Автор Ф. Мухlамадова. Ноябрь 2022 сон.

«Херал маг1арулал нужер цо раг1и, цо г1алимчиясул т1ехь буго дие»,-ян Расул Х1амзатовасул коч1ол мухъал рач1уна дида цере ц1ик1к1арал г1адамазулгун гара-ч1вариязда. Гьезул х1акъалъулъ г1олеб г1елалда лъазелъун рагьана дица социалиял гьиназда «Нилъер хараби» проектги (газета ц1ализе г1едег1ич1ониги инстаграмниги гьез бегулелъул).
Дир гьаб очеркалъул аслияй героиня Пат1имат Хочоева гьаюна 1935 соналъ Хунзахъ росулъ. Абизе бегьула Пат1иматица т1олабго г1умру сайгъат гьабунин районалъул маданияталъул бут1аялъеян. 1958 соналъ районалъул лъималазул библиотекаялде х1алт1изе лъугьарай гьей 1976 соналдаса нахъе 2017 соналъ рокъой ч1езег1ан х1алт1ана районалъул библиотекабазул системаялъул директорасул заместительлъун. Пат1имат ккола ДРялъул культураялъул мустах1икъай х1алт1ухъан, зах1маталъул ветеран, юбилеялъул медалазул, республикаялъул ва районалъул рик1к1ен г1емерал грамотабазулгун баркалаялъул кагътазул бет1ергьан.
1970 абилел соназ т1обит1араб РСФСРалъул социалистияб къецалда лъималазда гьоркьоб библиотекаялъул х1алт1ул бищун лъик1аллъун рик1к1арал ва соцсоревнованиязда бергьарал дагъистаниязул гьит1инабго къокъаялда гъорлъ (сураталда) П. Хочоеваги йик1ана. Гьелъго бицуна Пат1имат х1алт1и бокьулей ва гьеб лъик1 лъалей инсан йик1иналъул. Хъварабщинаб  кеч1ги гьелъул, жийго йихьизайизе гуреб, библиотекаялъул х1алт1и цебе бачине, дора т1орит1улел тадбирал релълъинаризе херхарал руго. Г1емераб ц1ияб лъана дида нижер хабаралдасан, щвана рик1к1адал умумузул гъанситухъе, къулч1ана рагъул лъимерлъиялъул кьог1лъи…

-Пат1имат, рагъул заманаялъул лъимер ккола мун, рак1алда ругелищ дол кьог1ал сонал?

-К1удияб Ват1анияб рагъ байбихьараб мехалъ дир г1умрудул бук1ана г1иц1го 6 сон. Доб ч1ах1иязулги г1исиназулги рек1елъ цо гьеб раг1иялъ решт1инабураб х1инкъи т1аса унеб жойиланго кколароан. Граждан рагъул герой Х1ашт1ихил Мух1амадица ниж гьит1инал чаг1азе бицунаан, нуж эбел-инсуда аск1ор лъик1 ругилан, кваназе бугин, рет1ине бугин, г1урус лъималазин абуни, умумулгун рат1аги гьарун, Казахстаналде гочинариялъ, жидеего бет1ербахъи гьабизе кколеб бугилан.
Гьединги батила, щибаб къойил магъилъе х1алт1изе ин нижер т1адаб борчлъунги бук1араб. Абиларо, ракъи-къеч бихьанилан. Хунзахъ 3-4 хъизан бук1ана колхозалда х1алт1улеб бугеб, гьезда гьоркьор рук1ана дир умумулги. Колхозчаг1азе «къойида жо» щолеб бук1индал, кваназе жо гьеч1ого ниж хут1ич1о. Амма ц1акъ хьул лъолаан «х1укуматалъул» чадиде. Дол ханзабазул рукъзабахъ цебе к1иго тукен бук1ана: цо ххам бичулеб, цо-чед бичулеб. Колхозчаг1азе чед бичулеб бук1инч1ого, рек1екълъун т1адюссунаан дун тукадаса, долъул мах1алъ хьулги лъезабун.
Х1ат1ида г1иц1го хьвадулаан школалдеги, хадур хьитал щведалцин, гьел рахъун лъун рук1унаан, додин ругьунлъун ккеялъ.

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2022 сон.

31 октябралда райадминистрациялда тlобитlана росабазул бегавулзабазул данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас ва военком Шамил Мухlамадовас. 

Данделъиялда гьоркьоб лъураб аслияб суаллъун букlана цlиял шартlазда рекъон исана хаслихъе призыв тlобитlиялъул къагlида бичlчlизаби. 

“Нилъер тушбабаз ва цо-цо питна бекьизе къваригlарал чагlаз Интернеталдасан тlиритlизарулел кьучl гьечlел харбаздаги божун халкъалда гьоркьоб бихха-хочи лъугьинабулеб буго. Нилъеда тlадаб буго гьел гьадингоял къватlул харбал рукlин ва гьезда божизе бегьунгутlи халкъалда бичlчlизаби. Гьединаб бичlчlикьеялъулаб хlалтlи тlобитlизе ккола жидерго росабалъ бегавулзабазги. Киназдаго лъазе ккола исана хаслихъе призывалде рачунел гlолилал хасаб операция тlобитlулеб зонаялде ритlизе гьечlеблъи. 28 октябралда Россиялъул Оборонаялъул министр Сергей Шойгуца улкаялъул Президентасда лъазабуна Россиялда тlобитlулеб букlараб цо бутlаялъулаб мобилизация рагlалде бахъанилан. Гьединлъидал хаслихъе призывалде унел гlолохъаби хlинкъи бугеб бакlалде ритlунгутlиялда нужеца ракl чlезабе. Нилъеда тlадаб буго жакъа нилъер Ватlаналъул хlинкъи гьечlолъи цlунун къеркьолел ругел васазул ва гьезул рокъор тарал хъизан-лъималазул ва эбел-инсул тlалаб гьабизе. Гьеб мурадалдалъун районалда гlуцlун буго хасаб штабги. Жалго гlолохъабиги нижеца рехун тун гьечlо. Гьезие хlажатаб цlехон, гьелгун кидаго бухьеналда рукlинелъун гlуцlун буго хасаб группаги”, - ян абуна Нурмухlамад Задиевас.

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2022 сон.

20 октябралда райадминистрациялда тlобитlана райсобраниялъул депутатазул иргадулаб сессия. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, депутатаз, администрациялъул хlалтlухъабаз ва цогидазги.   

Данделъаразе саламги кьун сессия рагьана райсобраниялъул председатель Мухlамад Мухlамадовас. Сессиялда гьоркьор лъураздасан аслияллъун рукlана “Хунзахъ район” МРалъул 2022 сонил бюджеталда хиса-басиял ва тlадежураял гьариялъул хlакъалъулъ; 2023 сонил бюджеталъул проекталъул хlакъалъулъ, исана 9 моцlалда жаниб росдал магlишаталъул отделалъ гьабураб хlалтlул хlасилазул, гlи-боцlуда хасел тlамизабиялде ва ихдал рекьи гьабиялде хlадурлъиялъул хlакъалъулъ; лъай кьеялъул отделалъул хlалтlул хlакъалъулъ ва цогидалги суалал.   

Тlоцебесеб кlиго суалалда хурхун баян кьуна финансовияб отделалъул начальник Хlайдар Хlайдарбеговас. Гьесул рагlабазда рекъон 2023 соналъул районалъул бюджеталъул тlаде бачlунеб бутlа бащалъулеб буго 1 миллиардгун 195 миллион гъурщида. Гьелдасан 938,6 млн кколеб буго республикаялъул бюджеталдасан бачlунеб бюджетазда гьоркьосел трансфертал.   

Исана 9 моцlида жаниб районалъул агропромышленнияб комплексалда гьабураб хlалтlул бицана росдал магlишаталъул отделалъул начальникасул заместитель Хlусен Гlумаровас. Гьедин, 1 октябралде районалъул киналго категориязул магlишатазда гlезабун буго 3300 т гьанал, 210000 т рахьдал, 350 т квасул, 3500 т фуражалъул. Гьоркьохъеб къагlидаялъ хlисаб гьабун, цо гlакдадаса бечlчlун буго 1555 кг рахьдал, цо гlиялъажоялдаса къунцlун буго 2,3 кг квасул. Хасел байбихьилелде цlунун буго 200 000 цlикlкlун бетlер гlи-цlцlаназул ва 25000 бетlер чlегlербоцlул, гьездасан 13500 бетlер гlачиязул. Араб соналъул гьебго заманалде данде ккун районалъул киналго магlишатазда къватlибе биччалеб продукция ва гlи-боцlул къадар добго даражаялда цlунун яги цlикlкlун буго. 2022 сон лъикlал хlасилазда тlобитlулеб буго “Багlарав партизан”, “Машгьурал гlадамал”, “Гьацlалухъ”, “Гlоротlа”, “Байикь”, “Стела”, “Цикломен”. “Дайтбег”, “Баракат”, “Сентух”, “Баракат”, “Гьоцlалъ”, “Аконит” ва Энгельсил цlаралда бугеб магlишатаз. Исана май моцlалъул ахиралда “Машгьурал гlадамал”, “Стела”, ва “Аконит” СПКяз гlахьаллъи гьабуна Волгоградалда Тlолгороссиялъул тайпадулаб гlиял выставкаялда. Тайпадулал гlиязул батlи-батlиял категориязда гьезие щвана 1 ва 11 бакlал. Гьединго 9 октябралда Москва областалда тlобитlараб 24 аб. Тlолгороссиялъул “Меседил хасалихълъи” выставкаялда бихьизабуна гьоцlдерил консервазул цехалъул продукцияги. 

Автор Н. Гlалиева. Октябрь 2022 сон.

 Г1адатлъун лъугьун буго жиде-жидер хъулухъалъул х1алт1ухъабаз профессионалияб байрамалда ц1и-ц1иял бергьенлъабигун, церет1еялгун дандч1вай гьабулеб. Гьал къоязда нилъеца к1одо гьабуна росдал маг1ишаталъул х1алт1ухъабазул къо.
Гьеб къо аслияб къаг1идаялда данде ккола ахакь, хурзабахъ гьарулел х1алт1абиги лъуг1ун, риидалил хинал къоязулгун къо-мех лъик1ги гьабун хасалиде г1агарлъулеб заманалде. Кинанха районалъул росдал маг1ишаталъул х1алт1ухъабаз гьеб къоялда дандч1вай гьабураб?
Гьеб суалгун дун щвана районалъул администрациялъул росдал маг1ишаталъул отделалъул начальникасул заместитель Г1умаров Х1усен Г1алилмух1амадовичасухъе.

-Х1усен Г1алилмух1амадович, нахъа тана маг1ишатияб соналъул 9 моц1. Лъазе бокьилаан кинал х1асилал ккарал гьеб заманалда районалъул росдал маг1ишаталъул бут1аялдаяли? Кинал бергьенлъабигун рач1унел ругел гьел професионалияб байрамалдеяли?

-Районалъул гуребги, Республикаялъул росдал маг1ишат цебет1езабиялъулъги бихьулеб бут1а лъолеб буго нилъер районалъул маг1ишатаз. Росдал маг1ишаталъул х1алт1ухъабазул къоялде гьезда к1вана пачалихъалъе продуктаби ричиялъул 9 моц1рол план бергьенлъиялда т1убазабизе. Жакъа къоялде пачалихъалъе бичун буго 3600 тонна гьанал. Гьеб ккола араб соналда дандеккун 400 тоннаялъ ц1ик1к1ун. Гьединго бичун буго 21 азарго тонна рахьдал, гьебги ккола араб соналде данде ккун 150 тоннаялъ ц1ик1к1ун, къунц1ун буго 400 тонна квасул. 

-Гьединал х1асилал ккезе ккани, г1и-боц1ул къадарги г1езег1ан ц1ик1к1араб батилагури районалда?

-Лъик1ал х1асилал руго районалъул маг1ишатазул г1и-боц1ул къадар борхизабиялда ва гьеб ц1униялда хурхунги. Гьабсаг1аталда районалда бугеб г1иял къадар бахуна 200 азаргоялдаса ц1ик1к1араб бет1ералде, боц1ул 25 азаргоялде бахуна. Исана нилъер г1ияхъабазе щвана 110 азарго т1инч1. Гьебги лъик1аб х1асил ккола.

Автор Ф. Мухlамадова. Октябрь 2022 сон.

 Бах1арчилъи-бер къанщун гьабулеб лъик1лъиялъулъ, 
                                                            Ракъигин, къеч, г1акъуба къезабизе к1веялъулъ.
                                                                                                                                    (З. Батирова).

Дагъистаналъул бихьиназул бах1арчилъиги, сундасаго нахъеккей гьеч1ого, жидеде ккараб къо борхиги киназдаго лъала. Гьезул бергьараб чилъиялъулги чорхол ях1алъулги меседил х1арпаз хъван буго Кавказалъул, К1удияб Ват1анияб, Афгъаналъул ва гь.ц. рагъулал тунка-г1усиязул тарихалда. Г1ажаиблъизе яч1инч1о дун, жидерго росу-ракь ц1унизе рахъарал г1ешдерил лебалал ясалги, 16 сон гурого г1умрудул бук1инч1ониги бихьинчилъиялъ ц1ар арай Ч1иркъат1аса Гьумайги, Г1орут1аса Саг1адулал машгьурай лъади Хъутайги г1езарураб Дагъистаналъул ракьалда, жакъа къоялъги к1азал ч1варал бах1арзал загьирлъиялдаса, гьезул рукъарал заралг1анал рак1азулъ к1уди-к1удиял дациял ратиялдаса…

Нилъер районалъул Ц1алк1ит1а росулъа контракталъулаб хъулухъалъул сержант Г1абдуразакъова Асият Ах1мадовна 2022 соналъул 27 февралалдаса нахъе г1ахьаллъулей йиго Украинаялда унеб бугеб хасаб рагъулаб операциялда. 
Ч1ух1иялъулги, гьелдаго цадахъ х1инкъиялъулъги асар гьабулеб буго медицинаялъулаб 205 отрядалъул командирас Асиятие кьураб характеристика ц1алулаго:
«Операциялъулай сестра А. А. Г1абдуразакъовалъ яргъилал къуватазул Югалъулаб къокъаялда хъулухъ гьабулаго, жийго йихьизаюна лъик1 х1адурарай ва махщел камилай рагъулай хъулухъч1ужулъун. 
Цебесеб кьерда, авлахъалъулал шарт1азда, гьелъ гьоркьоса къот1ич1еб медицинаялъулаб хъулухъ гьабуна Пески, Кашперо-Николаевка, Костычи, Виноградовка мухъазда лъукъарал рагъухъабазе. Гьебги-50 ялде щвезег1анги лъукъа-къот1арал къойида жаниб рач1унел ракетабазулгун артиллериялъул гьужумазда гъоркь.
Г1умруялъе х1инкъигун, гьелъ жийго лъугьун къат1инабуна 15 зах1матго лъукъаразул ругъназдаса чваххулеб би, ОМЕДОялда (хасаб кумекалъул отряд) цадахъ г1ахьаллъана кьалул байдабаздаса 25 лъукъарав нахъе вачиналда, тохтурзабазул бригадагун 97 операция т1обит1иялда…»  

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2022 сон.

.11 октябралда Украинаялда тlобитlулеб хасаб рагъулаб операциялда гlахьаллъи гьабизе унезул иргадулаб къокъа нуха регlана районалъ. Гьеб къоялъ армиялде тlовитlана цоги лъабго гlолилав. Мобилизациялда рекъон, гlаммаб къагlидаялъ, жакъа къоялде хасаб рагъулаб операцияла гlахьаллъи гьабизе витlун вуго районалдаса 47 гlолохъанчи.

Армиялде унел гlохъабаздехун ва гьел нуха регlизе рачlарал эбел-инсудехун ва гlага-божараздехун кlалъай гьабуна районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас.
“Февралалда Украинаялда хасаб рагъулаб операция байбихьаралдаса нахъе, нилъер районалдаса контракталда рекъон рагъулаб хъулухъ тlубазабулел ругел 400 ялдасаги цlикlкlун чияс гlахьаллъи гьабулеб буго гьениб. Жакъаги нилъер Ватlаналъул хlинкъи гьечlолъи цlунизе витlулев вуго 3 гlолилав. Гlемер рагlулел руго районалъул нухмалъиялде ва военкоматалде гlайиб гlунтlизабун, гаргадулел гlадамал. Амма киназдаго бичlчlизе ккола, гьеб районалъул нухмалъиялъ ургъараб ва нижее бокьун гьабулеб жо гуреблъи. Тlолабго Дагъистаналдагогlадин, нилъер районалъеги кьун буго хасаб наряд ва нилъеца гьеб тlубазабизеги ккола. Узухъда, ратила ричlчlуларел суалал ва цо-цо гъалатlал. Кlудияб гьари буго армиялде унел нилъер гlолохъабаздехун нужерго командиразухъ гlенеккеян. Щайгурелъул, нужер жаваб кьолев чи ккола гьев. Гьедин, Дагъистаналъул гlолохъаби командирзабазухъ гlенеккулел гьечlилан гlарзал руго.

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2022 сон.

5 октябралда райадминистрациялда тlобитlана районалъул мобилизациялъулаб комиссиялъул гlатlидаб данделъи. Аслияб къагlидаялда гьениб гьоркьоб лъун букlана Россиялъул Президент В. Путинил указалдалъун 21 сентябралда улкаялда лъазабураб рагъулаб мобилизация районалда букlине кколеб даражаялда тlобитlиялъул суал. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, военком Шамил Мухlамадовас, прокурор Рамазан Гlумаровас, росабазул бегавулзабаз ва цогидалги жабавиял хlалтlухъабаз.  

Данделъиялъул байбихьуда районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас бицана жакъа районалда мобилизация тlобитlиялда хурхун бугеб ахlвал-хlалалъул ва дандчlвалел ругел захlмалъабазул. 
“24 февралалда Украинаялда байбихьараб хасаб рагъулаб операциялда гlахьаллъи гьабулел ругел нилъер гlолохъаби хисизе ва гьал къоязда Россиялде гъорлъе рачарал цlияб ункъго субъект цlунизе рукlинелъун улкаялъул бетlерас 21 сентябралда жиндирго указалдалъун лъазабуна цо бутlаялъулаб мобилизация. Кинха нилъер районалда гьеб тlобитlулеб бугеб? Руго гьеб суалалда сверухъ хlалтlи гьабулел ругел бегавулзабиги. Мисалалъе, Хунзахъ, Бакьагьечlи, Гlахьалчlи росабазул советаздасан чанго чи витlана Ватlан цlунизе. Амма руго жидеца гьеб рахъалда хурхун гьабулеб хlалтlудаса дун рази гьечlел бегавулзабиги. 11 росулъан жеги цониги чи витlун гьечlо армиялде. Гьезда гъорлъ руго Гlорутlа, Гьамущи, Гьамиштlа, Буцlра, Шотода ва цогидалги росаби. Хlукуматалъ дагьаб хlалтlийищ нилъер районалъе гьабураб? Гьелъ гурищ нилъее нухалги гьарурал, лъиналги рачарал, школабиги, паркалги, спортзалалги ва цогидаб инфраструктураги балеб бугеб? Пачалихъалдаса кlвараб жоги босун, гьанже гьеб цlунизе ккедал рахчун чlеялъул магlна щиб? Дида лъала нилъер гlолохъаби хlинкъучал гуреллъи ва гьезда гъорлъ гlемер унго-унгоял бихьинал рукlинги. Гьелъие нугlлъи гьабула хасаб операциялда гlахьаллъи гьабулел ругел нилъер гlолохъабазе щолел ругел шапакъатазги. Амма гьезул цо-цоял, хасго гьезул эбел-эмен божулел руго Интернеталдасан нилъер тушбабаз тlиритlизарулел ругел гьересиял харбазда. Нилъер масъала буго гьел къватlул харбаздасаги цlунун, гьезухъе хlакъикъияб информация щвезаби”, - ян абуна гьес. 

Автор И. Мухlамадов. Октябрь 2022 сон.

Гlабасил Махlамад гlабсахъ восулев                                                                                                            

Гlадан гурев вугев нилъер тlалъидал                                                                                                          

Москваялда гlемер лъагlелал рана                                                                    

Лъагlилухъ батараб билизе течlо
Р. Хlамзатов

1 октябралда районалда кlодо гьабуна Дагъистаналъул Халкъияв шагlир Гlабасил Махlамад гьавуралдаса 90 сонилаб юбилей. Тадбир байбихьана тlоцебе райцентралъул цо къватlалъе шагlирасул цlар кьеялдасан. Гьенисан киназго сапар бухьана шагlирасул гlагараб Лъагlилухъ росулъе.   

Тадбиралде рачlаразда гъорлъ рукlана республикаялъул хъвадарухъабазул Союзалъул председатель Мухlамад Ахlмадов, филологиял гlелмабазул доктор Мухlамад Мухlамадов, Халкъиял шагlирзаби Залму Батирова, Тубхlат Зургьалова, республикаялъул миллияб прессаялъул журналистал ва цогидалги интеллигенциялъул вакилзаби. Гьалбалгун цадахъ районалъул нухмалъиялъ росдал гьоркьохъеб школалъул азбаралда поэтасе бараб памятникалда цебе лъуна тlугьдул.  

Гьалдаса хадуб росдал клубалда жаниб байбихьана тадбиралъул официалияб бутlаялде.  

Данделъаразе саламги кьун, кlалъай гьабуна районалуъул бетlер Нурмухlамад Задиевас.

“Гlабасил Мухlамадил хlалтlулги, гьес нилъер миллияб адабияталда тараб лъалкlалъулги  бицун дихъа бажариларо. Гьелъул гlемер лъикl бицина жакъа тадбиралде рачlарал гьесул гьудул-гьалмагълъиялъ, поэтаз, журналистаз ва творческияб интеллигенциялъ. Дие абизе бокьилаан жакъа нилъеца кlвараб хlаракат бахъизе кколин Гlабасиласулги цогидал нилъер шагlирзабазулгун хъвадарухъабазулги рухlияб ирс наслабазухъеги, нилъер лъималазухъеги кьезеян. Нилъер буго  Дагъистаналъул 6 Халкъияв шагlир рахъараб ва улкаялдаго тlоцебе литературияб абун цlар щвараб район. Гьез нахъе тараб рухlияб бечелъи цlуни - гьеб буго жакъа нилъер аслияб масъалаги”, - ян абуна гьес.

Автор Н. Гlалиева. Октябрь 2022 сон.

Учитель… Унго, гьеб раг1иялда жаниб бугеб к1удияб маг1на. Гьелъ жанибе бачунебщинаб г1акъиллъи, ц1одорлъи, лъай, къадру-къимат.
4 октябралда районалъул культураялъул к1алг1аялда к1одо гьаруна, т1олгодунялалъул учителасул, школалда цебесеб лъай кьеялъул х1алт1ухъабазул къоял ва Дагъистаналдаго т1оцебе районалда «Большая перемена» клуб рагьиялъул рохалилаб мажлис.

Гьеб х1урматияб данделъиялда г1ахьаллъи гьабуна ДРялъул Халкъияб Собраниялъул комитеталъул председателасул заместитель, депутат Г1усманов Х1асан Маликовичас, «Большая перемена» сообществалъул нухмалъулей Чухрина Виктория Владимировнаялъ, районалъул администрациялъул бет1ер Задиев Нурмух1амад Махсут1х1ажиевичас, лъай кьеялъул отделалъул начальник Х1амзатова Пат1имат Х1адисовнаялъ, лъай кьеялъул х1алт1ухъабазул профсоюзазул комитеталъул председатель Х1амзатов Г1абдулпатах1 Абакаровичас, рик1к1ен г1емерал ц1алдохъабаз, муг1алимзабаз ва г1емерал цогидазги.

Ц1одорал, г1акъилал, махщел камилал муг1алимзабазул къадруяб зах1маталъе къиматги кьун, баркалаялъул раг1абаздалъун гьел к1одо гьарурал церерахъиназдасан байбихьи лъуна ва ахиралде щвезег1ан гьеб берцинго бачана школалъул ц1алдохъабаз. 

Хадуб к1алъазе раг1и кьурав райадминистрациялъул бет1ерасги баркана х1урматиял учительзабазда педагогасул къо. Гьесул к1алъай буссараб бук1ана цох1о учителасул къоялъ гуребги, щибаб къоялъ, щибаб саг1аталъ нилъее лъайгин г1акълу кьурал учительзаби к1одо гьаризе ккеялде. Учитель гьес релъинавуна нилъер к1иабилел умумузда, щайгурелъул рокъор эбел-инсуда аск1ор рук1унелдаса ц1ик1к1ун заман гьез, учительзабазда аск1об инабулелъул. Нилъер лъимал г1умруялъул нухде лъугьине, лъаялъул кьуч1 лъезе, гьез т1оцересел галаби лъезе гьез кумек гьабулелъул, лъималазул къисмат педагогазул г1акълуялда, лъаялда, сабруялда бараб бук1унелъул. 

Автор Н. Гlалиева. Сентябрь 2022 сон.

Улкаялъул школаздагин школалда цересел учреждениязда тарбия-лъай кьеялъул х1алт1и лъик1лъизабиялъул, муг1алимзабазулгин тарбиячаг1азул махщел камилал загьир гьариялъул ва гьезул жидерго х1алт1уде гъира базабиялъул мурадалда щибаб соналда районалда, республикаялда ва хадуб улкаялдаги т1орит1ула «Лъаг1алил тарбияч1ужу», «Лъаг1алил муг1алим» ва цогидалги конкурсал, къецал. 

Цин жидерго г1уц1абазда, хадуб зонабазда бергьарал рит1ула республикаялде къецазда г1ахьаллъи гьабизе. Гьеле гьедин, районалда т1обит1араб конкурсалда бергьенлъиги босун республикаялде «Лъаг1алил тарбияч1ужу» конкурсалде ун йик1арай Хунзахъ №1 «Малыш» ясли-ахалъул тарбияч1ужу Г1исаева Пат1имат т1ад юссана гьеб къецалъулъ анц1го бищунго лъик1азул кьеразулъеги ккун гьелъул лауреатлъунги яхъун, «Отличник образования» абураб ц1аргун.

Пат1иматида ва гьезул т1олабго коллективалда гьеб ва школалда цебесеб лъай кьеялъул х1алт1ухъабазул къоги баркун щварай дица ц1ехана гьелъул зах1маталъул нухалъул х1акъалъулъ.

2009 соналда Буйнаксиялъул педколледжалда байбихьул классазул муг1алималъул лъайги босун г1агараб росулъе т1ад юссарай Пат1имат заманаялъ х1алт1уде йосула Хунзахъ №1 «Малыш» лъималазул ахалде. Гьелъул х1алт1уде бугеб жигарчилъиги, рокьиги бихьун гьей т1уянго х1алт1изе тола рехсараб лъималазул ахикь. Гьелдаса нахъе араб 13 соналда жаниб Пат1иматиде цере хьвадана гьанжего гьанже лъималазул ахикье рачунел бищунго г1исинал лъималаздаса бахъараб школалъул г1умруялде щвезег1ан лъимал. Гьединал гьит1ичазда ложка кодоб квезе, кваназе, рилълъине, гаргадизе, квешаб-лъик1аб малъун кинабго рахъалъ церет1езарун школалде нуха рег1и тарбияч1ужуялъе кинаб зах1матлъун кколебали бицинего ккеларо.

Дица Пат1иматида ц1ехана рокъоб 2-3 лъимер хьихьизецин зах1мат бук1унеб мехалда, гьебгощинаб лъимералъе манзил халалъи гьабизе зах1мат гьеч1ебищилан. Лъималазде бугеб рокьиялъ кинабго къезабулилан бич1ч1изабуна Пат1иматица. Лъимал рук1унила рак1 лъик1ал жал. Гьезда гьимун, х1еренаб калам гьабун к1алъани, нилъер гьездехун бугеб рокьи бихьизабуни гьел бигьаго нухда рачине к1олила. Жиб-жиб лъимералъулгун бук1ине кколила хасаб гьоркьоблъи. Гьеб батизе к1вани кинабго цебехун унилан.

Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2022 сон.

Жакъа тlолабго Дагъистаналда церечlарал аслиял масъалабаздасан цояблъун ккола гlадамал гьекъолеб лъедалъун хьезари. Руго гьелъие х1алт1улел пачалихъиял программаби, риччалел сурсатал. Амма ц1ик1к1униселъ лъел иш раг1алде бахъуна жалго г1адатал г1адамал х1алт1уде гъорлъе журани.  Руго нилъер районалдаги цlакъ захlматго буго лъел иш. Ц1адаса Х1амзатица абухъе, «Лъехъ г1ащикъал росаби» жеги г1емер руго гьанир. Гьездасан цояблъун ккола районалда бищун кlудияздасан жиб кколеб Харахьи росу. 2020 соналъул январь моцlалда цlороялъ росулъе бачlунеб трубаги бихъун лъабго моцlалдаса цlикlкlараб заманалъ лъимги гьечlого хутlун букlана херехьдерил жамагlат. Гьеб заманалда САХ Благоустройство гlуцlиялъ баччулеб букlана росулъе лъим. Амма азаргоялдаса цlикlкlун чияс гlумру гьабулеб бугеб росдае баччараб лъим гlелищха? Гьелдаса хадусел хаселазги жидецаго къватlиса баччизе ккун буго гlадамаз лъим.  

2018 соналда районалъул газеталъул журналистаз росабалъе сапарал гьарулелъул, ниж щун рукlана Харахьи росулъеги. Гьеб мехалдаго росдал жамагlаталъул вакилзабаз тlокlаб жого абилароанин, жидее лъимги, букlине кколеб тlадецуй бугеб токги чlазабуниян гlарз бахъун букlана нижеде. Гьелдаса нахъе ункъго сон свераниги Харахьи додинго лъехъ гlащикъаб росулъун хутlун буго. 

Гьедин, жидер мурад тlубазе пачалихъалдасан гьечlеб кумекги бихьун, херехьдерица хlукму гьабун буго жидерго къуваталдалъун росулъе цlияб лъел мухъ бачине. 

Моч1охъа гъоркьа, кьураби-парсал ч1ван гьеб бачинилан рак1алде ккун бук1ун буго 1920 абилел соназ рук1арал умумуздаго.

Автор И. Мухlамадов. Сентябрь 2022 сон. 

.22 сентябралда Хунзахъ Ш. Шамхаловасул цlаралда бугеб культураялъул кlалгlаялда тlобитlана районалъул школлъималазул умумузул собрание. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, школалъул директорзабаз, умумуз, росабазул бегавулзабаз, рухlиял церехъабаз ва цогидазги.

Исана кlиабилеб нухалда тlобитlулеб буго гьединаб данделъи районалда. Гьелъул мурадги буго умумул жидерго лъималазде кьолеб кlвар цlикlкlинабиялде ахlи. Киназего саламги кьун данделъи рагьана районалъул бет1ер Нурмухlамад Задиевас.

“Нилъеца хlукму гьабун букlана лъагlалида жаниб цо нух гьадинал данделъаби тlоритlизе. Гьанжеялдаса нахъе ракlалда буго гьадинал тадбирал цlалул соналда жаниб лъабго нухалда гlуцlизе - авалалда, бакьулъ ва ахиралда. Гьелъие гlилла буго, нилъеца, бихьиназ нилъерго лъималазде букlине кколеб кlвар кьолеб гьечlолъи, гьезул жавабчилъи нилъеда тlад букlин кlочон толеб букlин ва лъималазе тарбия кьей тlубанго руччабазде рехун тун букlин. Жакъа чан эмен вачlунев школалде яги спортзалалде жиндир лъимер щиб гьабулеб бугебали балагьизе? Чан эмен гlодовги чlун, жиндирго лъимералъухъ гlенеккулев, гьелъул рекlел ахlвал-хlал бичlчlизе, гьелда лъикlабквешаб малъун, насихlатал гьарулеб? Къанагlат гурони эмен вачlунев гьечlо школалда тlобитlулеб собраниялде яги жиндир лъимералъул лъай-гlакълуялъухъ балагьизе дарсида гlодов чlезе. Цебе годекlанир гlодор чlарал чlахlиязда цебесан ине кlолароан лъималазда. Жакъа гlолилал кlалдиб хъалиянги ккун, расги нечечlого хьвадулел руго чlахlиязда цересан. Гьединаб ахlвал-хlал лъугьиналъе аслияб гlилла буго лъималазе умумузул кьварараб гlадлунизам ва тарбия щунгутlи. Гьединго жакъа киналго, хасго лъимал руго Интернеталда жанир. Жеги гlакълу цlубачlел гьезие захlмат букlуна Интернеталда бугебщинаб гlала-гъважаялда гьоркьоса лъикlабквешаб цоцалъа бахъизе. Дагьалищ ругел лъималги ва гlолилалги Интернеталдасан бетlерги сверун, мекъаб нухде гали тlамурал хlужаби? Гьединлъидал гlорхъи чlвазе ккола лъималаз Интернеталда тlобитlулеб заманаялъе.

Автор Н. Гlалиева. Сентябрь 2022 сон.

Районалъул цо-цо гIадамазул рахIат хвезабун буго жакъа къоялда жаниб пенсиял рахъиялда, ва щибаб соналда гьезде тIаде пачалихъалъ гьарулел тIадежураял киналго пенсионеразе цо ккураб къагIидаялда гьарулел гьечIолъиялда бан. Гьел ва цогидалги пенсиязда хурхарал суалалгун, жакъа дун дандчIвана РФялъул пенсиязул фондалъул Хунзахъ райотделениялъул нухмалъулев КъурамухIамадов МухIамад МухIумаевичгун.

-МухIамад МухIумаевич, редакциялде бачIараб кагъаталда хъвалеб буго «Дунги дир мадугьал ХIасанги пенсионерал ккола. Гьаб соналъул тIоцебесеб январалдасан хIалтIулел гьечIел пенсионеразе пенсия цIикIкIинабуна 18,6 проценталъ, амма ХIасание гIемерго цIикIкIун бачIана пенсия, дие гьелъул кIудияб хисицин ккечIо. Лъазе бокьилаан редакциялъул кумекалдалъун гьелъие кинаб гIилла бугебали».

-Россиялъул гражданинасул захIматалъул пенсия гIуцIун буго 3 бутIаялдасан: базовияб, страховыяб ва накопительныяб.

Базовияб пенсия-ккола херлъун хадуб, хIалтIиги тун гIодов чIедал мухь щоларелъул, пачалихъалъ гьев чиясе кьолеб пособие, жибги пенсиязул ригьалде гражданин вахун хадуб пачалихъияб пенсионныяб хьезабиялъул системаялда, киналниги страховать гьаруразе кьолеб. Пенсиялъул ригьалде вахин гуребги, базовияб пенсия щвезе ккани, кIиабилеб хIажатаб шартIлъун ккола-пенсионныяб хьезариялъул системаялда хIисаб-суалалде босараб ва гIарац кьураб 5 страхалъулаб сон. Базовыяб пенсия кьола налогазул органаз федералияб бюджеталде бакIарараб федералияб налогалдасан. ХIукуматалъ чIезабураб гьелъул фиксированнияб къадар бахуна-7220 гъурущалде. Страховыб пенсия лъугьуна ва гьеб кьола пачалихъияб пенсиязул страхалъул системаялдасан. Страховыяб пенсиябикьула фиксированныяб ва индивидуалияб бутIабазде (гьелда гьоркьобе уна стаж, щолеб букIараб мухь-харж). БатIалъи: базовыяб пенсиялда хIисабалде босуларо пенсиялде инегIан пенсионерасе щолеб букIараб мухь-харж, страхалъулаб пенсия бахъулелъул хал гьабула гьесие пенсия бахъилалде щолеб букIараб харжил къадаралъухъ. Харж цIикIкIун щварабгIан, гьес кьолеб страхалъулаб гIарацги цIикIкIараб букIуна, ва гьедигIан хадубккун гьесие щвезе бугеб пенсиялъул къадарги цIикIкIуна. Пачалихъалъ хIалтIухъанасе пенсиялъул базовыяб бутIа кьезе ккола гьев пенсиялъул ригьалде вахун хадуб, страхалъулаб бутIайин абуни, пенсионерас жиндиего бокьухъин босизе бегьула: тIубанго, дагьдагьккун яги босизего босичIого. Жакъа ругел пенсионеразул накопительныяб бутIа букIунаро. ХIурматияв, МухIамад! Бихьулеб букIахъе, пенсия цIикIкIинабулелъул, цIикIкIинабула захIматалъул пенсиялъул кинаб букIаниги бутIа, базовыяб яги страхалъулаб. Ккола базовыяб бутIа цIикIкIинабун страховой бутIа гьабичIого тарал соналги, страховой гьабун базовияб гьабичIого таралги. Гьеб бараб букIуна пенсионерас рарал соназда, гьес хьихьулев чи вукIин-вукIунгутIиялда, инвалидносталда, 1-2 группабазул инвалидазе гьеб батIи-батIияб букIуна. Пенсиялъул страхалъулаб бутIа ккола пенсионерасе щолеб букIараб пенсиялдаса базовияб бутIа бахъун гъоркь хутIараб бутIа. Гьеб батIалъи бичIчIунгутIиялъ рукIуна гIарзалги.

Автор Ф. Мухlамадова. Сентябрь 2022 сон.

  Чанго моцI ана дир ватIаналда тIад Украинаялъул рахIат хвараб зобалъул дандерижи гъугъадичIого… Ругьунлъун ккеялъ лъаларо, рагIа-ракьанде щун хабар лъангутIиялъ лъаларо-цо гIажаибаб парахалъи рещтIун чIун букIана рекIелъ… 20 августалъ гIагараб районалъул ХъахIикIкIалахъе чIегIераб хабар рещтIинегIан. Гьаб нухалда ГIалибеговал ГIумарил ва Мадинатил рокъобе. Эбел-инсул маулхIаят, кIиго яцалда гьоркьов цого цо вукIарав гьезул вас Шамиль къурбанлъана августалъул 16-абилеб къоялъ Харьков областалъул машгьураб Изюм мухъалда.

 Кинав инсанлъун вукIарав гIолохъанчияли, кигIан жиндие захIмат букIаниги, дие бицана гьесул яцгIал Асиятица. 

-Шамилги дунги цадахъ гIурал рукIиналъ, кутакалда захIмат буго гьесул хIакъалъулъ араб заманалда бицине. Амма дида гIумруялда жеги дандчIвачIо гьевгIан яхIги чилъиги бергьарав инсан. Гьавуралдаса нахъе унтабаз кIвекIарав жо вукIун, Дагъистан сверун сабаб балагьун, хIатIазде вахъинавуна умумуз гьев. Шамилил эмен махщел камилав сварщик ГIумар лъаларев чи нагагьги ватиларо Дагъистаналда. РакIал рацIцIадаб, гIадамал хирияб хъизан буго гьезул. Инсанасул адаб гьабиялъул рухIалда куцана гьез васги. Жеги рагIичIо Шамилица ишалдалъунали киб гурин, рагIудалъунцин къварид гьавурав чи.

-Кив ва кин цIаларав мунагьал чурад? Кин спецоперациялде ккарав?

9-леб классалде щвезегIан гьев цIалана МахIачхъалаялъул 33 аб. гимназиялда, гьоркьохъеб школа лъугIизабуна ТIагьада. Цинги лъугьана полите хникияб колледжалъул юридикияб факультеталде, гьелдаса хадуб лъугIана политехникияб университетги. Киса-кивго вацгIал вукIана цIалул отличник. Калиниградалда ватIаналда цебе ВМФалда борч тIубан хадуб, доваго хIалтIулевги чIана гьев хъван рагъулаб контрактгун. Украинаялда машгьурал лъугьа-бахъинал рагъарун хадуб, гьес кIицIул хъван буго рапорт жив дове витIеян. КIиябго нухалъ гьеб нахъги чIван буго. Шамилил хIалхьи гьечIеб ракIалъе къабуллъулеб букIинчIо цIа гIадал васалги кьалул коронир рукIун, хIалхьиялда Калининградалда вукIине. МагIарул чиясе хасиятаб, къвакIараб гIамал-хасияталъул бихьинчи вукIана гьев, хIинкъи-къай гьечIев, лебалав. Цо нухалъ кверги бекун вукIарав гьев рокъов ватичIелъул, эмен ГIумар уна гьев валагьизе. Кинаб гIажаиблъиха гьесул букIараб, гипсалъулъ лъураб квергун, футбол хIалел гIелбащадазда гьоркьов,футболалъул майданалъул кавабахъ вахъун чIун гьев ватидал?! Украинаялде витIеян гьарараб лъабабилеб, балагьаб рапорт къабул гьабуна командованиялъ ( гIодилаго - авт. ) . Байбихьуда балъго гьабун букIана гьес живго вугеб бакI, эбелалъул ургъалица. Бицунаан Астраханалда рагъулал цIалиязда вугилан. ГьитIинаб къоялдаса нахъе гьесул анищ букIана спецназалда хъулухъ гьабизе. ТIубан букIун бугоха гьебги хвалда цебе. ГIицIго кIиго моцI бана мунагьал чурадица Украинаялда. 16 августалъул рогьалил гIужалъ Шамилица бачунеб «Урал» гIужие босана нацистазул снайпераз. 

Автор Ф. Мухlамадова. Сентябрь 2022 сон.

Исана риидал, республикаялдаго цIар тIибитIарав «таргIил устар», тIабигIаталъго волейболалъе гьунармахщел сайгъат гьабурав, гъорлъе лъугьаралдаса тIубараб къуватги жигар-жанги спорталъе кьурав КIахъа Хвалчен МухIамадил гIумруялъул 70 сон тIубан бугиланги рагIун, лъикIаб материал газеталъе хIадурилилан йикIана дун... Амма, кидаго гIадин, кватIун ккана. КватIун ккана мустахIикъав чиясе къимат кьезе, гьев хинал рагIабаздалъун вохизавизе. Араб гIасруялъул лъабкъоялда анцIабилел соназ волейболалъе къватIибе бахъараб «Хвалчен» МухIамадил хвалчен Аллагьасул къо лъугIиялдалъун 31 августалъул къад гIужалъ лъалиниб лъуна. Юбилеялъулаб макъалаги сверизабизе ккана некрологалде…

ТIокIлъигун ГIарани школа-интернаталда 8 класс лъугIарав АхIмадов Буйнакскиялъул кIиабилеб педучилищеялде лъугьуна цIализе. ГьитIинго гIелму-лъаялде цIайи бугев МухIамадие кIудияб захIмалъиго ккечIо хасаб гьоркьохъеб лъай босизеги. БагIараб дипломгун лъугIула гьесул педучилище ва 1970 соналъ районалде тIад вуссарав гIолохъанав специалист ГIуркIачIи байбихьул классазул учительлъун тIамула хIалтIизе. ГIемерго кватIичIого гьениса МухIамад вачуна гIагараб КIахъ байбихьул школалде. Математикаялъе къуватав вукIиналъ батила, МухIамадие шашкаби, шахматал кидаго рокьулаан, цо шахматазул турниралда районалъул чемпионлъунги вахъун вукIана гьев. ЛъикIаб махщел букIана мунагьал чурадил мандолина - балалайкаялда бакънал рачинеги. ТIубан спорталде вуссиналъ музыкаялде регIуларин абулаан гьес.

Гьоркьохъеб лъайги босун, байбихьул классазда дарсал кьун, чIезе МухIамадил ракIалъ къабул гьабуларо. 1971 соналъ пединституталъул физикаялъулгун математикаялъул факультеталде цIализе лъугьарав АхIмадов тIубанго волейболалде вуссуна. КигIанго математика бокьулеб букIаниги, спорталъ тIалъи босула ва тIоцебесеб курс лъугIун хадуб, гьес документал физкультурияб факультеталде кьола. КIудияб адаб-хIурматгун ракIалде щвезавулаан гьес педучилищеялдаго жиндир тренерлъун вукIарав, волейболалдехун ракI цIазабурав тренер ГIали ГIабдусаламович. …