Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2023 сон.

Районалъул гlемерисел росабалъ тlадран унел руго батlи-батlиял хlалтlаби. Мисалалъе, гlолохъанав ва бажари бугев бегавул Гlумар Гlисаевасул нухмалъиялда гъоркь къо бахъанагlан цlилъун рачlунел руго Уздалросдал советалде гъорлъе унел росаби. Гьедин, дагьаб цебегlан Хъахlикlкlалахъ росулъ хlалтlизе биччана республикаялъул Сахлъи цlуниялъул министерствоялъул хасаб программаялда рекъон, 500 азарго гъурщиде капиталияб ремонтги гьабун къачlараб фельдшерлъиялъул пункт. Гьеб программаялда рекъон медпункталда гьабуна цlияб санузел, цlияб котелги насосги лъун, хасалил согlаб цlорой тlаде щвелалде щибго квалквал букlунаредухъ хlалтlулеб хlал гьабуна отоплениялъул системаялъул. Гьединго къачlан буго минаялъул къватlисеб рахъ ва берцин гьабуна сверухълъи. Районалъул нухазул фондалдасан сурсаталги риччан, гlаммаб къагlидаялъ 2,8 километрадул манзилалда чабахги бан къачlана лъабабго росулъ нухал. Нух ччукlун бачlинчlого букlинелъун цо-цо участоказда гьаруна къадалги. Уздалросулъ байбихьун буго ракьазул цlиял участокал кьезе ругел бакlазда нухал рахъизе. Гlаммаб къагlидаялъ бахъизе руго 2,4 километрадул манзилалда нухал. Гьелдасан жакъа къоялде 1,2 км лъугlун буго.

Гьездаса нахъе ккун гьечlо муниципалитеталъул Харахьи участокалда ругел росабиги. Исана риидалил заманалда рарал кlудиял цlадазул хlасилалда гlезегlан зарал ккана херехьдерие. Гьабсагlаталда росулъ унеб буго гьел цlадал раялъул хlасилалда хвезабун букlараб росдал цо къотlнобе 1 километралъул манзилалда бетон тlеялъул хlалтlаби. ДРялъул “Агрострой” ГКУ гlуцlиялъ росулъ бан рагlалде бахъунеб буго футбол хlалеб майдан. Кватlичlого киналго хlалтlаби лъугlаралго официалияб къагlидаялъ рагьизе буго гьеб. Гьал ахирисел соназда бищунго херехьдерил рахlат хвезабулеб гlузрулъун ккола хасало росулъ лъим букlунгутlи. Гьеб гlузру лъугlизабиялъул мурадалда араб соналъго “Халкъияб лъим” абун цlарги лъун, росдал жамагlаталъ жидерго къуваталдалъун байбихьун букlана 10,4 км манзилалда Мочlохъан цlияб лъел мухъ бачине. Жакъа къоялде гьениб хутlараб хlалтlи буго 200-300 метрадул манзилалда рогlразда тlаде ракь хъвазе. Гьал гlагарал гlодоркъоязда субботникги тlобитlун, гьеб хlалтlиги рагlалде бахъинабизе буго. Цогидал хlажатал алаталги росун, кинабго битlа-бишун ккани ва гьава-бакъалъул шартlаз ресги кьуни, гьенисан кватlичlого росулъе цlияб лъим чвахизе буго. Зама-заманалдасан росдал гlолохъаби унел руго Парси магlардасан росулъе бачараб лъел мухъалъухъ халгьабизеги.

Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2023 сон.

Гьал къоязда тlолабго улкаялдагогlадин нилъер районалдаги кlодо гьабуна кlудияв шагlир Расул Хlамзатовасул гlасрудал юбилей. Улкаялъул Президентас 2021 соналдаго жиндирго Указалдалъун исанасеб сон лъазабун букlана Расул Хlамзатовасул сонлъун. Гьединлъидал исанасеб сон байбихьаралдаса юбилеялда хурхун байрамалъулал тадбирал тlоритlулел руго федералияб даражаялда ва цо-цо къватlисел пачалихъаздаги. Байрамалде рачlаразда гъорлъ рукlана Россиялъул Президентасул СКФОялда вугев полпред Юрий Чайка, улкаялъул Президентасул гlакълучи Владимир Толстой, Дагъистаналъул Бетlер Сергей Меликов, регионалияб Хlукуматалъул членал, Халкъияб Собраниялъул председатель Заур Аскедеров, Федералияб Казначействоялъул Дагъистаналда бугеб управлениялъул нухмалъулев Гlабдулпатахl Гlамирханов, республикаялъул ТФОМСалъул нухмалъулев Ахlмад Гьудов, Дагъистаналъул тlоцевев президент Мухlу Гlалиев, РФялъул Социалияб фондалъул Дагъистаналда бугеб отделениялъул нухмалъулесул ишал тlуралев Мухlамад Гlисаев, республикаялъул гlемерал муниципалитетазул нухмалъиязул ва федералиялгун регионалиял СМИязул вакилзаби, творческияб интеллигенция ва гlемерал цогидалги. 

Кьерхараб бачlана районалда 9 сентябрь. Гьединлъидал, гьава-бакъалъул шартlазда рекъезабизе ккана тадбиралъул программаги. Гьелдалъун цебеккунго хlадурараб хасаб программаялда рекъон гьаризе ракlалда рукlарал гlемерал тадбирал гlумруялде рахъинарун бажаричlо.

Тlоцебе гьалбал щвана шагlирасул гlагараб Цlада росулъ бугеб рукъ-музеялде, тlугьдул лъуна росулъ ругел Цlадаса Хlамзатил ва гьесул машгьурал кlиялго васазул памятникалда цебе. Гьенисан сапар бухьана хас гьабун поэтасул юбилеялде цlи гьабун къачlараб “Хъахlал къункъраби” мемориалияб комплексалде. Гьениб юбилеялде гьарурал гlемерал хlалтlабазул хlасилалда тlубанго хисун буго комплексалъул сипат-сурат. Гьелъул территориялда эбелалъе гьабураб цlияб памятникалда цебе тlугьдулги лъун, киназго свери бахъана гьединго цlи гьабун къачlараб, гlадамазе балагьизе квегlенаб ва интересаб къагlидаялъ гьаб заманаялъул технологияздалъун хьезабураб комплексалъул жанисеб рахъалдаги. Комплексалда нахъехун бугеб майданалда тlиритlун рукlана республикаялъул Промышленносталъулгун даран-базаралъул министерствоялъ хlадурарал батlи-батlиял муниципалитетазул миллиял бокlналги. Бокьарав чиясул рес букlана гьенир церелъун рукlарал нигlматазул хlалбихьизеги.

Автор Ф. Мухlамадова. Сентябрь 2023 сон.

Расул Гамзатов!  При этом имени каждый раз в памяти всплывают белые журавли, меткие афоризмы, мудрые изречения, надписи на кинжалах, дверях, памятниках и Дагестан, воспетый и прославленный поэтом на весь мир. Спросить у меня люблю ли я Расула-все равно что сомневаться в том, что я люблю свою жизнь, работу, семью. Поэзия кавказца родом из Цада всегда со мной: помогает мудрым советом в делах, поддерживает добрым словом в жизненных неурядицах, подстрекает идти дальше, не останавливаясь на достигнутом. Родство с гением аварской поэзии предрасполагало к моему общению, знакомству с ним при жизни, но меня настолько  восхищало поэтическое  величие Расула, что я предпочла молча и скромно  восторгаться его словом в тени, оставаясь вечной ценительницей его мастерства, пожизненно влюбленной в каждую строчку стихов и харизму  каждого  его публичного выступления. 

Впервые я услышала о Расуле Гамзатове из уст бабушки, до школы еще. Она приходилась ему троюродной сестрой и частенько нянчилась с ним. "Такой неугомонный егоза был, что мне постоянно приходилось щипать его за  пятую точку"-говорила бабушка, и я представляла такого хулиганчика -малыша, который потом каким-то чудом перерос в Гения слова .Когда пошла в школу, заучивая «По-русски «мама», по-грузински «нана», а по-аварски-ласково «баба», я поняла, что это и есть тот самый дерзкий малыш Расул из молодости бабушки, у которого, как ни у кого, получилось создать Планету женщин, призвать человечество беречь высшую ценность- матерей. 

Став еще взрослее, мне полюбились «Журавли», и, казалось, что поэту предостаточно было бы написать только это гимн скорби и плача, чтобы стать великим. Десятки раз во взрослой жизни мне хотелось пообщаться вживую с Расулом, пойти в гости и рассказать о деспоте-няне из его детства, поделиться, что тоже пробую перо, но боялась, что совсем блекло буду выглядеть перед высокой звездой поэта, что не созрела для столь серьезных бесед.

Автор Н. Задиев. Сентябрь 2023 сон

Уважаемые Земляки и гости!
Сегодня мы празднуем 100 лет со дня рождения Великого поэта, Патриота Родины, Сына Хунзахского района Расула Гамзатова, который на века прославил Дагестанский народ, село Цада.
Проникающие в самое сердце стихи мудрого поэта звучали и звучат в разных уголках мира. И даже среди звезд на небе из уст наших космонавтов.
Расул Гамзатов с большим уважением и трепетом относился к своему народу, с его уникальными обычаями и скромным нравом. До последнего вдоха говорил о любви к своему краю.
"В какие бы дальние страны судьба меня не бросала, где бы я не находился, в моем сердце всегда память о родном крае, о родном очаге”.
Поэзия Расула воспевает храбрость, гостеприимство, уважение друг к другу, любовь во всех ее проявлениях.
"Стучись в любую дверь горца, как бы беден он не был, приходи в любой день в гости, с широко распахнутой душой, радостной улыбкой встретит он тебя”. Такими видел Расул своих земляков. Такими призывает он нас быть и сегодня.
Особенное отношение Расула Гамзатова к горянке, воспетое в стихах, по сей день откликается теплом в сердцах тысячи женщин.
В стихотворении, обращенном к женщине, поэт говорит, что если 1000 мужчин влюблены в неё, то среди них есть и Расул Гамзатов, если влюблен один мужчина, то это Расул Гамзатов. Если же её никто не любит, то Расул Гамзатов погребен в горах.
Он очень тонко понимал сердце матери.

Автор И. Мухlамадов. Август 2023 сон.

17 августалда райадминистрациялда тlобитlана школазул директорзабазулгун данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас ва лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ.

Данделъиялда рорхарал аслиял суалаздасан рукlана цlияб цlалул соналда районалъул школазул цlали анкьил щуго къоялде бачунеб букlин, ай гьанжеялдаса нахъе шамат къоги гlодобкъолъун букlине буго. Гьединаб къагlида гьабулеб бугин республикаялъул Лъай кьеялъулгун гlелмуялъул министерствоялъул бихьизабиялда рекъонилан абуна районалъул бетlерас. Гьеб цохlо нилъер гьаниб гьабулеб жо гурин, цогидал районаздаги цlали гьединабго къагlидаялде бачунеб бугилан тlадеги жубана гьес. Узухъда, цlияб къагlидаялда рекъон хиса-басиял гьаризе кколел руго школазул уставазда ва цlалулал планазда.

Автор И. Мухlамадов. Август 2023 сон.

16 августалда райадминистрациялда тlобитlана районалъул терроризмалда данде къеркьеялъул комиссиялъул (АТК) иргадулаб данделъи. Гьелда гьоркьор лъун рукlана муниципалитеталъул лъай кьеялъул учреждениял терроризмалъул хlинкъиялдаса цlуниялъул ва Лъай кьеялъул къоялде хlадурлъиялда хурхун райадминистрациялъул лъай кьеялъул отделалъул хlалтlул хlасилал гьариялъул, диниял гlуцlабазул терроризмалдаса цlуниялъул, гьезул категорирование ва паспортизация гьабиялъул, Расул Хlамзатовасул 100 сонилаб юбилей кlодо гьабиялда хурхарал тадбирал тlоритlулеб заманалда гlемерал гlадамал данделъулел бакlазда жамгlияб гlадлу-низам ва хlинкъи гьечlолъи чlезабиялда хурхун гьабулеб бугеб хlалтlул, 2019-2023 соназда Хунзахъ районалда терроризмалъул идеологиялда данде къеркьеялда хурхун комплексалъулаб планалда рекъон тадбирал тlоритlиялъул хlакъалъулъ суалал.

Данделъиялда гlахьаллъи гьабуна хlинкъи гьечlолъиялъул рахъалъ районалъул бетlерасул замсетитель, районалъул АТКялъул секретарь Хlамид Гьитlиновас, УФСБялъул Хунзахъ бугеб районазда гьоркьосеб отделалъул начальник Шамил Гlумаровас, РОВДялъул нухмалъулесул ишал тlуралев Шамил Маликовас, лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ ва цогидазги. 
Тlоцебесеб суалалда хурхун баян кьуна Патlимат Хlамзатовалъ. Гьелъул рагlабазда рекъон районалъул киналго лъайкьеялъул гlуцlабазул минаби руго сверун къан, киназдаго руго видеокамераби, тревогаялъулал кнопкаби, цlадудаса цlуниялъул системаби, экстреннияб хъулухъалъул телефонал. 38 школалда ва 10 садикалда лъун руго металлодетекторал. 5 школалда буго къад къоялъул охрана (ЧОП), исана цlияб цlалул соналдаса байбихьун гьединабго охрана букlине буго жеги 5 школалдаги (гьезда гъорлъ руго районалда цlиял рарал Гlарани ва Гlобода гьоркьохъел школалги). Кlиябго цlияб школалда шартlал гlуцlун руго СанПиналъул киналго тlалабазе жаваб кьоледухъ.  
Районалъул имамасул вакил Шамил Гьитlиновасовас бицана жакъа къоялде районалда бугин 70 ялдасаги цlикlкlун мажгит, гьездасан жакъа къоялде гlицlго 16 мажгиталъул хlадурун бугин “зеленка”. Муниципалитеталъул диниял учреждениязул аслияб гlузру кколеб буго хlинкъи гьечlолъиялъул паспортал гьечlолъи. Гlицlго райцентралъул болмажгиталъул хlадурун рагlула хlинкъи гьечlолъиялъул паспорт. Гьебги жеги тасдикъ гьабун гьечlо. Гьел суалал рагlалде рахъинариялда хурхун жидеца хlалтlи гьабулеб бугилан тlадеги жубана гьес.

Автор И. Мухlамадов. Август 2023 сон.

5 августалда хlалтlулаб сапаргун районалде рачlун рукlана республикаялъул Хlукуматалъул къокъа. Гьезул бетlерлъуда вукlана Хlукуматалъул Председатель Гlабдулмуслим Гlабдулмуслимов, гьесул заместитель Муслим Телякавов, Культураялъул министр Зарема Бутаева, Лъай кьеялъул министр Яхlя Бучаев, Транспорталъулгун ухазул магlишаталъул министрасул заместитель Мухlамад Тlагьиров, Экономикаялъул министрасул заместитель Шамил Гlаммаев, Федералияб Казначействоялъул Дагъистаналда бугеб управлениялъул нухмалъулев Гlабдулпатахl Гlамирханов, Халкъияб Собраниялъул депутат Хучбар Хучбаров ва цогидалги. 

Районалъул нухмалъиялъ гьалбадерида дандчlвай гьабуна районалъул гlорхъуда Бухlнатlа абулеб бакlалда. Хlалтlулаб къокъаялъул нилъер районалде сапар бухьиналъе аслияб гlилла букlана тlаде щолеб бугеб Расул Хlамзатовасул 100 сонилаб юбилеялде унеб бугеб хlадурлъиялъухъ халгьаби.
Гьедин, тlоцебе гьел щвана шагlирасул цlаралда Гlарани балеб бугеб цlияб школалде. Гьениб цlалул корпусалда гьарулел хlалтlаби рагlалде щун руго. Цо-цо кабинетазухъ байбихьун бугоан мебель бакlаризе. Хlакъикъаталдаги цlакъ берцинаб, гlатlидаб, гвангъараб ва гьаб заманалъул тlалабазе жаваб кьолеб школа лъугьун буго. Гlаммаб къагlидаялъ цlияб школалда букlине буго 308 лъимералъе бакl. Щибаб тlалаялъул къадазда ран руго Расул Хlамзатовасул творчествалъул, гьесул гlумрудул нухлул, нилъер Ватlаналъул бечедаб тарихалъул рицунел стендал. Гьалбал рази хутlана цlалул корпусалда бихьаралдаса, амма кибниги кlудияв шагlирасул рахьдал мацlалда бугеб цониги кечl батичlолъи рекlее гlечlо премьерасе. "Расул Хlамзатовасул цlаралда бараб школалда щай цониги гьесул магlарул мацlалда ругел асарал хъвараб стенд гьечlеб? Гьаб школалда аслияб кlвар кьезе ккола магlарул мацlалде, гьанир цlалулел лъималазда лъазе ккола жидерго рахьдал мацl. Шагlирасул магlарул мацlалда ругел асарал хъварал стендалги рукlине ккола гьанир", - ян абуна гьес. Хlадурун буго 126 лъимералъе бакl бугеб общежитиеги. Амма Хlукуматалъул нухмалъулесул гьениб бихьараб-таралдаса букlараб разилъи ссун ана азбар-къоноялда ва спортивияб залалъул корпусалда бугеб ахlвал-хlал бихьидал. Гьениб жеги гlураб хlалтlи бугоан. Жеги лъугlун гьечlо спортзалалда ва азбаралъул гьелда цебехун бугеб территориялда гьарулел ругел хlалтlаби. “Гьадинаб хехлъиялда хlалтlаби унел ругони, 25 ноябралдехун лъугlизеги бегьула школа. Нилъее хутlараб жо буго гlицlго цохlо моцl. Гьеб болжалалда жаниб гьабщинаб хlалтlи рагlалде бахъинабизе ккани, чанго нухалъ цlикlкlинабизе ккола гьанир ругел хlалтlухъабазул къадар ва сордо рогьаралдаса къо рукlкlинегlан хlалтlизе ккола гьел. Гурони, нилъ киналго цlакъ нечараб бакlалде ккезе руго", - ян тlадеги жубана гьес. Объект базе тlаде босараб подрядалъулаб гlуцlиялъул нухмалъулев Хlусен Хlамзатовас бицана жакъа къоялде, гlаммаб къагlидаялъ кlиябго объекталда цадахъ 120 чи хlалтlилев вугилан. 

Автор И. Мухlамадов. Август 2023 сон.

2 августалда райадминистрациялда тlобитlана бегавулзабазул данделъи. Гьеб нухда бачана районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас. Данделъиялда аслияб къагlидаялъ гьоркьор лъун рукlана налогал ракlариялда ва тlаде щолеб бугеб Расул Хlамзатовасул 100 сонилаб юбилеялде хlадурлъиялда хурхарал суалал. 

Налогал ракlариялъул бицунаго, Асадгlали Гlабдуразакъовас абуна кидагогlадин, гьеб иш лъагlалил ахиралде щвезегlан хадуб бехъерхъун течlого, гьанжего гьелъие хlалтlи гьабизе кколилан. Гьелда хурхун гlемерал суалал ругоан бегавулзабазул. Гьезул гlемерисел рази гьечlоан Налогазулаб хъулухъалъул хlалтlудасан. Налогал кьезе кколеблъи берцинго гlадамазда бичlчlизабун гурони, хlал гьабун гьезухъа налогал рахъи жидеда тlадаб иш гурин, гьеб бугин Налогазулаб хъулахъалъул ва судалъулал приставаз гьабизе кколеб хlалтlийилан абуна бегавулзабаз. 

Узухъда, данделъиялда аслияб суаллъун букlана Расул Хlамзатовасул юбилеялде хlадурлъиялда хурхун унеб бугеб хlалтlул бицин.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2023 сон.

23 июлалда Хунзахъ тlобитlана росдал авалазул командабазда гьоркьосеб иргадулаб футболалъулаб турнир. Гьеб бухьинабун букlана мунагьал чураяв, росуцояв Тlалхlатов Хlасанил цlаралда ва аслияб къагlидаялъ гlуцlун букlана гьесул вацасул ва инсул хlаракаталдалъун.

Гlаммаб къагlидаялъ, исанасеб турниралда гlахьаллъи гьабуна 8 командаялъ. Гьел рикьун рукlана кlиго къакъаялде. Щибалъусан къватlире рорчlизе рес букlана кlи-кlи командаялъул. Гьедин, хlалуцарал хlаязул хlасилалда полуфиналалде рачlана “Лъарахъ 1” - “Жаниб мегъ” ва “Гургур” - “Щулалъутlа” командаби. 2-1 ва 2-0 хlисабгун дандиязда тlад бергьенлъиги босун, финалалде рачlана “Лъарахъ” ва “Гургур” авалазул командаби. Финалияб хlай лъугьана цlакъго хlалуцараблъун ва 1-0 хlисабгун бергьенлъиги босун, “Лъарахъ 1” команда бахъана турниралъул щуцlул чемпионлъун. Лъабабилеб бакl ккуна “Щулалъутlа” авалалъул футболистаз.

Турнир къалаго кlалъаял гьаруна тадбир гlуцlаразул цояв Шамил Малачиевас, росдал цевесев ва гьанжесел бегавулзаби Хизри ва Мухlамад Тlалхlатовас ва цогидазги. 
“Киназего кlудияб баркала буго жакъа дир вацги кlодо гьавун, гьесул цlаралда тlобитlулеб турниралде рачlанщиназе. Гьадинал тадбираз цолъизарула нилъер гlолилал, щула гьабула росдал гlолохъабазул гьудуллъи-вацлъи ва лъикlаб мисал бихьизабула гlисинаб гlелалда. Нилъеца хlаракат бахъила гьоркьоб къотlизе течlого, жеги тlадегlанаб даражаялда санайил гьаб турнир тlобитlизе”, - ян абуна росдал бегавул Мухlамад Тlалхlатовас.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2023 сон.

19 июлалда районалъул Ветеринарияб управлениялда тlобитlана исана лъагlалил тlоцебесеб бащалъиялда гьабураб хlалтlул хlисаб кьеялъул данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас, ветуправлениялъул начальник Тlалхlат Шамхаловас, Хунзахъ бугеб зоналияб лабораториялъул директор Патахl Сагlадуевас, участоказда ругел пунктазул заведующияз ва цогидазги.
Киназего саламги кьун, данделъи рагьана Тlалхlат Шамхаловас. Гьес жиндирго докладалда гlатlидго бицана управлениялъ исана сонил тlоцебесеб бащалъиялда гьабураб хlалтlул хlакъалъулъ. 

Гьедин, Тlалхlат Шамхаловас бицана районалъул ветуправлениялъул специалистаз хъулухъ гьабулин муниципалитеталъул 24 росдал администрациязде ва 76 жамгlияб секторалъул магlишаталде гъорлъе унел 24448 бетlер чlегlербоцlуе, 159647 бетlер гlи-цlцlаназе, 731 бетlер чу-хьваниялъе, 41106 бетlер гlанкlо-хlелекоялъе, 49 бетlер кутузе, 4159 найил тlулбузе. Гьел киналго руго Хунзахъ, Кочубей, Бабаюрт ва Кизилюрт районазул гочинабун гlи-боцlи хьихьулел зонабазда. Гlаммаб къагlидаялъ 2023 сонил тlоцебесеб бащалъиялда жаниб районалъул ветуправлениялъул хlалтlухъабаз рахунел ва инвазионниял унтабаздаса гlи-боцlи цlуниялъул мурадалда хал-шал гьабуна 1001666 бетlер гlи-боцlухъ. Чlегlерхlайваназул ва гlи-цlцlаназул язва бугищали халгьаби тlубазабун буго 111% ва 100%, чу-хьванул - 104%. Чlегlербоцlул ва гlи-цlцlаназул ящур бугищали халгьабун буго 100% ва 104%. Гlи-цlцlаназул оспа бугищали халгьабун буго 100%. Гьабзазул ва кутузул бешенство бугищали халгьаби тlубазабун буго 100% ва 112%.
Серологиялъулаб цlех-рех гьабун буго 15744 бетlер чlегlербоцlул, 12910 бетlер гlи-цlцlаназул, 280 бетlер чу-хьваниялъул. Гьезул цонигиязул бруцеллез батун гьечlо. Гьединго лейкоз бугищали халгьабун буго 15201 бетlералъул, амма цониги хlужа батун гьечlо. Туберкулез бугищали 11545 бетlер гlи-цlцlаназул халгьабиялъул хlасилалда цониги хlужа тlатун гьечlо. Тlомода гъоркь букlунеб овод бугищали халгьабун буго 25193 бетlер чlегlербоцlул, цонигиялъул батун гьечlо. 

Роспотребнадзоралдсан бачlун буго гlадамазда хlайваназ хlанчlиялъул хlакъалъулъ 10 сообщение. Щибаб хlужаялда хурхун гьабун буго букlине кколеб хlалтlи, ралагьун руго хlайваназул бетlергьаби (7 хlайваналъул бетlергьаби ратун руго, хутlарал 3 хlайванал ратун руго къватlул кутул). Рехсарал хlайваназда хадуб чlезабун буго 10 къоялъулаб халгьаби, гьеб заманалда жаниб цонигиялъул бешенствоялъул гlаламатал загьирлъун гьечlо. Ккун буго гlадамал бруцеллезалъ унтиялъул 4 хlужа. Бакlаздеги ун, киназдаго хурхун гьабун буго эпизоотическияб цlех-рех. Цебеккун гьабураб халгьабиялъухъ балагьичlого, бруцеллезалъ унтарал гlадамазул гlи-боцlул цlидасанги гьабун буго серологиялъулаб халгьаби. Цонигиялъул унти батун гьечlо. 
Хlисаб кьолеб болжалалда жаниб хасаб хlалтlи гьабун буго хlайванал рахунел унтабаздаса цlуниялъе гlоло профилактикияб хlалтlи гьабиялда хурхунги. Мисалалъе, копрологиялъулаб халгьабиялъул 521 проба босун буго чlегlерхlайваназул, гlи-цlцlаназул - 1554. Гьелъул хlасилалда чlегlерхlайваназда гьоркьоб тlатун буго 50 хlужа фасциоллез унтиялъул, стронгилятоз - 37, мониезиоз - 23, парафистамоз - 19, дикроцеллиоз - 5; гlи-цlцlаназул тlатинабун буго 258 фасциолез, стронгилятоз - 220, мониезиоз - 231, парафистамоз - 10, кокцидиоз - 17. Цадахъго профилактикияб ва дару-сабабалъулаб тадбирал тlоритlун руго 26118 бетlер чlегlерхlайваналъе ва 192750 бетlер гlи-цlцlаназе. Гьединго чурун буго 35235 бетlер чlегlерхlайваналъул ва 180093 бетlер гlи-цlцlаназулги.

Автор И. Мухlамадов. Июль 2023 сон.

16 июлалда Хунзахъ байрамалъулаб ахlвал-хlалалда рагьана маданияталъулабгун туристазулаб комплекс AVA. Кlалъаял гьаруразда гъорлъ рукlана проекталъул идеолог Дмитрий Карташов, архитектор Валерия Куцеба, Хунзахъ тарихиябгун гlагараб ракь лъазабиялъул музеялъул гlелмияв хlалтlухъан Мухlамад Гlамиров ва цогидадги. Тадбир рагьи берцин гьабун букlана “Гlакаро-Хунзахъ” районалъул кьурдул ансамблялъул церерахъиналъги.

Проекталъул автораллъун ккола Санкт-Петербургалъул “В. А. Гавриловасул творчествоялъулаб архитектураялъул мастерскаялъул“ коллектив. Тlоцебе рехсараб комплекс гlуцlиялъе архитектуриябгун художественнияб пикру бижана гьеб мастерскаялъул нухмалъулев Валентин Александрович Гавриловасул. Архитекторасда лъикl лъала Дагъистан, гьесул гlемерсоназулаб гьудуллъи ва батlи-батlиял проектазда хурхараб бухьен букlана Расул Хlамзатовасулгун ва гьесул хъизамалъулгун. Рехсараб мастерская ккола батlи-батlияб заманалда улкаялъул батlи-батlиял бакlазда гlуцlарал проектазул, музеязул комплексазул ва культураялъул объектазул автораллъун. Мисалалъе, гьезда гъорлъ руго араб гlасруялъул 80 аб. соназда “Дербенталъул хъалаялъул реконструкция ва реставрация гьабиялъул план”, “Дагестанский аул” этнографиялъул комплексалъул музей-заповедник, Махlачхъалаялъул ва Дербенталъул музеязул экспозициял, “М. Ю. Лермонтовасул музей-усадьба”, Рязань областалъул Константиново росулъ бугеб “С.А. Есенинил Пачалихъияб музей-заповедник”, “Адыгеялъул Миллияб музей”, “Лермонтовасул музей”, Пермь краялъул Тамань росулъ бугеб “Таманалъул археологиялъулаб музей”, “Анапаялъул археологиялъулаб музей-заповедник“Горгиппия”, Ростовалда бугеб “Археологиялъул музей-заповедник Танаис”, Калининградалъул “Дунялалъул океаналъул музей“ ва гlемерал цогидалги проектал. Гьединалго комплексал разе руго Карелия, Кисловодск, Хакасия, Владивосток ва цогидалги улкаялъул бищунго гlемер туристал хьвадулел бакlаздаги.  

Автор Ш. Мухlидинов. Июль 2023 сон.

Календаралъул тIанчазда божани, БакьагьечIиса ГIалиев Гъайирбегил гIумруялъул кколеб буго 80 сон. Гьениб Гъайирбегил гьунар бугин, гьесда баркизе жо дида батулеб гьечIо, гьев вижарав Аллагьасе щукру гьабуни гурого. Амма Гъайирбегил тIокIлъи буго, гIумруялъулъ Аллагьас живго щай вижаравали хехго бичIчIи. Дида, росулъа чи вукIаниги, Гъайирбег щуго минуталъ годекIанив хабар-кIалалда чIун вихьичIо. ЧIаниги, гIумруялъ ботIролъе босараб батIи-батIияб гIелму цогидасухъе кьолевлъун гурони. Гьес ботIролъе босарабгIанасеб гIелму цоги чияс, Аллагьас 800 сонилаб гIумру кьуниги, босун бахъунеб жо гуро.

Гъайирбегил «Пикрабазул лахIзатал» абураб тIехьалъул цеберагIиялда хъвалеб буго, жив гьавунила Хунзахъ районалъул БакьагьечIи росулъ хъулухъчиясул хъизамалдайилан. Росдал школалъул 7 классги лъугIизабун цIаланила Дагъистаналъул медицинаялъул училищеялда. КIиго соналъ Хунзахъ районалда фельдшерлъунги хIалтIун, цIализе лъугьанила ДГМИялде. 1969 соналда гьебги лъугIизабун, жакъа къоялде щвезегIанги хIалтIулев вугила районалъул Централияб больницаялда психоневрологлъун. 
Хъван буго вачIараб тухумалъул хIакъалъулъги: «Ккола инсул рахъалъан кочIохъан-сатирик Муртазал тухумалъул, эбелалъул рахъалдасан – хундерил тIалъиялда Малла-Насрудин гIадав ГъалбацIхIажил тухумалъул», - абун. Щун руго «Дагъистаналъул мустахIикъав тохтур» ва «ТIадегIанаб категориялъул тохтур» абурал цIаралги, «ХIурматалъул гIаламат» орденги. Унго, чиясул гIумруялде данде ккураб мехалъ рагIабазул мукъсанлъи. 
Гьев тIадегIанаб даражаялъул, яхI-намусалда хIур хъвазе течIев, аза-азар чиясе пайдаялъе, сахлъиялъе ватарав чи вугин, Хунзахъ тIалъи гвангъизабулеб, чIухIизабулеб бажариялъул анкьгьунар вугилан гьел рагIабаздасан бичIчIулеб гьечIо. БичIчIулеб гьечIо гIумруялъул саназда жаниб кигIан гIемер гьев унтараз сардилъ вахъинавуравали, кигIан гIемерав чиясе гьес районалдаго тIоцебе рукIкIби хIунчун дару гьабиялъул махщелги лъазабун кумек гьабурабали. КигIан гIемеразул, махщалида дару-сабабги гьабун, къотIун унеб букIараб хьул гIумруялде лъезабурабали. Гьесул биографиялъул къокъал рагIабазда хъван гьечIо гьев гьимулев гурони лъидаго вихьичIилан, гьимаравго унтарал сахлъулилан, сахал унтичIого хутIизе гьесул махсара-хочI гъорлъ гIемерал сатирикиял кучIдузулги кумек букIунилан. Дида, тохтур гурелъул, лъаларо гьесул гIемерал рахъал жанире рачараб тохтурлъиялъул махщалие къимат кьезе. Амма лъала ва бихьана, райбольницаялъул лъимал регизарулеб къотIелалда ва къадазда гьес лъималазе рахъарал суратаз, гьел гьимизе гурелги, сахлъизеги гьарулел рукIин. Бихьана гIагараб школалдеги вачIун, клубалда гьес художникас гIадин, бахъараб росдал сураталъ лъималазул росдаде, ВатIаналде рокьи базабураблъи. Бихьана, дун директорлъун вукIаго, цо чанго цIалдохъанас «хехго кIудиял гIезе бокьун» чIачIаги гьекъон гьел мутIигI гьаризе дида кIвечIеб мехалъ, Гъайирбегги ахIун, гьес махщалида гьел мутIигI гьарураб куц. Дида вихьана Гъайирбег наязул гIелмуги лъазабун гьелги хьихьун, унтаразе найил гьацIул сахлъиялъе бугеб кIваралъул бицуневги. Наязул гIелмуялъул, жиндирго гIумруги гьездасан мисал босун хIалтIулаго индал батила, лъалареб жо гьесда гьечIо. Киназго бицуна гьесул гIи-боцIуе хъулухъ гьабизе бугеб махщалил, гьес сунда квер баниги, аскIор ругезда бигьаго гьабулеб бугин кколедухъ, гьесухъа бажарулеб куц. 

Автор И. Мухlамадов. Июль 2023 сон.

3 июлалда Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб школалда хlалтlизе лъугьана школалда цебесеб сах гьариялъулгун хlохьбахъиялъул лагерь “Сарир”.
Гьеб рагьун буго Дагъистан республикаялъул Лъай кьеялъулгун гlелмуялъул министерствоялъул ва районалъул администрациялъул цадахъаб хlаракаталдалъун. Лагерь рагьиялъулъ гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Хlамид Гьитlиновас ва школалъул директор Раисат Хlаштlиховалъ.

"Гьаб ахираб заманалда нилъер районалда букlинчlо гьадинаб лагерь. Исана нужее рес щун буго гьаниб хlохьбахъи гьабизе. Узухъда, гьанибги цlунизе ккола хасаб низам. Гlенеккизе ккола тарбичагlазухъ, бегьуларо кватlаризе ва гlилла гьечlого къоял гьоркьор риччазеги", - ян абуна Хlамид Мухlамадовичас. 

Автор И. Мухlамадов. Июль 2023 сон.

4 июлалда нилъер районалъул Макьасда тlобитlана “Дир халкъалъул кучlдул ва кьурдаби” абураб, Расул Хlамзатов гьавуралдаса 100 сон тlубаялда хурхараб фестиваль. Тадбир гlуцlун букlана “Горцы” абураб фольклоралъулгун гlадатияб маданияталъул 21 аб. Халкъазда гьоркьосеб фестивалалда рекъон. Данделъаразе саламги кьун тадбир рагьана районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас.

“Дун цlакъ вохарав вуго жакъа некlсияб хундерил ракьалда ва гьадинаб берцинаб тlабигlаталда тlобитlулеб тадбиралда гlахьаллъи гьабизе щвеялдаса. Районалъул нухмалъиялъул рахъалдасан ракl-ракlалъулаб баркала кьезе бокьун буго гlагарлъулеб бугеб кlудияв шагlирасул юбилеялда хурхун тlобитlулеб фестивалалда гlахьаллъи гьабизе рачlарал киналго гьалбадерие”, - ян абуна гьес.

Автор Ш. Гlалиев. Июнь 2023 сон.

Лъимерлъи 

Дун дунялалде вач1унаго, дида цадахъ бач1ун батилин тола дица, дир херал чаг1аздеги, гьит1инал лъималаздеги бугеб г1орхъи гьеч1еб рокьи. Г1агараб росдал годек1анибги, къват1ахъги ана дир лъимерлъи, гьениб бук1ана дир динги, дир рек1елгъейги. Дие ц1акъ бокьулаан чуязда рек1ине, чуял риччалел, гьаби рагъизарулел къецазухъ балагьизе. Амма дие бокьулароан лъуг1и гьеч1ел малъа-хъваязухъ г1енеккизе. Г1адлу низамги малъа-хъваялги г1емерлъидал, дун гьезде ругьунлъун ккун вук1унаан. Дир рек1ее г1ажаибаб асар гьабулаан зикру бачунеб гьаракьалъги, щаялиго бокьулаан росдал хабзалалъе инеги. К1одоэбелалъ бицунаан нижер росдадасаги цере рук1арал хабзал ругин гьелилан.
Маг1арухъ г1иссинал лъимал хабзалалъе риччалареб г1адат бугониги, дица кинги нухал ратун, гьениве ворч1изе х1аракат бахъулаан. Дица кидаго г1ажаиблъи гьабулаан щай хоб гьедин гъварид бухъулебан, дир бот1ролъ гьелда сверун г1емерал суалал женжедулел рук1ана. Жакъа рак1алде кколеб буго, кин гьит1инав чиясул бот1ролъе гьединал пикраби рач1унел рук1аралилан.
Киданиги, щибниги къо бихьич1ого щварав чи гуро дун. Х1атта, лъимер гьабидал рохун гьелда лъолеб ц1аргицин лъабго моц1ил даг1ба-къецалдаса хадуб гурони дида лъун гьеч1о. Дир 104 сон барай к1удияй эбелалъ, Халиль-эбель абулаан гьелда, дун ургьив вук1аго дир эбелалда абун бук1уна, дуца васги гьавулин, гьев вихьич1ого хвезеги жинда рак1алда гьеч1илан. Гьеб мехалъ киназго гьей хоч1ие гьаюла, нусилъа арай г1аданалъул хабар бихьулищилан.
Цинги Халиль-эбелалъ лъазабула васасда Имам Шамилил ц1арги лъезе кколин, гьеб ц1аралъул маг1наги бугин «Лъай бугев», абун. Аллагьас чиясе лъай-г1акълу эбелалъул ургьисанго кьолин, хут1араб жинца кинидахъ ах1унги малъилин гьесдаян. Росдал жамаг1аталъулги, ц1ик1к1арал г1адамазулги пикруялда Шамил Имам г1адав чиясул ц1ар ккара-ккаразда лъуни баракат гьеч1олъи щвезе бегьулин абун дида лъабго моц1алъ ц1ар лъеч1ого хут1ула, кинги ц1ик1к1арай г1аданалъул адаб гьабун, гьелъул гьари т1убазабула, амма бач1унеб 100 соналъ росулъ гьеб ц1ар т1ок1аб лъицаниги лъогеянги лъазабула. Нижер маг1арухъ абула: «Киналго ралагьула, амма цо-цоязда гурони бихьуларо», ян. Халиль-эбелалъ къот1ухъе ккана дирги къисмат. Дир кинидухъ жеги лъабго соналъ ц1алана гьелъ Къуръан-х1адисал, бачана зикру, ах1ана туркаби. Гьелъ кинидасанго ургьибе т1едал батила, Къуръан ц1алулеб, зикру  бачунеб раг1идал дир черхги, рак1ги, рух1ги т1егьан бач1уна. Дида ккола дун ц1идасан лъимерлъиялде щванин ва гьенисан бук1инеселъухъ валагьун вугилан. К1одоэбелалъул г1умрудул дарсаз бекьана дир рек1елъ хераздеги, лъималаздеги рокьи. Кинаб х1укуматалда, шагьаралда, росулъ вугониги, 5 сонил г1умруялде рахинч1ел лъимал рихьидал дун ч1езеги ч1ун балагьула гьезухъ, гьел гьимани дида дунго гьезул кьерилав вугин ккола. Гьеб бук1уна дир бищун талих1аб лах1зат, харабаздаги лъималаздаги аск1об г1адин рек1елгъей дие кибго бук1унаро. Лъимадул недегьлъиги, гогьлъиги, чанк1к1иги, можк1к1иги дилъ кидаго бук1ана, гьелда рекъараб г1адлуги камулароан дие.