Автор Ахlмаднабил Сайгидахlмад. Март 2022 сон.

Бузнаса нухалъул хабар нилъеца цебеги гlемер бицана, хъвана, букlаниги, гьеб гlемерго кlудияб хlалтlиги бугелъул, унел харжалги цlикlкlарал ругелъул, нахъойги бицинчlого борчlулеб гьечlо. Нухда хlалтlи чlечlого цебе ине ккани, гьелъие гlезегlанго сурсатал хlажалъула. Масала, цо къоялъ кlудияб бульдозер хlалтlизе ккани, 400 литр соляркаялъул хlажалъулеб буго. Эксковаторалъе 200 литр. Гьениб гьабсагlат хlалтlулеб анцlила хадуб батlи-батlияб техника буго. Нух бахъулеб бакl, гlезегlан захlматал, кьвагьизе кколел кьурабиги ругеб буго. Техникаги буго 30-32 сон бараб, букlаниги квеш-лъикl хlалтlулеб буго. Гьеб нух гьабизе тlаде босарав, Болъихъа инженер Мухlамадкамилги гьитlинав чи гьечlо. Гьесие кидаго хlалае чlарав, нилъер цебе букlараб Хlукуматалъул председателасул замлъун вукlарав Набиюла Мухlамадовасул ункъойидасаги арал сонал руго. Букlаниги, бихьани бер биххулел хlалтlаби руго гьенир гьарурал. Гьеб кинабго нух кlийиде бикьун букlана, гьеб кlиябго бутlа данделъизе 600 м. гlанасеб бакl хутlун буго. Гьезда гьоркьоб буго гlезегlан гъваридаб кlкlал. Нижер гьеб нухлуе квербакъулеб гьитlинабго къокъаялъ, ахираб заманаялъ ахlи бана тlолалго магlарул районазда ругел, депутатазде, росдалги районалъулги бутlрузде, мажгитазул имамзабазде, кири бокьанщиназде, ресалда рекъараб садакъаги кьезе, гьениб гьабурабги, гьабизе хутlарабги хlалтlиги бихьизе, 26 абилеб марталде, гьеб нухде рачlаян. Рачlанаха тlолалго магlарул районалъул вакилзаби, мажгитазул имамзаби. Кири бокьарал бусурбаби. Гьенибе садакъаде кьолеб гlарац рикlкlун, къваригlарасул цlар хъван хадур гъолел рукlинчlо лъабго чи. Росабаца бакlарун бачlун бугоан цlикlкlа-цlикlкlараб гlарцул къадар. Цlарцин хъвачlого къолонибе балеб букlана халкъалъ гlарац. Дида жеги гьедигlанасеб къадар, садакъаде гlарац кьезе данделъараб халкъ кибго бихьун букlинчlо. Рохизе бачlана магlарулазул бугеб цолъи гъункиялдаса. МашаАллагь, хlасилалги лъикlал ккана. Гlемерав чи вуго, кидал гьеб нух лъугlулебан гьикъулев. Нужее баяналъе: Кинабго нухлул халалъи буго, гlагашагарго 31 км. Нух къокълъизе ккола 21 км. Тlубанго нух жеги гьабичlеб, кьурабиги кlкlалалги ругеб буго 4000+600=4 600 м. Нухде щваразда, цо-цо бакlал рихьидал ккун батизе бугьула, гьаб щибин сухъмахъ гlадаб нухан. Гьел руго заманаялъул нухал, гьоркьор ругел кlкlалал цlезегlан гьарурал. Тlубан лъугlидал, нухалъул эхедерай 5 градусалдаса цlикlкlараб букlине гьечlо. 500 метраялъ цебе бугеб машина бихьулеб букlине буго. Кlигlоржубаде щведал доба лъезе кколеб кьоги буго. Хlасил, гlемераб хlалтlи гьабунги буго, гьабизе кколебги буго. Суал кьола, хlукуматалъул кумек букlунарищан. ИншаАллагь, букlина гьездасанги кумек, цlияв тарав хlукуматалъул председателасде щвезабуна гьеб нухлул хабар. Жив Республикаялъул бетlерасухъе инин кумек гьарунилан рагlи кьун буго досги. Исана проектги сметаги гьабизе рес ккани, щвела гьезухъанги кумек. Сайгидпашацаги садакъаде лъикlаланго гlарацги бачlана, ДУМАялда ругел 11 Дагъистаналдаса депутатаздаги абун, гьезулги кумек щвезабилин рагlи кьун буго. Гьединаб хlал буго хириял магlарулал гьабсагlат нухлул. Бегьилаан гьеб мажлисалде гIахьаллъи гьабизе рачlине районазул, росабазул бутIрул, Дагъистан республикаялъул Халкъияб собраниялъул, районазул ва росабазул депутатал. Щаяли лъаларо, нилъер гьаниб халкъги, нухмалъулелги батlа кlанцlун руго. Муфтияталъги, хlукуматалъги халкъалда цадахъ рекъон тlаде кIвар кьун букIараб ани, Бузнасан нух рагlалде щун букlинаан.

Автор И. Мухlамадов. Март 2022 сон.

28 марталда Хунзахъ Ш. Шамхаловасул цlаралда бугеб культураялъул кlалгlаялда тlобитlана районалъул школлъималазул эбел-инсулгун гlатlидаб собрание. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ, ихтиярал цlунулел идарабазул вакилзабаз, школазул директорзабаз, учительзабаз ва цогидазги.

Данделъиялда гьоркьор лъурал аслиял суалаздасан рукlана тlаде щолеб бугеб ЕГЭ ва ОГЭялде хlадурлъи, лъималазул цlалуде ва тарбия кьеялде кlвар цlикlкlинабизе ккей ва цогидалги жакъа районалъул льай кьеялъул бутlаялда цере чlарал масъалабазул бицин. Киназего саламги кьун данделъи рагьана районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. “Жакъа киназдаго лъала нилъер улкаялъул хlинкъи гьечlолъи цlунун Украинаялда хасаб операция унеб букlин. Амма нилъеда гъорлъ камулел гьечlо гьелъул магlна бичlчlичlого, гlахьучlал рицунел чагlиги. Гьединлъидал жакъасеб ахlвал-хlалалда кlудияб кlвар буго школазда лъималазулгун бичlчlикьеялъулаб хlалтlи тlобитlиялъулги. Нилъер эбел-инсуе жидерго лъимал тlубанго къваригlун гьечlин абуниги мекъи ккеларо. Гьале жакъасеб данделъиялдеги цlакъ дагьаб гурони къадар эбел-инсул рачlун гьечlо. Гьездасанги гlемерисел улбул руго. 30-40 соналъ цебе букlараб гlадинаб къагlида гьечlо жакъа, щиб ишалде руссаниги гьаб заманалда къваригlунеб буго гъваридаб лъай. Амма цохlо лъай щунги гlоларо, цадахъго букlине ккола тарбия кьеялъул ва гlаданлъиялъул рахъги. Лъагlалие 35 млн гъурущги тlад хвезабун хlалтlулел руго районалда спортивиял школал, нилъер лъималазе тренировкаби кьезе рукlине. Амма гlемерисел умумул руго жеги цониги нухалъ жиндирго лъимер сунде буссун бугебали халгьабизе спортзалалде рачlинчlел. Метер гьез цониги къваригlел гьечlеб иш гьабун батани, гьеб мехалда лъугьуна гlайибиял ралагьизе. Гlайиб гlунтlизабула учительзабазде, тренеразде, киназдего. Гlицlго жидедего хутlизегlан. Къаси сагlат 10 тlубайдал рокъобе бачlунареб лъимер киб бугебали цlехоларел эбел-инсул пайда щиб? Киназдаго лъала администрациялъ, учительзабаз ва цогидазги щиб гьабизе кколебали. Амма жидедаго тlадаб жо лъиданиги лъалеб гьечlо. Жамагlаталда гlадлунизам лъугьине ккани, бищун цебе нилъедасанго байбихьизе ккола”, - ян абуна гьес. “Жакъа гьанир данделъаразда бичlчlизе ккола нилъер мурад гlаммаб букlин. Киназдаго бихьулеб буго нилъер улкаялъе кигlан цlакъ гъваридаб лъаялъул ва камилаб гlакълуялъул специалистал хlажат ругелали. Гьединал махщелчагlи гlезари буго нилъер киназулго мурад”, - ян абуна лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ.

Автор Н. Гlалиева. Март 2022 сон.

Гьал къоязда районалъул культураялъул кIалгIаялда тIобитIана «Дагъистаналъул лъагIалил тарбиячIужу-2022» профессионалияб конкурсалъул муниципалияб бутIа рагьиялъул хIурматияб дандеруссин, жибги «Нилъеразе гIоло» ва «Нацизм гьечIеб дунялалъе гIоло» абураб рагъулабгин патриотикияб акция хIисабалда тIобитIулеб.

Тадбир берцин гьабун букIана нилъер рагъулал хъулухъчагIазул рахъ ккун маданияталъул фоеялда, рагъулабгин-патриотикияб темаялда тIобитIараб цебелъеялъги, стендазги, макетазги, жалго лъималаз гуманитарияб кумекалда цадахъ Украинаялде нилъер солдатазе ритIизелъун рахъарал кIарчамал суратазги. Данделъиялда гIахьаллъи гьабуна районалъул бетIер Задиев НурмухIамад МахсутIхIажиевичас, райсобраниялъул председатель МухIамадов МухIамад ХIажиевичас, лъай кьеялъул отделалъул начальник ХIамзатова ПатIимат ХIадисовнаялъ, районалъул руччабазул советалъул нухмалъулей Набиева ПатIимат МухIамадовнаялъ, районалъул жамгIияб палатаялъул рахъалдасан Хъайитмазов Хъайитмаз Аварскияс, районалъул лъай кьеялъул отделалъул школалда цебесеб лъай кьеялъул хIалтIухъабазгин нухмалъулез ва гьез тарбия кьолел Хунзахъ №1, №2, №3, ГIобода лъималазул ахазул гьитIичаз. КIалъазе яхъарай районалъул лъай кьеялъул отделалъул лъималазе школалда цебесеб лъай кьеялъул рахъалъ методист Асият ГьитIиновасовалъ баян гьабуна жакъа гьаб залалде киналго ракIарун ругила нилъер улкаялъул суверенитет ва ихтиярал цIуниялъул руль кколев миллияв лидер, нилъер Президент Владимир Путинил ва улкаялъул киналго гражданазул рахъ ккун. Гьелде руссарал рукIана киналго церерахъиналги. Лъималаз рикIкIана ВатIаналъул хIакъалъулъ кучIдул, бихьизабуна «Россия, цебехун!» абураб композиция.

Автор И. Мухlамадов. Март 2022 сон.

24 марталда райадминистрациялда тlобитlана оперативияб штабалъул данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, администрациялъул хlалтlухъабаз, ихтиярал цlунулел, къуваталъулал, социалияб рахъалъ цlуниялъул, сахлъи цlуниялъул ва цогидалги идарабазул вакилзабаз.

Данделъиялда гьоркьор лъун рукlана районалъул жакъасеб гlумруялда хурхарал гlемерал суалал. Амма аслияб бакl ккун букlана моцlгlан заманаялъ Украинаялда унеб бугеб хасаб операциялъул бициналъ. Гьелдасан байбихьана оперштабалъул иргадулаб данделъиги. “Районалда тlобитlулеб щибаб данделъиялда бицине ккола жакъа нилъер улкаялъул хlинкъи гьечlолъи цlунун Украинаялда тlобитlулеб бугеб хасаб операциялъул. Гlадамазда бичlчlизабизе ккола гьелъул хlакъикъияб магlна. Бажарараб кумек гьабизе ккола гьенир ругел нилъер гlолохъабазе ва рокъор хутlарал гьезул эбел-инсуе, хъизанлъималазе ва цогидабги гlагарлъиялъе. Гьаниб рехсечlого рес гьечlо къойил хиралъулел ругел багьабазулги. Цlатари учузлъун буго, амма таксиялъул, тукабазда ва цогидалги халкъалъе хlажатал жалазул багьаби рахунел руго. Гьелъул магlна щиб? Предпринимателаз абулеб рагlула жидецаги къайи-къоно хираго босизе кколеб бугилан. Хираго босараб къайи бичеха цlиял багьабазда рекъон, учузго босун букlараб продукция хираго щай бичизе кколеб? Районалда ругел даранбазаралъул точкабазда кьучl гьечlого багьаби рахинарулел бугищали халгьабизелъун гlуцlун букlараб комиссия щай хlалтlулеб гьечlеб? Гlажаибал предпринимателал руго нилъер. Кlалбиччанкъоялде, Цlияб соналде ва цогидал байрамазда цебеги багьаби рахинарула гьез. Узухъда, киналго предпринимателазул мурад букlуна жидеего щолеб хайир цlикlкlин. Амма цадахъго гlаданлъиялъул рахъги кlочон тезе биччазе бегьуларо”, - ян абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас.

Автор И. Мухlамадов. Март 2022 сон.

16 марталда райадминистрациялда тlобитlана бегавулзабазулгун данделъи. Гьениб гьоркьор лъун рукlана жакъа районалъул росабазда цере чlарал бищунго кlвар бугел суалал - «зеленкаби» гьари, батlибатlиял пачалихъиял программабазда гlахьаллъи гьаби, ракьал ижараялъе кьей, росабалъе тlабигlияб газ бачин ва цогидалги.

Гьениб гьоркьор лъун рукlана жакъа районалъул росабазда цере чlарал бищунго кlвар бугел суалал - «зеленкаби» гьари, батlи-батlиял пачалихъиял программабазда гlахьаллъи гьаби, ракьал ижараялъе кьей, росабалъе тlабигlияб газ бачин ва цогидалги. Хасго кlвар кьун букlана ракьазул суалалде. “Дун гьаб хъулухъалде вачlараб къоялдаса нахъе абулаан дица нилъ нилъерго умумуз гьабулеб батараб ишалде тlад руссине ккараб заман бачlине бугилан. Жакъа бачlана гурищ гьеб заман? Гьанже кинабго жоги хиралъулеб бугеб мехалда, хурзалги рекьичlони, боцlиги хьихьичlони кире нилъ рорчlизе ругел? Гlадамазе пайдаялъе хlалтlизабичlого, рехун тараб цониги кесек ракьул букlине бегьуларо исана районалда. Бегавулзабазги жидехъго ккун течlого, къваригlарал чагlазухъе ижараялъе кьезе ккола ракьал. Гlажаибаб ахlвал-хlал лъугьун буго нилъер районалда ракьазда хурхун. Цониги социалияб объект базе, цlех-рех гьабидал, бетlергьан гьечlеб ракьул кесек батуларо цониги росулъ. Амма гьезул хlакъалъулъ баянал ратуларо Росреестралда ва бюджеталде цо гъурущ налогазул бачlунаро. Гьарун гьечlо ракьалъул бетlергьан вукlин чlезарулел документал. Гlемер бицана “зеленкаби” гьаризе кколилан. Гьале гьанже ракьулги тlад бараб минаялъулги “зеленкаби” гьечlого, минаялде тlабигlияб газ бачунеб гьечlо. Гьединго кьун гlарацгун росабалъ хьихьун руго культураялъул рукъзал, библиотекаби ва цогидалги учреждениял. Гьел киназго бихьизабизе ккола жакъа нилъер Ватlаналъул хlинкъи гьечlолъи цlунун къеркьолел ругел нилъер гlолохъабазул рахъ кколеб букlин”, - ян абуна районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас.

Автор И. Мухlамадов. Март 2022 сон.

14 марталда райадминистрациялда тlобитlана районалъул активгун дандчlвай. Аслияб къагlидаялъ гьениб гьоркьоб лъураб суал букlана жакъа дунялалда лъугьун бугеб политикияб ахlвал-хlалалъул бицин.

Киназего саламги кьун данделъи рагьана районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевас. “Жакъа киназдаго лъала Украинаялда унел ругел лъугьа-бахъиназул хlакъалъулъ. Амма камулел гьечlо Интернеталда хъвалел ругел гlахьучlазда яги цогидал къватlул харбаздаги божун, жидедаго лъалелги лъаларелги жал рицунел чагlиги. Хlатта, гьединал гlадамал ратулел руго районалъул интеллигенциялда гъорлъгицин. Гьеб букlине бегьулеб жо гуро. Нилъер районалдаса 500 гlан гlолохъанчи вуго жакъа Украинаялда. Нилъецаги гьезул рахъ кквечlони, лъица дозул рахъ кквезе бугеб? Пачалихъалъул политикияб пикруялде дандеги рахъун гlантал-тохал жал рицине бегьуларо жакъа нилъеца. Жакъа захlматаб ахlвалхlалалда ругел нилъер гlолохъабазе бажарараб кумек гьабизе тlадаб буго нилъеда. Гьединлъидал нижеда ракlалда буго щибаб шамат къоялъ районалдасан гуманитарияб кумекалъул цо-цо машина битlизе. Гьелъие гlарац бакlарун, администрациялъул ва районалда ругел цогидалги учреждениязул хlалтlухъабазе предложение кьун буго цо къоялъул харж гьенибе рехизе. Рес бугес жеги цlикlкlунги кьезе бегьула. Лъиданиги хlал гьабулеб мех гуро, щибав чияс жиндиего бокьани гурони, кьезеги кколаро. Гьединго ратизе бегьула Украинаялда хасаб операциялда гlахьаллъи гьабулел ругел нилъер солдатазул рокъор ругел тlалаб-агъаз гьабизе чи гьечlого хутlарал яги язихъго ругел эбел-эмен, хъизан-лъимал ва цогидабги цебесеб гlагарлъи.

Автор Н. Гlалиева. Март 2022 сон.

Исанисеб-2022 сон нилъер республикаялда лъазабун буго Фазу ГIалиевалъул сонлъун. Гьей ккола 84 поэтикиял ва прозаялъулал тIахьазул авторлъун. Фазу ГIалиевалъул тIахьал руссинаруна дунялалъул 68 мацIазде. Гьей ккола улкаялъул бищунго тIадегIанаб шапакъат-Святой апостол Андрей Первозванныясул орден, гьединго Россиялъул Федерациялъул бищунго тIадегIанаб жамгIияб шапакъат-«Россиялъул чIухIи» шапакъат щварай чIужугIадан. Фазу ГIалиевалъул буго «ХIурматалъул гIаламат» абураб 2 орден, Халкъазул гьудуллъиялъул «Гьудуллъи» орденал, «Бихьинчилъиялъе гIоло» медаль ва гIемерал цогидалги медалалги цIаралги. Машгьурай жамгIияй ва политикияй хIаракатчIужу, поэт, публицист, прозаик, республикаялъул патриот Фазу ГIалиевалъ рахъи бугеб хIалтIи гьабуна эбеллъи ва лъимерлъи цIуниялъе, гIолохъанаб гIелалъе рухIияб ва патриотикияб тарбия кьеялъе, рекъел ва миллатазда гьоркьоб цолъи щула гьабиялъе. Гьелъ дунялалдаго рагIизабуна Дагъистан, чIужугIадан-магIарулай, гIакъилай ва тIалаб цIикIкIарай эбел, нилъер рукъалъул гъансито цIунулей захIматчIужу. Фазу ГIалиевалъ жиндирго тIубараб гIумру кьуна Дагъистаналъул литератураялъе.

Автор Н. Гlалиева. Март 2022 сон.

Дагьал церегIан къоязда Дагъистаналъул лъай кьей цебетIезабиялъул институталъул, Лъай кьеялъул ва гIелмуялъул Министерствоялъул жигарчилъиялдалъун «Русский язык» подпрограмма гIумруялде бахъинабиялъул мурадалда тIобитIана «Дир бищунго лъикIаб дарс» абураб Республикаялъулаб конкурс. Гьелъул аслиял масъалабилъун кколаан гIурус мацIалъул мугIалимзабазул профессионалияб махщел борхизаби, гьезул методикияб хIалтIи цебетIезаби, дарс кьеялъулал тадбиразулъ цIи-цIиял къагIидаби хIалтIизарун церехун ине жигарчилъи бихьизаби. Гьеб конкурсалда гIахьаллъи гьабуна нилъер районалдасан Харахьи гьоркьохъеб школалъул гIурус мацIалъул ва литератураялъул учительница Маликова Мадинат Билаловнаялъ.

Маликова Мадинат Билаловна ккола гIицIго гьал къоязда тIобитIараб «Бищунго лъикIаб дарс» конкурсалъул цеехъан гурейги, районалда гIурус мацI ва литература цебетIезабиялъе бихьулеб бутIа лъолей, гIемерал къецазулгин конкурсазул лауреат, районалъе гIемерал бергьенлъаби росарай, Россиялъул Федерациялъул гIаммаб лъай кьеялъул ХIурматияй хIалтIухъан, Дагъистан Республикаялъул лъай кьеялъул отличник. Харахьи гьоркьохъеб школалда 9 классги лъугIизабун Буйнакскиялъул педучилищеялде цIализе лъугьарай Мадинат, 1995 соналда байбихьул классазул мугIалималъул махщелги щун хIалтIизе ячIуна гIагараб росдал школалде. Цадахъго гьелъ лъугIизабула Дагъистаналъул педагогикияб университетги. Гьеб лъугIараб 2003 соналдаса нахъе Мадинат Билаловна хIалтIулей йиго жиндиего гIагараб школалда гIурус мацIалъул ва литератураялъул мугIалимлъун. ХIалтIизе лъугьарай тIоцебесеб къоялдаса нахъего Мадинатица жийго йихьизаюна хIалтIи бокьулей, цIалдохъабазулгун гьоркьоблъи батизе лъалей, лъай кьеялда цадахъго гьезие рекIел хинлъиги, рокьиги кьолей мугIалимлъун. ГIемерго цере раккичIониги, ахираб 10 соналда жаниб М. Маликовалъул педагогикияб хIалтIуда хадуб хал ккуни, гьей ва гьелъул цIалдохъаби гIахьаллъичIеб районалдаяли щай гурин, республикаялдацин хутIун батиларин абуниги дун мекъи ккеларин ккола. Гьеб 10 соналда жаниб гьелъие щун буго конкурсаздагин, цееяхъиназда гIахьаллъун 9-тIоцебесеб бакI, 4-кIиабилеб бакI, 16-лъабабилеб бакI. ТIоцебе гьелъ гIахьаллъи гьабуна 2005 соналда районалда тIобитIараб «ЛъагIалил учитель-2005» конкурсалда, щвана 3-леб бакI. Гьелдаги гIей гьабичIого гIахьаллъана гьебго конкурсалда 2009 соналъги. -Гьаб нухалда щвана 2-леб бакI. Гьелдаги мукIурлъун чIечIо М. Маликова.

Автор И. Мухlамадов. Март 2022 сон.

1 марталда райадминистрациялда тlобитlана лъай кьеялъул бутlаялда хурхун данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна райадминистрация-лъул лъай кьеялъул отделалъул начальник Патlимат Хlамзатовалъ ва лъай кьеялъул гlуцlабазул нухмалъулез.

Гlемерал суалал рорхун рукlана данделъиялда. Гьездасан аслияблъун букlана исана ЕГЭ ва ОГЭ кьеялде хlадурлъиялъул суал. ЕГЭ ва ОГЭ кьезе бугеб къагlидаялъул ва ругел цlиял тlалабазда хурхун гlатlидго бицана Тlануси гьоркьохъеб школалъул директор Мурад Гlабдулкъадировас. Исана экзаменал кьей жеги кьваризабизе бугилан бицана гьес. Мисалалъе, гьанжелъагlан букlинчlеб, исана цlияб ургъараб жо кколеб буго ОГЭ видеокамерабазда гъоркь кьезе кколеб букlин. Амма гlемерисел цlалдохъаби ва гьезул эбел-эмен, хlатта, цо-цо учительзабигицин божулел гьечlила исана ОГЭ гьедин кьваризабизе букlиналда. Гьезул хьул бугила 9 классалда экзаменал кьей цебегогlадин бичча-бихъан тезе бугилан. Гlаммаб къагlидаялъ исана районалда ЕГЭ кьезе буго 11 класс лъугlулел 132 выпускниказ, жеги гъоркьисала экзамен кьезе кlвечlел 5 цlалдохъабазги. ОГЭ кьезе буго 9 класс лъугlулел 238 выпускниказ, жеги тlаде 5 гъоркьисала экзамен кьун бажаричlезги. Цохlо Хунзахъ гьоркьохъеб тlоцебесеб школалда гурони, районалда ЕГЭ ва ОГЭ тlоритlизе тlокlаб санагlалъи бугеб школа гьечlелъул, данделъиялда хасаб кlвар кьун букlана гьеб школа экзаменазде хlадурлъиялъул бициналде. Рехсараб школалъул директор Раисат Хlаштlиховалъ бицана экзаменазде школа хlадурулеб букlиналъул. Гьединго хlукму ккана 9 классазда ОГЭязул апробация тlобитlизеги. «Кватlичlого дица байбихьизе буго ЕГЭ ва ОГЭялде хlадуриялда хурхун щибав директоргун хасаб хlалтlи гьабизе. Цониги директорасда ракlалде ккоге жидер школалда 10 цlалдохъанасдагицин ЕГЭ кьезе кlоларин абизе. Гьелъул бакlалда нужеца дида бице экзаменал кьезе кlоледухъ цlалдохъаби хlадуризе нужеца щиб хlалтlи гьабулеб бугебали. Ичlабилеб классалда ОГЭ кьезе кlоларев цlалдохъан, хlалалъ вехъерхъун 11 классалдеги вачун, гьениб ЕГЭги кьезабиялъул магlна щиб?», - ян абуна Патlимат Хlамзатовалъ. Тlобитlизе буго бищун лъикlай тарбиячlужу абураб конкурсги. Гьелда гlахьаллъи гьабизе щибаб садикалъ жидерго тарбиячlужу йихьизайизе кколиланги лъазабуна Патlимат Хlамзатовалъ. Кватlичlого ракlалда рагlула тlолабго районалъул цlалдохъабазул эбел-эменги данде гьарун кlудияб собрание тlобитlизеги. Гьединго данделъиялда хасаб кlвар кьун букlана лъай кьеялъул бутlаялда гьаб заманалъул технологиял хlалтlизариялде.

Автор Ф. Мухlамадова. Февраль 2022 сон.

Дагъистаналъул ХIукуматалъул бетIерлъуда нилъер ракьцояв ГIабдулпатахI ХIажиевич ГIамирхановас лъагIелалдаса цодагьаб цIикIкIараб гурого заман бачIониги, гьесда кIвана доб хундерие хасиятаблъун рикIкIунеб гIакъиллъиги, къадруги, лъай буголъиги (грамотность), гIадамазда гъорлъ хьвадизе лъайги тIолгоязда бихьизабизе. МухIу Гьиматович ГIалиев хъулухъалдаса ун таманал сонал ун рукIаниги, жеги лъугIуларо гьесул хIакъалъулъ ракIлъикIавин, ришват босичIев вацIцIадавилан, гIадатавилан абулел гIадамал. ГIадатаб халкъалъ нагIана кьоледухъ тIасан бох бегьун, гъоркьан ратIа бегьун ругьунаб нухмалъуда рукIине кIвейгьеб гурищ гьунар?! Дицаги хал ккун букIана лъикIаб тухумалдаса росуцояв, хундерил киназего хирияблъун рикIкIунеб цIалакъалиялъул инсан ГIабдулпатахI ГIамирхановасул сабураб, цевехъахъдун живго вихьизавичIеб хIалтIуда хадуб, гIенеккана гьесул гIодове виччан гьарулел кIалъаязухъ. Йохулей йикIана жиндирго культурияб хьвадачIвадиялъ ГIамирханов Англиялъул лордасда данде кколев вукIиналдаса, халкъалъ социалиял гьиназдасан гьесдехун ургъел бикьулеб букIиналдаса. Гьелеха, доб хундерил цIар рагIараб… чIухIи гуро, къадру!

Автор И. Мухlамадов. Февраль 2022 сон.

22 февралалда районалда кlодо гьабуна Советияб Армия Афганистаналдаса нахъе бачаралдаса 33 сон тlубай. Цадахъго кlодо гьабуна Ватlан цlунулезул къо - 23 февральги. Тадбир байбихьана районалъул нухмалъигун, рагъулал хъулухъчагlигун, жамагlатчагlигун ва жалго афганазул рагъул ветераналгун цадахъ райцентралда бугеб РагъухъабиИнтернационалистазул паркалда тlугьдул лъеялдасан.

Гьелдаса хадуб тадбир халатбахъана Ш. Шамхаловасул цlаралда бугеб культураялъул кlалгlаялда. Киназего саламги кьун данделъи рагьана районалъул нухмалъулесул ишал тlуралев Хlамид Гьитlиновас. “Баркула киназдаго жакъа нилъеца цадахъ къан кlодо гьабулеб бугеб кlиябго байрам. Гьеб гьедин гьабиялъе гlилла ккана нилъер районалда жеги захlматаб эпидемиологияб ахlвал-хlал букlин. Ватlан цlуни кидаго букlана къадруяб ишлъун. Жакъаги нилъер районцоял руго нилъер Ватlаналъул гlатlидаб ракьги цlунун. Хасго хlалуцараб хlал буго Украинаялъулгун гlорхъуда. Аллагьас киналго нилъер васал сах-саламатго рукъалде руссинареги”, - ян абуна гьес.

Автор И. Мухlамадов. Февраль 2022 сон.

12 февралалда районалде вачlун вукlана пачалихъияб Думаялъул депутат Султан Хlамзаев. Тlоцебе районалъул нухмалъулев Нурмухlамад Задиевгун, республикаялъул Бетlерасул гlакълучи Шамил Гlалиевгун ва цогидалги жиндирго мурадцоялгун цадахъ Султан Хlамзаевас райадминистрациялда тlаде къабул гьаруна гlадамал. Гlенеккана щивасул гlузруялъухъ ва рагlи кьуна бажарараб кумек гьабилилан. 

Дагъистаналда исанасеб сон Лъай кьеялъул сонлъунги лъазабун бугелъул, депутат дандчlвана районалъул учительзабигунги. “Гlемерал гlузраби руго цо соналдаса цоги соналде росун ирсалъе хутlарал. Амма, я мугlалимзабазе, я цlалдохъабазе гьелдалъун кинаб букlаниги зарал ккезе бегьулареблъи якъинаб жо буго. Баркала буго учительзабазе гьезул свак лъалареб захlматалъухъ. Хадубккунги бокьулеб хlалтlуда нахъа рукlине къуватги щулияб сахлъиги кьеги нужее”, - ян абуна гьес.

Автор Ш. Гlумарова. Февраль 2022 сон.

Районалъул администрациялъул к1вар бугеб масъалалъун ккола г1олохъанаб г1елалъул г1умру гьабиялъул даража лъазаби, гьел церет1езари, гьезул г1умрудул шарт1ал лъик1лъизариялъе к1вах1 гьеч1еб х1алт1и гьаби.
Жакъа къоялда жаниб нилъер районалда г1умру гьабулеб буго 14-30-ялде щвезег1ан сонал ругел 8822 г1олилас. Гьеб ккола районалда г1умру гьабун ругел г1адамазул 26 процент. 
Г1олилазул политикаялъул к1вар бугеб бут1а районалда г1умруялде бахъинабулеб буго хасаб х1алт1ул планалда рекъон г1олилазул ишазул рахъалъ бет1ерай специалист Шамай Г1умаровалъ. Гьелъул щибаб къойилаб бухьен бук1уна районалъул г1уц1абазулгун: т1оцебесеб иргаялда лъай кьеялъул, маданияталъул, спорталъул, пресс-хъулухъалъул, жанисел ишазул отделалъул, жамг1иял ва г1олилазул вакилзабазулгун.

2021 соналда г1олилазул политикаялъул т1оцебесеб к1вар бугеб суаллъун бук1ана Дагъистаналъул Автономияб Советияб Социалистияб республикаялъ (ДАССРалъ) 100 сон т1убаялда бан тадбирал т1орит1и. Гьелда бан араб сон бук1ана к1вар бугел лъугьа-бахъиназ, тадбираз бечедаблъун. Лъаг1алил байбихьудасанго гьеб х1урматияб тарихалда бан, т1убараб сонго лъазабуна юбилеялъулаблъун.
Киг1анги г1емерал лъугьа-бахъиназдалъун бечедаб бук1ана араб 100 сон нилъер республикаялъе. Араб соналъул 16 январалда районалда т1обит1ана г1елмияб конференция. Гьелда тарихчаг1аз г1ат1идго бицана нилъер республикаялда ккарал лъугьа-бахъиназул, г1ажаибал тарихазул. Гьелда бан районалда т1орит1ана гьаб жакъа къоялдаги республикаялда унеб бугеб флешмоб, миллияб рат1лил конкурс, районалда рахъарал г1олохъанал художниказул цебелъей ва г1емерал цогидалги тадбирал.
Ц1акъго интересаллъун рук1ана муниципалитеталъул г1олилазе, ДГМУялъул студентазе, Баг1араб зонаялда х1алт1улел врачазе, районалъул росабалъегин Моч1охъ х1орихъе гьабураб сапар, районалъул студентазул командабазда гьоркьоб ДГИялда т1обит1араб командаялъулаб интеллектуалияб «Брейн-ринг» х1ай, ДГМУялъул спортзалалда 1954 соналда Россиялъул чемпионаталда г1ахьаллъарал волейболистал рак1алде щвезариялъул мурадалда хундерил г1олилазул волейболалъул лига рагьи, ММАялъул рахъалъ дунялалъулго чемпион Эльдар Эльдаровасулгун ва Муртазаг1али Шамхаловасулгун «Уйташ» аэропорталда, хадубги муниципалитеталда рук1арал дандч1ваял. 

Автор Гl. Хъазамбиев. Февраль 2022 сон.

Араб 2021 сон кколаан ГIумахан-нуцал гьавуралдаса 260 сон тIубаялъул сон. Цо-цо бакIазда гьесул гьавураб сон 1762-абилеб хъванги бугелъул, рагIи билълъарав, къуватав ханасул къойил бицинеги рекъараб бугелъул, гъоркьехун кьолеб буго тарихчи ГIалибег Хъазанбиевасул гьаб материал.

«КӀудияв ГӀумахан»
(1761-1762 - 1801)
"Гуре гъеж, кьабгӀе хвалчен,
Рагъул гъалбацӀ ГӀумахан".
ХӀелму бугев, сабурав, нечаравги вукӀана".
(Дибиркъади)

* * *
"Г1орхъи гьечӀел ресалги рукӀун гьес мунпагӀат босана жиндирго ресалдасан - жиндиего магъало кьезабуна гуржиязул пача ГьерекӀлида, Дербенталъул, Хъубаялъул, Бакуялъул, Ширваналъул, Шекиялъул ханзабазда, Ахалцихалъул пачаясда. Гьес рагӀи кьуна гьезул хӀукуматазе зарал гьабиларилан. Гьелдаса хадуб абизе бегьула, Дагъистаналда цониги ихтияр кодосев хан ГӀумаханил даражаялде къуваталдеги вахинчӀин".
(А. А. Неверовский)

* * *
"Г1умаханасул хӀукуматалда букӀана 30 азарго цӀараки, 100 азарго чи, гьесие лъагӀалие щолаан 150 азарго гъурущ".
(Серебряков, Тихонов)

* * *
"1785 с. Г1умахан лъугьана балагьлъун киналго ханзабазе. Гьес Хъубаялъул ФатагӀалиханасде гьабуна чабхъен, ичӀго моцӀалъ сверун ккуна гьев Саляналда. Гьелдаса хадуб ФатагӀали ханас Г1умаханасе кьезе кколаан 200 азарго гъурущ рецӀел - Сальяналдаса кинабго харж. Г1умаханас жиндаго хадур рилълъинаруна кинабго Аваразул ракь ва мугӀрузул чачанал.
XI. Хашаев

* * *
"Авария букӀана жиндир заманаялъ Лезгистаналда (Дагъистаналда) бищунго къуватаб жамагӀатлъун - ханлъилъун.
ЦохӀого - цояб бетӀергьанлъун гьал муг1рузул, гьезул ханзабакьа хӀинкъун соролаан киналго мадугьалзаби. Рагъул гъаргъар барав Омар Ханасдаса (Г1умахан) хӀинкъулаан киналго ва гьесие магъало кьолаан, гьес жидер ракьал талавур гьаричӀого тезе".
Я. Костенецкий

Автор И, Мухlамадов. Февраль 2022 сон.

9 февралалда райадминистрациялда тlобитlана налогал ракlариязул бицараб данделъи. Гьелда гlахьаллъи гьабуна районалъул нухмалъиялъ, РОВДялъул начальник Мухlамадхlажи Сайбулаевас, районазда гьоркьосеб налоговияб инспекциялъул вакилзабаз, райадминистрациялъул хlалтlухъабаз ва цогидалги иш тlаде кколел хlалтlухъабаз. 

Районалда араб соналъ налогал ракlариялъул хlакъалъулъ бицана районалъул бетlерасул заместитель Асадгlали Гlабдуразакъовас. Гьес абуна налогал ракlариялъул комиссиялъул председательлъун живго вукlаниги, араб соналъ комиссиялъ гьабураб хlалтlудаса жив рази гьечlилан. Мисалалъе, 2021 соналъ районалда бакlаризе кколеб букlараб 63 млн гъурщил транспорталъул налогалъул бакlарун буго гlицlго 15 млн. Гьединго районалда ругел гlемерисел даран-базаралъул точкаби росун рагlуларо налоговияб учеталде. Районалъул бетlер Нурмухlамад Задиевги рази гьечlоан налогал ракlариялда хурхун гьабулеб бугеб хlалтlудаса.