьечlо Дагъистаналъул лъай кьей. Россиялъул Просвещениялъул министерствоялъ 55 показателалги хlисабалде росун тlобитlулеб мониторингалъул хlасилалда улкаялдаго ахирисел бакlазда буго нилъер республика. Узухъда, гьенир руго чанго нилъеда рачlел гlиллабиги. Амма руго нилъедаго ритlизаризе кlолел гъалатlалги. Нилъер гlаммаб масъала буго киналго нилъеда рарал гlузрабиги тlагlинарун лъай кьеялъул даража борхизаби”, - ян абуна Яхlя Бучаевас 
Министрасул заместитель Аида Тlалхlатовалъ гlатlидго бицана муниципалитеталъул лъай кьеялъул бутlаялда бугеб ахlвал-хlалалъул ва кlвар буссинабуна ругел гlунгутlабазде. Гьединго кlалъаял гьаруна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас ва лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъги.  
Ахиралда цо-цо лъай кьеялъул гlуцlабазул нухмалъулез кьуна жидерго суалалги.

Автор И. Мухlамадов. Март 2023 сон.

Тlолабго улка хlадурулеб буго нилъер машгьурав ракьцояв, кlудияв шагlир Расул Хlамзатов гьавуралдаса 100 сон тlубай кlодо гьабиялде. Гlуцlун руго батlи-батlиял даражабазул оргкомитетал. Аслиял тадбирал тlоритlизе руго сентябрь-октябрь моцlазда. Гьеб мехалде районалде рачlине руго рикlкlен гlемерал гьалбал, гьезда гъорлъ рукlине руго поэтасул гьудул-гьалмагъзаби, цадахъ хlалтlарал, интеллигенциялъул вакилзаби, батlи-батlиял даражаялъул хlакимзабиги ва цогидалги. 

Гьединлъидал хасаб кlвар кьолеб буго районалъул сипат-сурат берцин гьабиялде ва инфраструктура цlи гьабиялде. Гьелда хурхун муниципалитеталда гьаризе байбихьун ругел хlалтlабазул нижее бицана райадминистрациялъул МБУ ОКСалъул нухмалъулев Сагlадула Батировас. Гьесул баяназда рекъон, жакъа къоялде базе ва къачlазе байбихьун буго чанго объект. Гьезул цо бутlа буго юбилеялъулал тадбиразде щвелалде чара гьечlого рагlалде рахъине кколел. Мисалалъе, гьездасан ккола Цlада “Хъахlал къункъраби” мемориалияб комплекс къачlай. Гьабсагlаталда комплексалъул территориялда букlараб къоноги нахъе бахъун, гьелъул бакlалда кквезе хlадурулеб буго гранит ва мрамор. Гьединго комплекс сверун чlезе руго гъутlби ва разе руго чирахъал. Юбилей байбихьилелде капиталияб ремонтги гьабун къачlазе буго шагlирасул рукъ-музейги. Тlасияб цlалул соналде рагьизе буго 308 лъимералъе бакl бугеб Гlараниб ва 150 лъимералъе бакl бугеб Гlобода школал. Хунзахъ байбихьун буго рагьараб тайпаялъул физкультураялъулгун сах гьариялъул комплекс (ФОКОТ) базе.  

Хасаб кlвар кьолеб буго нухал къачlаялде. Гьедин, бакl-бакlалдасан гlатlид гьабун, ччукlун бачlиналда хlинкъи бугелъусан гъоркьан къадал гьарун къачlалеб буго маххул кьодасан райцентралде рачlунеб шагьра-нух. Хlалтlаби унел руго Гlараниса Загlибе унеб нухдаги. Гьеб нухлул цо-цо участоказда гьабулеб хlалтlи рагlалде бахъун буго. Мисалалъе, “Игирагlал” абулеб бакlалдаса Загlиб росулъе щвезегlан бугеб нухлул участок лъикlго гlатlидги гьабун, рагlалдасан блокалги лъун къачlан буго. Гьабсагlаталда гlатlид гьабулеб буго райцентралдаса “Игирагlалде” щвезегlан 6 километрадул манзилалда бугеб участок. Хадуб гьенибе тlезе буго хъил ва лъезе руго чирахъал. Къачlалеб буго Макьасдаса Гьамищтlа росулъе унеб нухги. 

Автор Ш. Абакаров. Март 2023 сон.

Телевизоралдасан бихьизе, радиоялдасан раг1изе, печаталдасан ц1ализе бегьула, кин г1адамаз, хасго г1олохъанал гьудул-гьалмагъзабаз «гъоркье рехизе» бегьулебали. Гьединаб, гьудулзабаз махсароде кквеялъул бицунеб г1олохъанаб г1елалда, дие абизе бокьилаан, гьудуласул гъалат1 ккун батани, т1аса лъугьаян, нагагьлъун гьеб унго-унголъун гъоркье рехилъун батани, ургъел гьабугейин гьудул вилунин абун, гьев вук1ун гьеч1ин унго-унгояв гьудуллъунилан. Цо дие бокьулеб коч1олъ ах1улеб бук1ахъе: «За ошибки друзей мы прощали, но измены простить не могли…». 

Гьудулзаби бит1ун т1аса рищизе лъаялъ батила, г1умруялда дие бит1 ккана. «Бит1ун гьудулзаби т1аса рищизе лъаялъ» абурал раг1абазе баян кьела.

Студентлъун вахъараб т1оцебесеб соналдаса нахъе дун г1одов ч1ун вук1ана цо г1олохъанчиясда цадахъ цо партаялда нахъа, переменаялъул заманалдаги, занятиял лъуг1ун хадубги, г1емерисеб мехалъ ниж цадахъ рук1унаан. Гьев заг1ипав студент вук1индал, дица кумек гьабулаан гьесие контролиял х1алт1аби гьаризе, х1албихьиялъулал т1адкъаял т1уразе. Киг1анго гьедин рук1аниги, ниж унго-унгоял гьудулзабилъун лъугьинч1о. Цо къоялъ дица гьесда абуна: «Т1аса лъугьа, мун эгоист вуго, дида лъала, Аллагьас хъван батугеги, нагагьлъун рагъ ккун, нилъ к1иялго тушманас пленалъ росани, дуца дун тушманасухъе кьолевлъи, щай гурелъул дуца кинабго гьабулелъул дуего данде кколеб къаг1идаялда»,-ян абун.

Нуж т1убанго божиларо, дир гьудулзабазул цонигиял киг1ан жамг1ияталда хиса-басиял кканиги, киг1анго зах1матаб ах1вал-х1ал диде т1аде бач1аниги, дида аск1оса нахъе инч1о, дун къват1иве рехич1о, дида рак1алде кковухъе, дица гьелго г1адинан.

Дир лъимерлъиялъул гьудул, Г1умаров Исрапил вук1ана гьедиг1анги лъик1авлъун, ДГУялде лъугьунелъул эркенаб темаялда хъвалеб дирго сочинение дица хъвана гьесулги дирги гьудуллъиялъул х1акъалъулъ «Дир лъик1ав гьудул» абураб ц1аралда гъоркь. Гьаб г1умруялде рахинег1ан ниж цониги нухалъ къацандич1о. 230 километралъул манзилалда цоцаздаса рик1к1ад г1умру гьабун рук1аниги, нижер хъизанал цоцазда гъорлъ гьудуллъиялда рук1уна, зама-заманалдасан т1аде-гъоркье щола. 

1998 соналъул 20 марталда дир ккана ишемическияб инсульт, лъай-г1акълуялдаса ун реанимациялда вук1ана 2 моц1алъ бусадаса вахъинч1ого. Дида т1аде вахъине к1вана, Аллагьасул х1алк1олъиялдалъун, гьудулзабазде бугеб божиялъ, г1умруялде бугеб рокьиялъ, г1адамазе, гьудул-гьалмагъзабазе лъик1лъи гьабизе бугеб х1асраталъ. Гьеб ишалъулъ къимат кьун бажарилареб г1адинаб бут1а лъуна дир школалъул гьудул Жалалудинов Жалалудиница. Гьесул ва гьединалго школалъул гьудулзаби, Халилов Ах1мад г1адинал, цогидалги рук1иналъ, зах1матаб унтиялдаса хадуб, дун ц1ияб г1умруялде т1ад вуссана.
Врачаз дие лъик1аблъун бихьизабун бук1инч1о т1адч1ей  гьабизе кколеб г1акълияб зах1маталде вуссине, бук1аниги, дун 4 соналъ х1алт1ана дицаго хъвалеб «Х1ариколо росдал тарих» абураб т1ехьалда т1ад. 

Автор Ф. Мухlамадова. Март 2023 сон.

Рук1уна г1адамал, жидергун дагьа-макъаб заманаялъ гурого бухьен ккеч1ониги, г1умру гьабун жал рик1к1ад рук1аниги, рек1ел тахида хасаб бак1 кколел, цадахъаб х1алт1ул болжал цебего ун бук1аниги, жидедехун адабалъул асар ссунарел. Гьеле гьединайлъун хут1ана дие зах1маталъул нухлул байбихьуда ц1ик1к1арай гьалмагълъун, камилай насих1атч1ужулъун жий лъугьурай Г1алиева Рах1мат Х1амидовнаги. 4 марталъ дир мисалияй муг1рул ч1ужуг1аданалъ к1одо гьабуна г1умрудул гьайбатаб юбилейги.

Гьелда к1ийилаб байрамги баркулаго, бокьун буго гьелъул х1акъалъулъ нужееги бицине. (Гьей цеего мустах1икъай йик1ана районалъул газеталъул гьурмаздасан йихьизайизе).

1966 соналъ Хунзахъ гьоркьохъеб школаги лъуг1изабун Г1алиева Рах1мат  ц1ализе лъугьана ДГУялъул консервал х1адур  гьариялъул технологиязул факультеталде. Цадахъго гьелъ лъуг1изабуна КПССалъул Мах1ачхъалаялъул горкомалда цебе бугеб  марксизм-ленинизмалъул университетги.1971 соналъ ц1алараб бак1алдасан йит1ана Гьоц1алъ консервазул заводалда мастерлъун х1алт1изе. Гьабулеб ишалъулъ Рах1матил бугеб х1аракатчилъиги жавабчилъиги бихьун, чанго моц1идасан гьей йищула ВЛКСМалъул райкомалъул к1иабилей секретарлъун. 1980 соналъ гьелда т1адкъала жеги жавабчилъи ц1ик1к1араб, Хунзахъ райисполкомалъул г1аммаб отделалъул заведующиялъул х1алт1и. Хадуб, мустах1икъаб х1алхьиялде инег1ан т1адег1анаб даражаялда гьелъ бачана райисполкомалъул ишазул, администрациялъул аппараталъул нухмалъулелъул х1алт1иги.
Рах1мат Х1амидовна чанц1улго йищун йик1ана районалъул собраниялде депутатлъун. Руго ЦК ВЛКСМалъул х1урматалъул грамотаби, «За активную работу комсомола» медаль.
Гьелъие щун бук1ана доб мехалда рух1 кьун х1алт1аразе гурого щвезе рес бук1инч1еб «ДРялъул муниципалияб хъулухъалъул мустах1икъай х1алт1ухъан» абураб т1адег1анаб ц1арги.