Автор И. Мухlамадов. Июнь 2022 сон.

Нилъер районалда бекьечlдерил росдал совет ккола бищун кlудияздасан цояблъун. Советалде гъорлъе унеб кlиябго росулъ ва кlиябго гъутаналда буго 626 цlараки, гlумру гьабун руго 1772 чияс. Хlалтlулеб буго 2 школа, 2 лъималазул ах, 2 культураялъул рукъ, 1 библиотека, 2 ФАП ва цо почалъулаб отделение. Гьал къоязда лъагlел сверана Бакьагьечlи росдал советалъул нухмалъуде Гъазиев Ахlмад вачlаралдаса. Гьеб заманалда жаниб гьабун бажарараб хlалтlулги церечlарал масъалабазулги бицун ниж дандчlвана росдал бегавулгун.

-Ахlмад МухIамадович, районалъул цогидал росабазул бегавулзаби рищулаго букlунареб гlажаибаб чlаголъиялда ана гъоркьисала бекьечlдерил бегавул вищулел рищиял. Батанищ гьеб бигьаяб, бахилаб хIалтIи? Рази гьабизе кIванищ цо къадаралъниги жамагIат?

-Битlараб буго, гlемераб вала-рахас гьабун, цlа-цlазабун, хадуб бехъерхъун букlана нижер росдал цlияв бегавул вищиялъул иш. Киназего данде ккарав кандидат цониги роцадул рищиязда вукIунарелъул, ккун ратила БакьагьечIи росдал бетIер вищиялда гьоркьобги цоцазда ричIчIунгутIиялги, кIалъаялги, квалквалалги… Узухъда, цо-цо дида данде чlарал оппозициялъулал къуватаз жакъа къоялъги рикlкlунеб буго законалги хвезарун вищарав вугин дун бегавуллъунилан. Амма дун хъулухъалде законияб къагlидаялъ вачlарав вукlин тасдикъ гьабуна лъабго батlияб судалъул хlукмуялъ. Гьединлъидал, гIумруялъул сонал гIезагIан сокIкIарав инсанги вугелъул, ва, щивав хIакимчиясул хIалтIулаб мурад гIадатаб халкъалъе ракIбацIцIадаб хъулухъ гьабиги букIине кколелъул, дир хьул буго диде данде чIаралги, дун рихаралги, диргун пикруцоялги цо рахъалдехун руссун-советалде гъорлъе унел жамагIатазул гIумру-яшав цо къадаралъниги лъикIлъизабиялде буссине букIиналде. Гьабизе хIалтIиян абуни, гIемерго буго…

Автор И. Мухlамадов. Июнь 2022 сон.

8 июналда райадминистрациялъул данделъабазул залалда тlобитlана бегавулзабазулгун данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, райадминистрациялъул отделазул нухмалъулез, районалда ругел федералиял гlуцlабазул вакилзабаз ва цогидазги.

Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана бегавулзабазул хlалтlуда хурхарал рикlкlен гlемерал суалал. Гьездасан рукlана “зеленкаби” гьари, налогал ракlари, федералияб программаялда рекъон тlабигlияб газ чlобого гlадамазул рукъзабахъе бачин, генералиял планал хlадур гьари ва цогидалги суалал. Гlаммаб къагlидаялъ босани, районалъул нухмалъулев рази гьечlоан бегавулзабазул хlалтlудаса. Данделъи байбихьана налогал ракlариялъул бициналдасан. Цогидал рахъаздаго гlадин, гьеб бутlаялдаги хlалтlи цlакъ загlипго гlуцlун бугилан абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. “Налогал ракlаризе байбихьизе ккола декабрь моцlалда гуреб, январь моцlалдасанго. Ахиралде щвезегlан гохl гlезегlан течlого, тlоцебесеб къоялдасанго байбихьизе ккола хlалтlи. Киназего бокьула гурищ хъилги тlурал, лъикlал нухаздасан хьвадизе. Гьединазда лъазе ккола гьеб иш транспорталъул бетlергьабаз кьурал налогазда бараб букlин. Киналго бегавулзабазе къваригlун букlуна жидерго росабалъе лъимги бачине, нухалги къачlазе ва цогидал хlалтlабиги гьаризе. Амма гьеб сундухъ гьабизе бугеб? Нужеда лъазе ккола бюджет налогаздасан гlуцlулеб жо букlин. Гьединлъидал налогал кьолел гьечlони бюджетги “хlалакълъула”, - ян абуна гьес.

Налогал ракlариялда хурхун бугеб ахlвалхlалалъул бицана райадминистрациялъул экономикаялъул отделалъул начальник Патlимат Набиевалъ. Исана 1 июналде ругел баяназда рекъон районалъул бюджеталде рачlунел налогазул ва налогазул гурел доходазул план тlубан буго 121%. НДФЛ тlубан буго 119%, цогояб росдал магlишаталъул налог - 203%, УСН - 116%. Амма цlакъ хадуб бехъерхъун хутlун рагlула ракьул налогал ракlариялъул иш, планалда рекъон бакlаризе кколеб 1 млн 236 азарго гъурщил бакlарун буго 273 азарго гъурущ, ай, гlицlго 22%. Физлицабазул мал-мулкалъул налогалъул план тlубан буго жеги дагь - 12%.

Автор Н. Гlалиева. Июнь 2022 сон.

 Гьале моцIгин бащадабгIан заман унеб буго тIадаб налъи тIубазе-Армиялде гIолохъаби ритIиялъул ихдалилаб компания байбихьаралдаса. Кинха гьеб нилъер районалда унеб бугеб? Гъирагунищ гIолохъаби унел ругел Армиялде яги гьел ине бокьуларого рахчарулелищ ругел? Гьеб лъазелъун жакъа дун дандчIвана районалъул военком, подполковник МухIамадов Шамил СагIадулаевичгун. Гьесдаги дидаги гьоркьоб ккана гьадинаб гара-чIвари:

-Шамил СагIадулаевич, лъазе бокьилаан гIолохъаби Армиялде ритIиялъул ихдалил компания кин нилъер районалда унеб бугебали. Армиялде ритIулезул къадар цересел соназде данде ккун дагьабищ яги цIикIкIинабурабищ бугеб?

-АбизегIан цIикIкIараб къадар гьечIо нилъер районалъе бихьизабун. Районалъул 24 росдал администрациялдасан гьенибе инелъун рихьизарун руго 60 чи. Цо-цо росулъан 2-3 чи кколев вуго. Гьедин гурого гьечIониги, комиссиялде рачIунезул къадар цIакъго дагьаб гурого гьечIо. Руго росаби гIолохъаби тIубанго комиссиялде рачIинаризе кIоларелги. Гьезда ва гьезул эбел-инсуда ракIалде кколеб буго гьанже Армиялде ритIарал гIолохъаби спецоперация унеб Украинаялде ритIулилан. Амма гьеб мекъияб пикру буго. Бищунго захIмат буго ГьоцIалъ, БуцIра, Хунзахъ, ГIоркIачIи, Уздалросу, ГIорутIа росабалъа лъимал комиссиялде рачIинаризе.

Армиялде ритIизе бищун цебе кинал гIолохъабазда цIар чIвалеб?

-Армиялде ритIулезе бищун аслияблъун ккола сахлъи, автомобиль бачине ихтияр, тIадегIанаб яги гьоркьохъеб хасаб махщалие куцарав чи вукIин. Жакъасеб Россиялъул армия буго цIиял технологияздаса гIуцIараб. Гьелъул цIикIкIунисеб бутIа буго лъикIаб лъайги, махщелги къваригIунеб. Гьединлъидал лъай ва бичIчIи бугел чагIи цIикIкIун хIажат руго жакъа армиялъе.

-Дуца бицунелдасан дида бичIчIулеб буго исана ихдал нилъер районалдаса Армиялде унел гIолохъабазул цониги чи витIизе гьечIин Украинаялда тIобитIулеб хасаб рагъулаб операциялда гIахьаллъизеян.

Автор И. Мухlамадов. Май 2022 сон.

21 маялда районалъул школазда тlобитlана ахирисеб цlумур кьабгlиялъул тадбирал. Исана районалда школагун къо-мех лъикl гьабулеб буго 137 цIикIкIун выпускникас. 9 класс лъугlулеб буго 238 цlалдохъанас. Гьезда гъорлъ руго медалазе рихьизарурал 27 цIалдохъан. Кидагогlадин кlудияб чlаголъиялда ахирисеб цlумур кьабиялъул байрам тlобитlана районалъул бищун кlудияб Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб школалдаги.

Байрамалъул къоялде берцинго къачlан бугоан школалъул азбар-къоно. Тадбир рагьана школалъул гlуцlарухъан Патlимат Малламухlамадовалъ. Гьелда гlахьаллъарал школалъул директор Раисат Хlаштlиховалъ, районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ, росдал бегавул Хизри Тlалхlатовас ва цогидазги баркана выпускниказда школа лъугlулеб къо, гьабуна лъикlаб гьара-рахьи ва малъахъваял. Школа лъугlулезул эбел-инсул рахъалдасан учительзабазе баркалаги кьун кlалъай гьабуна Хlамид Гьитlиновас. Исана гьеб школалъул 11 классги лъугlун, цlияб гlумруялде гали тlамулеб буго 36 цlалдохъанас, гьезда гъорлъ руго меседил медалазе рихьизарурал 11 цlалдохъан. 9 класс лъугlана 55 чияс. Гьенибго кьуна 9 ва 11 классал лъугlулел цlалул отличниказе, районалъулгун республикаялъул олимпиадабазда бергьарал ва призалъулал бакlал ккурал цlалдохъабазе грамотабиги.

Автор Н. Гlалиева. Май 2022 сон.

18 маялда районалъул администрациялъул данделъабазул залалда тIобитIана лъай кьеялъул отделалъул начальник ХIамзатова ПатIимат ХIадисовнаялъул ва информациялъулгин методикияб централъул школалда цебесеб лъай кьеялъул рахъалъ специалист ГьитIиновасова Асият МухIамадовнаялъул нухмалъиялда гъоркь районалъул киналго лъималазул ахазул нухмалъулелги гIахьаллъун методикияб семинар-совещание.

Данделъиялда гIахьаллъи гьабуна районалъул лъай кьеялъул отделалъул хIалтIухъабаз гуребги, СМИялъул вакилзабаз ва райадминистрациялъул АТКялъул бетIерав специалист Майндуров МухIамадгIарифица. ГIодорчIаразе саламги кьун, данделъи рагьарай лъай кьеялъул отделалъул начальник ПатIимат ХIадисовнаялъ школаздагин лъималазул ахазда хIинкъи гьечIеб ахIвал-хIал букIинабиялда сверухъ гьабулеб хIалтIул бицине рагIи кьуна М.-ГI. Майндуровасе. Гьес гIодорчIаразул кIвар буссинабуна лъималазул хIинкъи гьечIолъи цIуни нилъее цIакъго кIвар бугеб ишлъун кколеблъиялде. Жакъа МахIачхъалаялда, Каспийскиялда, Москваялда дандчIвалел ругила школал, ясли-ахал кьвагьизе ругилан хIинкъаби кьолел видеоялги, лъазариялги. Ккана тIубарал школалгин лъималазул ахал къазе ккарал хIужжабигицин. Нилъеда кIоларила гьеб нилъер анибеги щвеларилан абизе. Гьединлъидал хIажат бугила кибго хIинкъи гьечIолъи букIинабиялде кIвар кьезе, АТКялъул специалистасул малъа-хъваял лъай кьеялъул щибаб гIуцIиялъ хIисабалде росизе. ТIубараб соналъго лъималазул ахаз гьабураб хIалтIуе къимат кьураб ва хадубккунги гьабизесеб хIалтIуе насихIатал гьарураб кIалъай букIана Асият ГьитIиновасовалъулги. «ЛъагIалил тарбиячIужу» конкурсалъги бихьизабунилан,-баян гьабуна гьелъ,- кинаб ясли-ахалъул кинаб хIадурлъи бугебали. Рохизе ккараблъун букIанила гьеб конкурсалда гIахьаллъи гьабизе гIезагIан тарбиячагIи рачIун рукIин ва гьез жидерго лъикIаб лъайги бажариги бихьизаби. Гьединго муниципалияб этапалда бергьун республикаялъулаб къецалде арай нилъер № 1 лъималазул ахалъул тарбиячIужу ГIисаева ПатIимат МухIамадовна, республикаялъулго лъикIаздаса лъикIал воспитателазул анцIгоязде гьоркьоеги ккун, «Дагъистан республикаялъул лъай кьеялъул отличник» абураб цIаргун тIад юссин.

Автор И. Мухlамадов. Май 2022 сон.

Исана 77 аб. нухалдаги тlолабго дунялалда кlодо гьабуна гитлерилаб Германиялда тlад бергьенлъи босараб къо - 9 май. Лъиего балъголъи гуро гьеб Кlудияб Бергьенлъиялъулъ аслияб бутlа нилъер улкаялъул букlин ва Россиялда гьеб ккола хlакъикъаталдаги мукъаддисаб байрам. Кидаго гlадин исанаги нилъер районалда гlатlидго кlодо гьабуна 9 май.

Байрам тlаде щвелалде цересел къояздаго субботникал тlоритlун, баннерал ран, рагъул гlахьалчагlазе рарал памятниказда сверун бакlа-бахари гьабун, къачlа-кlатlан, хlадурун букlана тlолабго район ва хасго райцентр. Байрамалъул къоялъ радалго Хунзахъ райадминистрациялда цебе батlи-батlиял школаздаса цlалдохъабигун учительзаби ва росабалъа гlадамалги данделъун байбихьана “Хвел гьечlеб полк” гlуцlизе. Гьедин рагъда гlахьаллъи гьабурал жидерго умумузул сураталгун, байрахъалгун райцентралъул аслияб къотlносан киналго гочана Кlудияб Ватlанияб рагъул гlахьалчагlазе бараб памятникалде аскlоре. Гьениб районцоязда байрамги баркун кlалъаял гьаруна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас, Хунзахъ бугеб рагъулаб часталъул начальник, полковник Илья Ермолаевас, районалъул рагъулав комиссар Шамил СагIадулаевас ва цогидазги. Митингалдаса хадуб киналго къо къана Бергьенлъиялъул къоялде гlуцlараб районалъул росабазул командабазда гьоркьосеб волейболалъул турниралъул финалияб хlаялъухъ балагьизе Р. Хlамзатовасул цlаралда бугеб спортивияб комплексалде. Кlиго къоялъ халат рахъарал хlалуцарал хlаязул хlасилалда данде ккарал командабиги къезарун финалияб хlаялде рачlун рукlана Хунзахъ ва Гьамущи росабазул командаби.

Автор Р. Гlамирханов. Май 2022 сон.

Тохлъукьего фашистазулаб Германия нилъер ВатIаналде тIаде кIанцIараб 1941 соналда, росулъа цогидал гIолохъабиго гIадин, эбелаб ВатIан цIунизе ана Хунзахъ росулъа ГьитIинов Давуд ХIажимухIамадовичги. БачIинахъего гьев ккола Москваялде 160-абилеб гIорхъаби цIунулезул полкалде. Чанго моцIалъ гьениб рагъулаб хъулухъ гьабулевги вукIун, гьезул часть бикьула 201 кьвагьдохъабазул батальоналде, гьенисанги лъабабилеб Украинаялъул фронталде. Давудил часталъул аслияб масъалалъун букIуна багъулеб армиялъул мухъалда нахъа хIинкъи гьечIолъи букIинаби. Гьениб гьез кколел рукIун руго шпионал, диверсантал, гъачагъазул къокъаби. Рагъул бицине ва ракIалде щвезабизе Давудие цIакъ бокьулароан. Кинабго цебе араб ракIалде щолин гьелъул бицунелъулан къварилъахъдулаан гьев. ТIокIаб гьагъадинаб вахIшияб рагъ-кьал бихьугегиян гьарулаан гьес. Советияб Армия бергьине кIудияб кумек гьабунилан абулаан гьес, партизаназул отрядаз. Рагъ лъугIун хадубги лъабго соналъ Давуд хутIана БакътIерхьул Украинаялда бандеровцазде данде рагъ гьабулезда гьоркьов. Гьез кIудияб зарал гьабулеб букIун буго нилъер гIадамазе. РухIулел рукIун руго школал, колхозал, чIвалел рукIун руго гIадамал, гьезул рокъоб бугеб къайи-къоно, боцIи-панз. Давуд армиялда вукIун вуго 7 сонги 2 моцIалъги. Гьездасан 5 соналъ гьев вукIуна гъачагъазда хадув. Давудица бицунаан гьитIинаб къоялдаса нахъего физкультураялде ва спорталде вуссарав вукIиналъ, жиндие цIакъ кIудияб кумек гьабунин захIмалъаби къезаризе, къо хIехьезе. 1948 соналъ росулъе тIад вуссана Давуд.

Автор Ш. Абакаров. Май 2022 сон.

Айтбер Мухlамадович Бижанов хадубги гьавуна 1902 соналъ Хунзахъ районалъул Хlариколо росулъ. Жеги гьитlинго бихьулеб букlана жиндирго кьерилазда данде ккун гьесул бугеб тирилъиги речlчlа-регlиги. 1920 соналда жиндиего бокьун лъугьана гьалмагъ Атаевасул партизаназул отрядалде. Взводалъул командирасул кумекчиясул хъулухъалда гьес гlахьаллъи гьабуна хъахlал хъазахъазда данде гьарурал рагъазулъ. Гьениб гьесда тlоцеве вихьана машгьурав полководец С. М. Буденный. Гьелъул хlакъалъулъ нугlлъи гьабулеб буго Айтбер Мухlамадович жиндирго гьалмагъзабигун цадахъ Буддениясда аскlов чlун бахъараб сураталъги.

1942 соналъул май моцlалда Бижанов жиндиего бокьун уна фронталде. Гьебго соналъул 18 августалда Кавказалъул перевалалда кавалериялъул эскадроналъул командир Айтбер Бижанов Кавказалъул ва тlолабго СССРалъул халкъазул эркенлъи цlунулаго бахlарчиго хола. Гьеб рагъулъ хlакъалъулъ гlатlидго хъван буго журналист О. Л. Опрышкол тlехьалда. “... Кинабго лъугьунеб букlана гlедегlун ва ракlалде гьечlого. Капитан А. Бижановасул бетlерлъиялда гъорлъ командиразул ва цогидалги рагъухъабазул къукъаялъ тушманасе рес кьечlо тlадеги кlанцlун гьезда ракlалда букlараб щулалъи кквезе. Бахlарчиго рагъулаго нилъер солдатаз тушман нахъе къазе тlамуна ва гьел кьурабазде аскlоре къазаруна. Чlечlого 5 сагlаталъ халатбахъана рагъ. Тушманасул къуват цlикlкlунеб букlиналъ ахlвалхlал тlадеялдаса тlаде захlмалъулеб букlана. Къваригlун букlана рагъухъабиги тlаде рахъинарун, тушман цеве ккелалде, гьесде гьужум гьабизе. Гьеб гуллбузул цlадалда гъоркь коммунист, командир ва багlарав партизан Айтбер Бижановас цевеги кlанцlун “Ватlаналъе гlоло! Сталиние гlоло! Жинда хадур!”, - ян буюрухъ кьуна. Гьелъ чlаголъизарурал солдатал, капитан цеве ун вукlинги бихьун, кигlан тушманасул къуват цlикlкlараб букlаниги, тlадеги кlанцlун, гьесие кlудияб заралги гьабун, бергьенлъи босула. Амма гьеб рагъулъ, автоматалъул гулбузул цlадалъ ворлълъарав Айтбер ракьалде щапула. Гьедин гlагараб Кавказги Дагъистанги тушманасдаса цlунулаго, къуват бащад гьечlеб рагъулъ бахlарчиго хвана Советияб Армиялъул капитан Айтбер Бижанов. Гьев жиндир цо подразделениялъул командирлъун вукlараб 214 аб. полкалъул солдатаз ва командираз фашистазул гьужумги гьоркьоб къотlизабун, гьел нахъе къазе тlамуна. Бищунго аслияб жо - гьелдалъун рес щвана ками ккечlого, 3375 м борхалъи бугеб Бечо абулеб перевалги бахинабун, 1500 чи хвасар гьавизе, гьездасан 230 лъимерги … “ Кабардино-Балкариялъул Баксан шагьаралда бугеб № 3 школа-интернаталда аскlоб буго гьеб къоялъ Кавказ цlунулаго рухl кьурал бахlарзазе бараб памятник. Мармалъул хъорщода бищун цебе хъван буго нижер машгьурав росуцоясул цlарги.

Автор Н. Гlалиева. Апрель 2022 сон.

Гьаб буго хурухъанлъиялда, ахихъанлъиялда, гIи-боцIухъанлъиялда тIад бан хIалтIи унеб заман. МугIруздагин гIатIиракьазда байбихьун буго ихдалил рекьуде, ахакь гъутIби рохьун, тIамах-кIачар бухIун рацIцIаракъалъиялъулал хIалтIаби гьарулел руго. МагIишатаз баччулеб буго хурзабахъе рак, магIданиял беэнлъаби. ГIи-боцIухъабаз бакIарулеб буго жидерго бачIин-кьагIи, бачал. Щиб ахIвал-хIалалда ругел гьел хIалтIаби росдал магIишаталъул СПКяздаги ОТФяздагияли лъазелъун жакъа ниж дандчIвана райадминистрациялъул росдал магIишаталъул отделалъул нухмалъулесул заместитель ГIумаров ХIусен ГIалилмухIамадовичгун. Гьес нижее бицана гьадин:

- Х у р у х ъ а б а з д а г и н ахихъабазда лъала хурулгун ахил цIикIкIараб бачIин щвезе ккани, тIадчIараб захIмат, жигараб къеркьей, агротехникияб хъулухъ хIажалъулеблъи. Гьебги бичIчIун районалъул гIемерисел магIишатал хасалил моцIаздасанго байбихьун лъугьана ихдалиде хIадурлъизе. КъачIана техника, хьонал, раччана беэнлъаби. Гьедин хIалтIи гьабураб бакIазда хIалтIи лъикI унеб буго. Районалъул магIишатаз тIаде босун буго 4400 гектаралда цудунаб рекьи гьабизе. ГьанжелъагIан бегараб ракьул къадар бахун буго 2,500 гектаралде. Бекьизе ракIалда буго 300 гектаралда люцерна, 80 гектаралда картошка, 1700 гектаралда суданка хер, 500 гектаралда цIоросаролъ, 200 гектаралда бахчаялъулал культураби, 200 гектаралда ролъ, 500 гектаралда пиринчI, 250 гектаралда батIибатIиял культураби: багIаргьоло, тIипало, пурчIина, 90 гектаралда овощал. Рехсараб къагIидаялда рекьи гьабизе цоцо бакIазда тIубараб хIадурлъи батаниги, руго гIечIеб къагIидаялда хIалтIи гIуцIаралги. ГIаммаб къагIидаялда хьоназул хIадурлъи буго 73 проценталде гIагарун, техникаялъул хIадурлъи буго 80 проценталде бахун.

Автор Ш. Абакаров. Апрель 2022 сон.

Тlагьир Хlасановасул гlумру ккола гlун бачlунеб гlелалъе мисаллъун. Гьев лъалел рукlараз бицунаан кигlан къвакlарав, цlодорав, лъай бугев ва гьайбатав гlолилав Тlагьир вукlаравали. Гьев гьавуна 1917 соналъ. Гьитlинго эбел-инсудасаги ратlалъун, вацгун цадахъ гlагарлъиялъул къайимлъиялде ккола. Гlолохъанаб советияб власталда кlочон толароан эбелэмен гьечlого хутlарал бесдалал ва гьесиеги рес кьуна цlализе ва гlумру гьабизе.

Лъикlал къиматазда росдал школаги лъугlизабун, цlализе лъугьуна Буйнакскиялда бугеб педучилищеялде. 1937 соналъ гьебги лъугlизабун, 1940 соналъул марталде щвезегlан Цlунтlа районалъул Шадли росдал школалъул директорлъун хlалтlана. Гьелдаса хадуб, Советияб Армиялде хъулухъ гьабизе ахlизегlан хlалтlана Хlариколо росдал школалда учительлъун, 1940 соналъул июль моцlалда ана армиялде. Гьениб лъугlизаруна гьитlинал командиразул курсал. Кlудияб Ватlанияб рагъ байбихьана гьев Карелофинская ССРалъул Сортавала шагьаралда 184 аб. хасаб кьвагьдохъабазул батальоналъул отделениялда командирлъун вукlаго. 1943 соналъул октябралда Тlагьир Хlасановас лъугlизабуна Иваново шагьаралъул рагъулабгун политикияб училище ва лейнтенантасул цlаралда, политикияв хlалтlухъан хlисабалда гlахьаллъи гьабула Ватlан цlунун тlоритlулел рагъазулъ. Щвана “Багlараб цlва” орден, хун хадуб кьуна “Кlудияб Ватlанияб рагъул 1 даражаялъул” орденги. Гьес гlумру гьабуна унго-унгояв бихьинчиясгlадин ва хвелги бахlарчиясул щвана. Нижер школалъул цlалдохъабаз СССРалъул Оборонаялъул министерствоялъул архивалде битlараб запросалъе рачlарал жавабазда гlатlидго хъван буго гьесул хвелалъул хlакъалъулъ. “...Мелецкий повиталъул, раковалъул повиталъул, раковалъул воеводстваялъул гвардиялъул шагьаразе гlоло гьарурал рагъазулъ кlудияв лейнтенант, кьвагьдохъабазул батальоналъул парторг Хlасанов Тlагьир Мухlамадовичас кьвагьдохъабазул ротаялда гъорлъги вукlун, рота тушманасде тlаде гьужумалъги бачун, кумек гьабуна рагъулаб шагьар бахъизе. Гьеб операциялда живго кlудияв лейнтенант Хlасановас танказде данде хlалтlизабулеб гранатаялъ кьвагьизабуна цо станковияб пулемет ва автоматалъ гъурана 15 немцазул солдатги. Гьеб рагъулъ кlудияв лейнтенант Хlасановасе бахlарчияб хвел щвана. Рагъулаб шагьар бахъулаго кьвагьдохъабазул ротаялъе бажарун нухмалъи гьабуралъухъ ва жиндицаго бихьизабураб хlинкъи гьечlолъиялъухъ, хун хадуб гьесие кьуна “1 даражаялъул Ватlанияб рагъул орден”. Тlагьир Хlасановас вацасухъе хъварал кагътал цlалулаго, бичlчlула гьесул Ватlаналде букlараб рокьул кlодолъи. Гьел тlогьиллъарал кагътал къиматалда цlунун руго нижер школалъул музеялда. Гъоркьехун кьолел руго цо-цо гьел кагътаздаса росарал мохъал.

Автор Н. Гlалиева. Апрель 2022 сон.

ЦIалул сон байбихьаралдаса гьеб лъугIизегIан цIалдохъабазе лъай кьеялда цадахъго гьел кинабго рахъалъ церетIураллъун куцаялъе, гьезул рухIияб дунял бечед гьабиялъе, гьезда миллияб ва жамгIияб культура, гIадатал рихьизариялъе гIемерал тадбирал тIоритIула районалъул школаздагин лъай кьеялъул гIуцIабазда. Щибаб цIалул соналъул хIасилалги гьарун тIоритIула щибаб районалъул школалъул, хадуб республикаялъул районазул рейтингалги. Гьеб кинабго хIалтIи уна районалъул лъай кьеялъул информациялъулгин методикияб централъул нухмалъиялда гъоркь. Араб соналда ва унеб соналда районалъул школазда ккарал хIасилазул бицеян нижеца гьарана районалъул информациялъулгин методикияб централъул директор МухIамадова Умагьани ХIажиевнаялда. Гьелъ нижее бицана гьадин:

-Ахиралде щолеб буго 2021-2022 цIалул сон. Гьеб цIалул соналъул хIасилал гьарилалде нилъеца ракIалде щвезарилин цебесеб соналъул хIасилалгун цадахъ цо-цо исанисел бергьенлъабиги. Абизе ккола гьел нилъер квешал рукIинчIилан. 2020-2021 цIалул соналда ТIолгороссиялъулал къецазда бергьарал цIалдохъабазул хIисаб гьабун тIобитIараб республикаялъулаб рейтингалда 38 районалда гьоркьоб нилъер район бачIун буго 5-леб бакIалде, гьебго заманалда 12 районалда цониги бергьенлъи щварав яги призер гьечIеб мехалда. ТIолгороссиялъулаб къецалда нилъер бергьун вуго чанго цIалдохъан, цо лъималазул ах ва призераллъун рахъун руго лъабгоял. Рехсезе мустахIикъаллъун рукIина гьезул цIаралги. ГIобода гьоркьохъеб школалъул цIалдохъан ХIабибов Зиявудин МухIамадович гIахьаллъана «Большие вызовы» абураб ТIолгороссиялъулаб гIелмиябгин технологиялъулаб проекталда. Гьениб жиндирго махщел ва гьунар бихьизабун Зиявудин мустахIикълъана тIоцебесеб бакIалъе. Гьебго ТIолгороссиялъулаб «Живая классика» конкурсалда прозаикияб асар бицине жиндирго артистасулаб махщел ва гьунар, тIехьалде бугеб рокьи бихьизабун тIоцебесеб бакI щвана ГьоцIалъ гьоркьохъеб школалъул 7-леб классалъул цIалдохъан ХIамзатов ГIалибег Айтберовичасеги. «Детский сад года» ТIолгороссиялъулаб рагьараб халгьаби-конкурсалда тIоцебесеб бакI босана ГIобода росдал «Ромашка» лъималазул ахалъги. ТIолгороссиялъулаб сочинениязул конкурсалда МочIохъ гьоркьохъеб школалъул 4 классалъул цIалдохъан НурмухIамадова Саида ХIажимурадовнаялъ босана кIиабилеб бакI, ГIобода гьоркьохъеб школалъул анцIабилеб классалъул цIалдохъан МухIамадова Марьям ХIажимурадовнаялъе щвана лъабабилеб бакI. ГIахьалчIи гьоркьохъеб школалъул цIалдохъаби: МухIамадова Маржанат ХIамзатовна ва Макъсудов ХIажимухIамад МухIамадович хIинкъи гьечIеб гIумру гьабиялъул кьучIал (ОБЖ) конкурсалда рахъана призераллъун. Республикаялъулал конкурсаздаги нилъерал нахъе къан чIечIо. Мисалалъе росани, «История Дагестана» предметазул олимпиадаялда Дагъистаналъул тарих, гIадамазул гIумру ва гIадатал лъикI лъалел рукIин бихьизабуна Хунзахъ №1 гьоркьохъеб школалъул 9 классалъул цIалдохъан ГьитIинова ПатIимат АхIмадовнаялъ. Гьей яхъана олимпиадаялъул призерлъун.

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2022 сон.

14 апрелалда райадминистрациялда тlобитlана райсобраниялъул иргадулаб сессия. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, росабазул бегавулзабаз, райадминистрациялъул хlалтlухъабаз ва цогидазги. Данделъаразе саламги кьун сессия рагьана райсобраниялъул председатель Мухlамад Мухlамадовас. Гlаммаб къагlидаялда сессиялда гьоркьоб лъун букlана 8 суал.

Гьездасан аслияллъун рукlана “Хунзахъ район” МРалъул 2022 сонил бюджеталда хиса-басиял ва тlадежураял гьариялъул хlакъалъулъ, Россиялъул Хунзахъ ОМВДялъул начальникасул 2021 соналъ гьабураб хlалтlул хlакъалъулъ хlисаб кьей, Районалъул халгьабиялъулгун хlисабалъулаб комиссиялъул (КСК) председателасул 2021 соналъ гьабураб хlалтlул хlакъалъулъ хlисаб кьей. Тlоцебесеб суалалда хурхун кlалъазе вахъана финансовияб отделалъул начальник Хlайдар Хlайдарбегов. Гьес бицана районалъул исанасеб бюджеталда гьарун ругел хиса-басиязул. Гьедин, Хунзахъ лъим бацlцlад гьарулел сооружениязе биччан буго 3,360 млн гъурущ. Бакьагьечlибе лъим бачине биччан буго 6 млн цlикlкlун гъурущ, Гlочlло школалда капиталияб ремонт гьабизе 6,6 млн гъ. Гьединго республикаялъул Бетlерасул тlадкъаялдалъун, улкаялъул экономикаялда лъугьун бугеб хlалуцараб ахlвал-хlалги хlисабалде босун киналго районаз цlикlкlинабизе кколеб буго резервалъулал фондазда бугеб гlарцул къадар. Гьедин бюджеталъул цогидал статьябаздасаги бахъун, нилъер районалъул фондалде тlадеги 8,4 млн гъурущ рехизе кколеб бугиланги бицана гьес. Гьелдалъун лъайкьеялъул учреждениязда санайил риидалил заманалда гьарулел ремонталъулал хlалтlаби исана нахъе рахъизе кколел руго. Араб соналъ гьабураб хlалтlул хlакъалъулъ бицана РОВДялъул начальник Мухlамадхlажи Сайбулаевас. Гьесул рагlабазда рекъон 2021 соналъ районалда хъвай-хъвагlай гьабун буго 42 такъсиралъул. Гьел ккун руго 13 росулъ. Гъоркьисала цlакъго цlикlкlун руго Интернеталдасан гlадамал махсароде кквеялъул хlужаби. Гьеб рахъалда хурхун цlакъ цlодорлъи гьабизе ахlана гьес киналго. Гьабсагlаталда ругел баяназда рекъон районалдаса 9 чияс гlахьаллъи гьабулеб бугила Сириялда унеб рагъулъ, гьездасан 8 кьун вуго халкъазда гьоркьосеб розыскалде.

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2022 сон.

13 апрелалда райадминистрациялда тlобитlана налогал ракlариялъул бицараб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, росабазул бегавулзабаз, налогазулал, ихтиярал цlунулелгун къуваталъулал идарабазул вакилзабаз ва цогидазги. Данделъиялда аслияб къагlидаялъ гьоркьор лъун рукlана республикаялъул бюджеталъул тlаде бачlунеб бутlа цlикlкlинабиялъул суалал.

Данделъи рагьана районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. “Бегавулзаби гlахьаллъарал щибаб данделъиялда бицуна налогал ракlаризе ккеялъул. Амма бициналъул щиб, гьелъул хlасилго кколеб гьечlелъул. Араб соналъги налогазул план тlубазабун бажаричlо. Нилъеца цоцазде рехун тун букlуна налогал ракlариялъул иш. Хадур лъугьун, хlал гьабун ракlаризе кколел жал рукlинчlо гьел. Налоговияб кодексалда рекъон киналго гражданазда тlадаб буго налогал кьезе. Амма нилъер гlадамазул эдинаб бичlчlи гьечlелъул, гьезда хадурги лъугьун, рахъунлъиялда ракlаризе кколел руго налогал. Гьабсагlаталда гьеб иш бараб буго бегавулзабазда. Гьезухъа бажарулеб гьечlо гlадамазухъа налогал ракlарун, гьезда кlолеб гьечlо жидерго росуцоязда щай налогал кьезе кколел ва гьел кире унелали бичlчlизабизе. Рищиязда цере рокъо-рокъоре ун гьаркьал ракlарула гурищ нужеца? Гьеле гьединго щибаб мина рикlкlун хьвадун ракlаре налогалги. Транспорталъулаб налог кьеялда хурхунги расги лъикlаб хlал гьечlо. Исана 1 апрелалде районалда хадуб буго 80,1 млн гъурущ транспорталъулаб налогалъул. Киназего бокьула гурищ лъикlал нухаздасан хьвадизе? Гьезда лъазе ккола нухал къачlай транспорталъулаб налог кьеялда бараб букlин. Гьеб буго нилъехъе тlад буссун бачlунеб гlарац. Гьединан исана нилъеца кьурал налогазул тlад буссун бачlун буго 14 млн гъурущ, гьеб гlарцуде Хунзахъа Байикье унеб нухде хъил тlезе буго. Гьединабго гlарцуде хъил тlун букlана араб соналъ Гьацlалухъе унеб нухдеги. Гьел киналго суалал жидерго жамагlатазда ричlчlизаризе ккола бегавулзабаз, щайгурелъул, нуж руго тlалъиялъул бищунго халкъалде гlагардегlан ругел вакилзаби”, - ян абуна гьес.

Автор Н. Гlалиева. Апрель 2022 сон.

5 апрелалда Шахрудин Шамхаловасул цIаралда бугеб Культураялъул кIалгIаялда тIобитIана нилъер наслабаз наслабазухъе кьун цебе бачунеб бугеб къадруяб ва къиматаб маданияб ирсалъул сон рагьиялъул ва Украинаялда унеб бугеб хасаб операциялда гIахьаллъулеб Россиялъул армиялъул, Президент Владимир Путинил рахъ ккун тIобитIулеб рохалилабгин бичIчIи кьеялъулаб тадбир.

Данделъи рагьана ва ахиралде щвезегIан гьеб берцинго бачана райадминистрациялъул культураялъул отделалъул нухмалъулей Ж. Хъайитмазовалъ. КIалъазе вахъарав райадминистрациялъул бетIер НурмухIамад Задиевас абуна, гьаб ахирисеб 8 соналъ хIехьон букIанила Россиялъул ва Донбассалъул халкъалъ Украинаялъул миллатчагIазул хIалихьатал пишаби. ГIадамал гьенир чIагого рухIулел, гордухъа гъоркье ралел, бащадабгIан къадар гIурусазул букIаниги, гьеб мацIалда кIалъазе риччачIого, инжит гьарулел рукIанилан. ТIоцебе Украинаялъулгун тункагIусиязде Россия лъугьараб мехалда, цоцоял васвасдулел рукIарал ратани, гьеб битIун бугодаян, жакъа, къоялдаса къоялде якъинлъулеб бугила гьеб операция жеги цебеккунго гьабизе кколеб букIараблъи. Украинаялъул нацистал нилъгун рагъизе чанго соналъ цебего хIадурулел рукIана. Гьеб нилъеда бихьана рагъулаб операция гьабулаго тIатарал, нилъер гIадамазда захIматал унтаби ккезелъун хIадурарал балъгоял биолабораториялги, Краснодаралде щвезегIан сапар бухьине гьезда ракIалда букIараблъи бицунел документалги нилъер рагъухъабазухъе щун рукIиналъги. Россиялъ тIоцебе гали тIамун букIинчIебани, СШАялъги, НАТОялде гьоркьоре унел пачалихъазги нилъеда данде кьвагьизе букIараблъи нилъее якъинго рагьана гьез Украина яргъид хьезабулеб букIиналъги. КIудияб ВатIанияб рагъ лъугIараб мехалда 4 пачалихъ гурого лъугьун букIинчIо НАТОялде гьоркьобе, жакъа къоялда жаниб 1990 соналдасан байбихьун, лъугьун руго нилъеда сверухъ ругел нилъ рокьуларел 14 пачалихъ. Гьезие бокьун гьечIо Россия ракълида, рагIи дандеккеялда, буголъиялда букIине, гьеб цебетIун ине. Жакъа нилъер районалдаса гьеб тункагIусиялда гIахьаллъулел руго 400-ялдасаги тIаде араб къадаралда гIолохъаби. Нилъеца кидаго нилъеразул рахъ кквезе ккола. Нилъеца кидаго нилъерал рехун толаро. Гьеб нилъеда бихьана КIудияб ВатIанияб рагъул заманалда, 1999 соналъ августалъулал лъугьа-бахъиназда. КIалъазе вахъарав Фазу ГIалиевалъул вас, президентасул божарав чи, Жамбулат Мусаевичас абуна жив талихIав вугила, Хунзахъ гьеб жиндир ВатIан букIиналдаса. Гьаниве щведал, батIияб рухIияб ахIвал-хIал лъугьунила черхалъе, батIияб букIунила лъел тIагIам, батIайиса кьабгIулила ракI, батIайиса хIухьел цIалила ракьалъ. Амма гьаниве дагь гурого щвезе заман букIунарила. Жакъа жив чIухIарав вугила нилъер районалъул солдатал Россиялъе, ДНРалъе, ЛНРалъе гIоло рагъулел рукIиналдаса. ХIисаб гьабураб мехалда гьечIила Россиялъул гIадинал бахIарчиял солдатал, гьечIила Дагъистаналъул гIадинал бихьинчиял васал, гьечIила Хундерил гIадинал лебалалгин къвакIарал, хIинкъикъай лъаларел рагъухъаби. ХIажат букIанищ жакъа Россиялъе спецоперация? ХIажат букIана дунялалда рагъал кьолболъанго тIагIинариялъе, гьел гьукъиялъе. Кинаб ихтияр букIараб неонацистазул ракълилал гIадамазда кин гьез гIумру гьабилебали жидеего бокьухъин малъизе, гьезие гIакъуба кьезе. Дагьал церегIан къоязда Донбассалдаса гьалбал рачIун рукIана Дагъистаналде. Гьезги бицана кинаб гIакъуба жидее гьениб 8 соналъ кьолеб букIарабали. Гьал ахирисел соназда жаниб гIицIго Дагъистаналда бихьулеб бугила жидеда жал гIадамаллъун рикIкIунел рукIин, гьаниб бихьулеб бугила жидеда рекъел, бакъ, гIадамаздехун бугеб хинлъи,-ян абуна гьез. Жамбулат Мусаевичас ракI-ракIалъулаб баркала загьир гьабуна Украинаялда цебесеб кьерда спецоперация тIобитIулел ругел солдатазул улбузе.

Автор И. Мухlамадов. Апрель 2022 сон.

6 апрелалда районалъул бетlерасул заместитель Тlалхlат Гlамиргlалиевасул нухмалъиялда гъоркь райадминистрациялда тlобитlана гlовул гlужде рахинчlел лъималазул ишазул ва гьезул ихтиярал цlуниялъул рахъалъ комиссиялъул иргадулаб данделъи.

Гьелда гlахьаллъи гьабуна гlовул гlужде рахинчlел лъималазул ишазул ва гьезул ихтияр цlуниялъул рахъалъ жавабияй секретарь Патlимат Асаевалъ, Хунзахъ районалъул КЦСОНалъул директорасул заместитель Гlабдумалик Гlабдумаликовас, Россиялъул МЧСалъул Дагъистаналда бугеб халгьабиялъул отделалъулгун профилактикияб хlалтlи гьабиялъул (ОНДиПР) кlудияв инспектор Хlамзат Сагlидовас ва цогидалги жавабиял хlалтlухъабаз. Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана гlовул гlужде рахинчlел лъималазул ва гьезул законниял вакилзабазда хурхун административиял ихтиярал хвезариялъул, законги хвезабун яргъид гlуцlаразул къокъаялъул (НВФ) балугълъичlел лъималазулгун профилактикияб хlалтlи гьабиялъул ва районалъул лъай кьеялъул учреждениял цlа ккеялдаса цlуниялъул суалал.