Автор И. Мухlамадов. Февраль 2022 сон.

12 февралалда районалде вачlун вукlана пачалихъияб Думаялъул депутат Султан Хlамзаев. Тlоцебе районалъул нухмалъулев Нурмухlамад Задиевгун, республикаялъул Бетlерасул гlакълучи Шамил Гlалиевгун ва цогидалги жиндирго мурадцоялгун цадахъ Султан Хlамзаевас райадминистрациялда тlаде къабул гьаруна гlадамал. Гlенеккана щивасул гlузруялъухъ ва рагlи кьуна бажарараб кумек гьабилилан. 

Дагъистаналда исанасеб сон Лъай кьеялъул сонлъунги лъазабун бугелъул, депутат дандчlвана районалъул учительзабигунги. “Гlемерал гlузраби руго цо соналдаса цоги соналде росун ирсалъе хутlарал. Амма, я мугlалимзабазе, я цlалдохъабазе гьелдалъун кинаб букlаниги зарал ккезе бегьулареблъи якъинаб жо буго. Баркала буго учительзабазе гьезул свак лъалареб захlматалъухъ. Хадубккунги бокьулеб хlалтlуда нахъа рукlине къуватги щулияб сахлъиги кьеги нужее”, - ян абуна гьес.

Автор Ш. Гlумарова. Февраль 2022 сон.

Районалъул администрациялъул к1вар бугеб масъалалъун ккола г1олохъанаб г1елалъул г1умру гьабиялъул даража лъазаби, гьел церет1езари, гьезул г1умрудул шарт1ал лъик1лъизариялъе к1вах1 гьеч1еб х1алт1и гьаби.
Жакъа къоялда жаниб нилъер районалда г1умру гьабулеб буго 14-30-ялде щвезег1ан сонал ругел 8822 г1олилас. Гьеб ккола районалда г1умру гьабун ругел г1адамазул 26 процент. 
Г1олилазул политикаялъул к1вар бугеб бут1а районалда г1умруялде бахъинабулеб буго хасаб х1алт1ул планалда рекъон г1олилазул ишазул рахъалъ бет1ерай специалист Шамай Г1умаровалъ. Гьелъул щибаб къойилаб бухьен бук1уна районалъул г1уц1абазулгун: т1оцебесеб иргаялда лъай кьеялъул, маданияталъул, спорталъул, пресс-хъулухъалъул, жанисел ишазул отделалъул, жамг1иял ва г1олилазул вакилзабазулгун.

2021 соналда г1олилазул политикаялъул т1оцебесеб к1вар бугеб суаллъун бук1ана Дагъистаналъул Автономияб Советияб Социалистияб республикаялъ (ДАССРалъ) 100 сон т1убаялда бан тадбирал т1орит1и. Гьелда бан араб сон бук1ана к1вар бугел лъугьа-бахъиназ, тадбираз бечедаблъун. Лъаг1алил байбихьудасанго гьеб х1урматияб тарихалда бан, т1убараб сонго лъазабуна юбилеялъулаблъун.
Киг1анги г1емерал лъугьа-бахъиназдалъун бечедаб бук1ана араб 100 сон нилъер республикаялъе. Араб соналъул 16 январалда районалда т1обит1ана г1елмияб конференция. Гьелда тарихчаг1аз г1ат1идго бицана нилъер республикаялда ккарал лъугьа-бахъиназул, г1ажаибал тарихазул. Гьелда бан районалда т1орит1ана гьаб жакъа къоялдаги республикаялда унеб бугеб флешмоб, миллияб рат1лил конкурс, районалда рахъарал г1олохъанал художниказул цебелъей ва г1емерал цогидалги тадбирал.
Ц1акъго интересаллъун рук1ана муниципалитеталъул г1олилазе, ДГМУялъул студентазе, Баг1араб зонаялда х1алт1улел врачазе, районалъул росабалъегин Моч1охъ х1орихъе гьабураб сапар, районалъул студентазул командабазда гьоркьоб ДГИялда т1обит1араб командаялъулаб интеллектуалияб «Брейн-ринг» х1ай, ДГМУялъул спортзалалда 1954 соналда Россиялъул чемпионаталда г1ахьаллъарал волейболистал рак1алде щвезариялъул мурадалда хундерил г1олилазул волейболалъул лига рагьи, ММАялъул рахъалъ дунялалъулго чемпион Эльдар Эльдаровасулгун ва Муртазаг1али Шамхаловасулгун «Уйташ» аэропорталда, хадубги муниципалитеталда рук1арал дандч1ваял. 

Автор Гl. Хъазамбиев. Февраль 2022 сон.

Араб 2021 сон кколаан ГIумахан-нуцал гьавуралдаса 260 сон тIубаялъул сон. Цо-цо бакIазда гьесул гьавураб сон 1762-абилеб хъванги бугелъул, рагIи билълъарав, къуватав ханасул къойил бицинеги рекъараб бугелъул, гъоркьехун кьолеб буго тарихчи ГIалибег Хъазанбиевасул гьаб материал.

«КӀудияв ГӀумахан»
(1761-1762 - 1801)
"Гуре гъеж, кьабгӀе хвалчен,
Рагъул гъалбацӀ ГӀумахан".
ХӀелму бугев, сабурав, нечаравги вукӀана".
(Дибиркъади)

* * *
"Г1орхъи гьечӀел ресалги рукӀун гьес мунпагӀат босана жиндирго ресалдасан - жиндиего магъало кьезабуна гуржиязул пача ГьерекӀлида, Дербенталъул, Хъубаялъул, Бакуялъул, Ширваналъул, Шекиялъул ханзабазда, Ахалцихалъул пачаясда. Гьес рагӀи кьуна гьезул хӀукуматазе зарал гьабиларилан. Гьелдаса хадуб абизе бегьула, Дагъистаналда цониги ихтияр кодосев хан ГӀумаханил даражаялде къуваталдеги вахинчӀин".
(А. А. Неверовский)

* * *
"Г1умаханасул хӀукуматалда букӀана 30 азарго цӀараки, 100 азарго чи, гьесие лъагӀалие щолаан 150 азарго гъурущ".
(Серебряков, Тихонов)

* * *
"1785 с. Г1умахан лъугьана балагьлъун киналго ханзабазе. Гьес Хъубаялъул ФатагӀалиханасде гьабуна чабхъен, ичӀго моцӀалъ сверун ккуна гьев Саляналда. Гьелдаса хадуб ФатагӀали ханас Г1умаханасе кьезе кколаан 200 азарго гъурущ рецӀел - Сальяналдаса кинабго харж. Г1умаханас жиндаго хадур рилълъинаруна кинабго Аваразул ракь ва мугӀрузул чачанал.
XI. Хашаев

* * *
"Авария букӀана жиндир заманаялъ Лезгистаналда (Дагъистаналда) бищунго къуватаб жамагӀатлъун - ханлъилъун.
ЦохӀого - цояб бетӀергьанлъун гьал муг1рузул, гьезул ханзабакьа хӀинкъун соролаан киналго мадугьалзаби. Рагъул гъаргъар барав Омар Ханасдаса (Г1умахан) хӀинкъулаан киналго ва гьесие магъало кьолаан, гьес жидер ракьал талавур гьаричӀого тезе".
Я. Костенецкий