Гара-чӀвари гьабуна республикаялъул литературиял журналазул бетӀерав редактор Мурад AXIMAДОВАС.( продолжение )

-МухӀу Гьиматович, дуе pec щвана тӀубанго батӀи-батӀиял заманабазда кӀиго нухалда республикаялъе нухмалъи гьабизе. Мун вукӀана СССРалда гьоркьоб Дагъистан бугеб мехалда партиялъул обкомалъул тӀоцевесев секретарлъунги, Россиялъул Федерациялда гъорлъе унеб нилъер республикаялъул тӀоцевесев президентлъунги. Гьеб кӀиялдаго гьоркьоб ана 15 соналъул тарих. Кинаб къимат дуца кьолеб жибго гьеб цоцаздаса тӀубанго батӀи-батӀияб заманаялъеги, гьел заманабазул нухмалъиялъул хаслъабазеги? Щиб нилъее щвараб ва щиб нилъехъа билараб? Кинал захӀмалъаби дандчӀварал дудаги республикаялдаги гьел соназда? Аслияб къагӀидаялъ гьабизе щиб кӀвараб ва щиб хутӀараб гӀумруялде бахъинабизе бажаричӀого?

Х1урматияв Мух1у Гьиматович! Дирго ва т1олалго районцоязул рахъалдасан баркула дуда г1умрудул 80 сонилаб гьайбатаб юбилей. Дур гьеб 80 соналъ жанире рачана г1умрудул бат1и-бат1иял рахъал. Т1олалго дагъистаниязда мун лъала гьунар бугев, махщел камилав г1уц1арухъан ва жавабияв, т1алабчилъи ц1ик1к1арав нухмалъулев х1исабалда. Г1агараб ракьалде бугеб рокьиялдалъунги, дурго гъваридаб лъаялдалъунги, камилаб г1акълуялдалъунги, свак лъач1еб зах1маталдалъунги, х1ур хъвазе теч1ого, ясберг1адин бац1ц1адго ц1унараб намусалдалъунги вахана мун жамг1ияб г1умрудул борхалъуде. Амма киг1ан к1удиял борхалъабазде ваханиги г1адамазда гьоркьов мун хут1ана Хуриса Г1алил довго г1адатияв васлъун. Мун ккола г1адатияв, амма г1адатав гурев инсан. Дур г1умрудул аслияб борчлъун бук1ана г1адатияб халкъалъе рак1бац1ц1адго хъулухъ гьаби. Гьебги дуца т1адег1анаб даражаялда т1убазабуна.

Хъизан-агьлугун, г1ага-божаралгун ва гьудул гьалмагълъигун цадахъ талих1аб г1умруялда, сах-саламатго жеги г1емерал сонал гьарула дуе.

Хунзахъ район МРалъул бет1ер Нурмух1амад Задиев

Хунзахъ район буго тарихги бечедаб, тарихалда лъалк1 тарал умумулги г1емераб, гьезул ирс босарал васазги ясазги жакъасеб къоги берцин гьабураб ракь. Бокьараб росу босаниги, республикаялдаг1аги раг1арав чи камураб бак1 цониги гьеч1о. Рихьулел лъалк1ал тана нилъер ракьцояз г1умруялъул киналго бут1абазда: политикаялдаги экономикаялдаги, г1елмуялдаги, адабияталдаги, маданияталдаги, жамг1иял ишазулъги.

Автор.Н.Г1алиева.Июль 2020 сон.

2 июлалда районалъул администрациялъул данделъабазул залалда т1обит1ана «Хунзахъ район» муниципалияб г1уц1иялъул депутатазул Собраниялъул 37 сессия.Гьелда гьоркьор лъун рук1ана 2020 сооналда районалъул бюджеталда гьаризе ругел хиса-басиял ва т1адежураял. К1алъазе яхъарай районалъул финансазул отделалъул начальникасул заместитель Г1алисултанова Заремаца баян гьаруна улкаялъул Президент В. В. Путинил бихьизабиялда рекъон классалъе нухмалъи гьабулев щивав педагогикияв х1алт1ухъанасе харжида т1адеги кьезе кколеб 5 азарго гъурущ ва «100 школа» проект г1умруялде бахъинабиялъул мурадалда гьарулел рук1ин бюджеталда хиса-басиял. Бихьизабуна гьелъие х1ажатаб г1арцул роценги.

Автор.И.Мух1амадов.Июнь 2020 сон.

18 июналда райцентралда Ш. Шамхаловасул ц1аралда бугеб культураялъул к1алг1аялда к1одо гьаруна районалъул  исанасел  медалистал. Исана короновирусалъул пандемиялда хурхун ц1алул соналъул к1иабилеб бащалъиялда г1езег1ан зах1малъаби дандч1ваниги районалда меседил медалалъе мустах1икълъана 16 выпускник.

Хунзахъ районалъул ТӀануси росдал Бабаюрталъулаб зонаялда бугеб «Машгьурал гӀадамал» СПК ккола республикаялъул церетӀурал магӀишатазул цояб. Пачалихъалъул гӀемерал шапакъатазда, хӀурматиял гӀаламатазда гьоркьор руго 2015 ва 2018 соназда ВДНХялда СПКялъе щварал меседил медалалги. Гьелъул ракьалъул гӀатӀилъи ккола 5200 гектар (кӀиазарго гектар Кочубей зонаялда), буго 170 бетӀер чӀегӀербоцӀул, 6600 бетӀер гӀи-цӀцӀаназул, хӀалтӀуе гӀураб къадар техникаялъул. Гьал къоязда гьенире щварал ниж дандчӀвана 10-гӀанасеб соналъ магӀишаталъе нухмалъи гьабулев вугев Зиявудин МухӀамадовгун ва нижер ккана гьадинаб гара-чӀвари.

Автор.ЛАБАЗАНОВ МУХIАМАД, ГIорутIа росу.Июнь 2020 сон.

«Лъиениги квешлъи гьабунгут1иялъ, рек1елъ лъидехунго жах1да гьеч1олъиялъул рахъалъ лъимерлъуда щвараб цох1о мисал г1ола г1умруялъго ях1-намус ва г1аданлъи бугеллъун рахъиналъе» - гьедин абун буго машгьурав Ж.Ж. Руссоца. Амма жакъасеб заманалда ях1-намус ц1унаравлъунги, къо ккарасе х1ажатаб кумекалъулаб квер бегьулевлъунги, жиндаса бажарараб лъик1лъи сверухъ ругезе гьабизе х1адуравлъунги, киназего гьеб лъик1лъи бокьулевлъунги вук1ин, бигьаяб масъала гуро бугеб.

Ц1акъго квешаб асар гьабуна дие дагьаб цебег1ан «Х1акъикъат» газеталдаса ц1алараб (№7, 21 февраль) М. Халиловасул  «Ганч1ил рак1ал ратила гьал тохтурзабазул» - абураб макъалаялъ. Мух1канго лъала гьединабго асар гьабун батула цойгидал ц1алдолезеги. Гьеб макъалаялъ дун г1емерал пикрабазде т1амуна: цере рач1ана дидаго раг1аралги, дун жидер кумекалде ккун, аман гьарун, жиндихъе аралги, дидаго лъик1 лъалел тохтурзабиги гьезул ишалги, г1амал-хасиятги.

Лъиениги балъголъи гуро: киналго кидаго гуро г1олохъанлъиялдаги, чорхолъ рит1унги, щулияб сахлъиялда рук1унел. Расги лъач1ого, киг1ан нилъее бокьич1ониги, нахъа ч1ун батула херлъиги, гьелдаго цадахъ бат1и-бат1иял г1узрабазул г1езег1анго халатаб рахасги. Гьеле гьеб мехалъ нилъ ккола, нилъедаго т1аса рехизе к1олареб, бищунго инсанасе хирияб, чорхол сахлъиялъе хехаб кумек х1ажатаб ах1вал-х1алалде ва бич1ч1ула нилъее кумекалъе ратулел, нилъер къварилъигун ургъелал т1аса рехизе х1адурал, баракатал г1адамазул къиматги нилъее гьезул хиралъиги. Гьединлъидал щивав инсанасе чара гьеч1ого х1ажатабги ц1акъго х1урматиябги буго тохтурасул х1алт1иги гьесул кумекги, гьев живго ях1-намусги ц1унарав, щулияб иманги бугев , жиндирго х1алт1удехун жавабчилъиги ц1ик1к1арав вугони.

ККурал к1алалги гьабураб г1ибадатги къабул гьареги!

Х1урматиял районцоял-диналъул вацалги яцалги!

Рак1-рак1алъ баркула нужеда бусурбабазул динияб ва рух1ияб г1умруялъул т1ей гьеч1еб бут1алъун кколеб, нилъер щивас жиб лъик1ал ишаздалъун, гурх1ел-рах1муялдалъун, рух1ияб камиллъиялдалъун ва къадру т1адег1анлъиялдалъун к1одо гьабизе х1аракат бахъараб Рамазан моц1алъул ахирлъун кколеб К1албиччаялъул г1ид!

Биччанте гьаб къадруяб моц1алъул гурх1ел-рах1му нилъер щибаб къойилаб г1умру цадахъаблъун бук1ине. Щибаб рокъобе, щибаб хъизамалде рохелги, рекъелги, хинлъиги босун бач1араблъун батаги нилъее гьаб баракатаб байрам. Ккурал к1алалги гьабураб г1ибадатги Аллагьас къабул гьабун, нужее Алжаналъе рагьараб кавулъун лъугьаги, х1урматиял ракьцоял!

Райадминистрациялъул бетIер Н. Задиев.
Райсобрание.
Районалъул имам

 Жакъа нилъеца кIодо гьабулеб буго КIудияб ВатIанияб рагъда фашистазулаб Германиялда тIад бергьенлъи босаралдаса 75 сон тIубаялъул кIудияб байрам. 1945 соналъул 9 май-гьеб ккола тIолабго халкъ чIухIараб, гIасияб,гурхIел-рахIму гьечIеб, 1418 сордо-къоялъ халатбахъараб рагъ лъугIараб къо. ТIолабго Россиялъул халкъазда ва гьелъул бахIарчиял яргъилал къуватазда цадахъго гьеб къо кIодо гьабулеб буго СССРалде гъорлъе унел рукIарал тIолалго улкабазул халкъаз,гьединго фашистаздаса нилъер Армиялъ эркен гьарурал Европаялъул халкъазги.Заман унилан кIочонаро КIудияб ВатIанияб рагъги нилъер халкъалъ бихьизабураб бахIарчилъиги. Цебехун киданиги букIинчIебгIадаб къвакIиялъул, тIадегIанаб рухIияб къиматалъул, халкъазул цолъиялъул ва гъункиялъул гIаламат хIисабалда гьеб абадиялъего хъван буго нилъер ВатIаналъул бахIарчияб тарихалда.
Нилъеца бетIер къулула рагъул авлахъаздаго хутIарал,гьениса тIадруссун хадур гIумруялдаса ратIалъарал рагъухъабазе, тылалда хIалтIаразе. Гьез хIехьараб гIакъуба-къварилъиялъул бицун хIал кIвеларо. Жакъа нилъеда тIадаб буго рагъул кьогIлъиялъул, гьелъ нилъер халкъалде босун бачIарабщинаб балагь-къварилъиялъул хIакъалъулъ ва кин бергьенлъи щварабали гIолеб гIелалда бицине, гьел куцазе ккола ВатIан бокьиялъул рухIалда, нилъер умумузул бахIарчияб тарих лъалеллъун. Нилъер г1аммаб пашманлъиялъе, Исана т1оцебесеб нухалъ Хунзахъ районалъ байрамалда дандч1вац гьабулеб буго цониги рагъул г1ахьалчиги гьеч1ого. Амма гьезул гьунаралъе нилъер бут1рул абадиялъ къуларал руго! ХIурматиял районцоял,тылалда хIалтIун бергьенлъи гIагар гьабурал, Дагъистаналда ва къватlир гIумру гьабулел киналго гIадамал, ракI-ракIалъ баркула щивасе хирияб байрам-Бергьенлъиялъул къо. Гьарула щивасе халатаб ва талихIаб гIумру, даимаб рохел, гьабулеб ишалъулъ битIккей,сундулъго икъбал, щулияб сахлъи, хIалтIулъ бергьенлъаби,хъизан-рукъалъулаб талихI. Я Аллагь,бихьугеги кидаго рагъул кьогIлъи ва вахIшилъи...Амин
«Хунзахъ МР» районалъул бетIер Н. ЗАДИЕВ.
Райсобрание.
Рагъул ва захIматалъул ветераназул совет.

1917 соналъ революция ккун хадуб г1уц1ун бук1ана Россиялъул милиция. Лъабго соналдасан, 1920 соналъул 28 апрелалда милиция г1уц1ана Дагъистаналдаги.Революция ккун т1оцересел соназда Россиялдаго г1адин, Дагъистаналдаги т1ибит1ана такъсирчилъи: шагьараздаги росабалъги г1адамазул рах1ат хвезабулеб бук1ана гьениб т1акъсириял ишал, вах1шиял ч1вай-хъвеял гьарулел къукъаби ц1ик1к1унел рук1ун.Гьединаб зах1матаб х1алалде ккараб Дагъистаналда бищун цебе ч1араблъун лъугьана хъачагълъиялде, ц1огьалде, ай т1олабго такъсирчилъиялде данде рагъ гьаби. Гьел масъалаби т1урай мурадалда 1920 соналъ г1уц1арабги бук1ана Дагъистаналъул милиция.

Автор.Ф.Мух1амадова.Апрель 2020 сон.

  Хатима Г1алиевна Г1умарова дида цеегоялдаса лъалаан. ДГПУялда преподавательлъун х1алт1улагоги, жамг1ияб г1умруялдаги иш бажарарай, цеехъаналъул хасиятал жиндилъ ругей г1адан йик1ана гьей. 20 соналъ цее г1умру гьабизе улкаялъул тахшагьаралде яхъиндалги, Хунзахъ районалъул Байикь росулъа маг1арулай кверал т1ат1ала лъун ч1еч1о! Хатимал буго жийго бет1ергьанаб чаялъул компания, гьей ккола Дагъистаналъул гендернияб политикаялъул централъул нухмалъулейги.

Автор.И.Мух1амадов.март 2020 сон.

Жакъа къоялда т1олабго дунялалда аслияб темалъун лъугьун буго коронавирус. Газеталъул иргадулаб номер къват1ибе унеб 27 марталъул бакъанил г1ужалдехун ругел ахирисел баяназда рекъон дунялалда коронавирусалъ унтун вуго бащдаб миллионалдасаги ц1ик1к1ун чи, гьездасан вирусалъул хвалил квач1икьа рорч1изе к1ун гьеч1о 25000 г1ан чиясда. Россиялда унтаразул къадар азаридаса т1аде ун буго. Дагъистаналда COVID – 2019 бук1ин тасдикъ гьабун буго цо чиясул. Республикаялъул бет1ерасул указалдалъун регионалда лъазабун буго ц1ик1к1араб х1адурлъиялъул режим. Районалда жеги вирусалъ унтарал загьирлъун гьеч1ониги т1адбан унеб буго унтуе дандеч1езе х1адурлъи. Г1уц1ун буго оперативияб штаб, нахърахъун руго т1орит1изе рук1арал киналго маданияталъул, спортивиял ва цогидалги тадбирал ва г1емерал г1адамал рак1арулел дандеруссинал. Киналго тадбирал руссинарун руго коронавирусалде данде къеркьеялде.

Г1иса аварагасул (г1. с) ц1аралда балеб рух1иябгун лъай кьеялъул комплексалда гьабулеб х1алт1улъ жигараб г1ахьаллъи гьабулеб буго Хунзахъ районалъги. Х1акъикъаталдаги кумек къвариг1араб х1ал буго гьениб. Гъоркьисала районалъул щибаб росдал жамаг1атаз гьениб т1обит1ана субботникал, гьел т1орит1изе руго исанаги. Районалъ 10 миллионалдаса ц1ик1к1араб г1арацги бак1арун т1аде босана 70 г1ан бетоналъул колонна (щибалъул багьа – 150 000 гъурущ).

Автор.Н.Г1алиева.Март 2020 сон.

Гьаб анкьалда байбихьуда районалъул бет1ер щвана Гьац1алухъ росулъе. Т1оцебе райадминистрациялъул жавабиял х1алт1ухъабигун сапар бухьана росдал школалде, хал гьабуна кинан гьениб х1алт1и г1уц1ун бугебали, кинаб х1адурлъи школалъул бугеб К1удияб Ват1анияб рагъда советияб халкъалъ бергьенлъи босаралдаса 75 сон т1убаялде, кинаб х1алт1и школалда гьабулеб бугеб г1ун бач1унеб г1елалъе.Ват1ан бокьиялъулаб тарбия кьеялда хурхун гьабулеб х1алт1и. Хал гьабуна ремонт гьабун ц1идасан къач1араб лъималазул ахалъухъ.

Автор.И.Мух1амадов.Март 2020 сон.

Жидерго ракь, чияда бач1олъи, эркенлъи, дин ва хаслъи ц1унун Кавказалъул халкъаз бащдаб г1асруг1ан заманалъ Россиялъул империялде данде гьабураб рагъулъ бихьулеб бак1 ккола Шамил имамасул кваранаб кверлъун вук1арав, жиндир бах1арчиялъ ц1ар арав, машгьурав наиб Хунзахъа Х1ажимурадица.