Районалъул администрациялъул к1вар бугеб масъалалъун ккола г1олохъанаб г1елалъул г1умру гьабиялъул даража лъазаби, гьел церет1езари, гьезул г1умрудул шарт1ал лъик1лъизариялъе к1вах1 гьеч1еб х1алт1и гьаби.
Жакъа къоялда жаниб нилъер районалда г1умру гьабулеб буго 14-30-ялде щвезег1ан сонал ругел 8822 г1олилас. Гьеб ккола районалда г1умру гьабун ругел г1адамазул 26 процент. 
Г1олилазул политикаялъул к1вар бугеб бут1а районалда г1умруялде бахъинабулеб буго хасаб х1алт1ул планалда рекъон г1олилазул ишазул рахъалъ бет1ерай специалист Шамай Г1умаровалъ. Гьелъул щибаб къойилаб бухьен бук1уна районалъул г1уц1абазулгун: т1оцебесеб иргаялда лъай кьеялъул, маданияталъул, спорталъул, пресс-хъулухъалъул, жанисел ишазул отделалъул, жамг1иял ва г1олилазул вакилзабазулгун.

2021 соналда г1олилазул политикаялъул т1оцебесеб к1вар бугеб суаллъун бук1ана Дагъистаналъул Автономияб Советияб Социалистияб республикаялъ (ДАССРалъ) 100 сон т1убаялда бан тадбирал т1орит1и. Гьелда бан араб сон бук1ана к1вар бугел лъугьа-бахъиназ, тадбираз бечедаблъун. Лъаг1алил байбихьудасанго гьеб х1урматияб тарихалда бан, т1убараб сонго лъазабуна юбилеялъулаблъун.
Киг1анги г1емерал лъугьа-бахъиназдалъун бечедаб бук1ана араб 100 сон нилъер республикаялъе. Араб соналъул 16 январалда районалда т1обит1ана г1елмияб конференция. Гьелда тарихчаг1аз г1ат1идго бицана нилъер республикаялда ккарал лъугьа-бахъиназул, г1ажаибал тарихазул. Гьелда бан районалда т1орит1ана гьаб жакъа къоялдаги республикаялда унеб бугеб флешмоб, миллияб рат1лил конкурс, районалда рахъарал г1олохъанал художниказул цебелъей ва г1емерал цогидалги тадбирал.
Ц1акъго интересаллъун рук1ана муниципалитеталъул г1олилазе, ДГМУялъул студентазе, Баг1араб зонаялда х1алт1улел врачазе, районалъул росабалъегин Моч1охъ х1орихъе гьабураб сапар, районалъул студентазул командабазда гьоркьоб ДГИялда т1обит1араб командаялъулаб интеллектуалияб «Брейн-ринг» х1ай, ДГМУялъул спортзалалда 1954 соналда Россиялъул чемпионаталда г1ахьаллъарал волейболистал рак1алде щвезариялъул мурадалда хундерил г1олилазул волейболалъул лига рагьи, ММАялъул рахъалъ дунялалъулго чемпион Эльдар Эльдаровасулгун ва Муртазаг1али Шамхаловасулгун «Уйташ» аэропорталда, хадубги муниципалитеталда рук1арал дандч1ваял. 
Г1олилазул политикаялъул отделалда к1очон толаро тарихиял байрамазул х1урматалда т1орит1улел тадбиразде гьоркьореги г1олилал ц1азе. Гьедин, Ват1ан ц1унулезул къоялъул, 8 марталъул,Бергьенлъиялъул къоялъул х1урматалда т1орит1улел тадбиразда гьоркьоса г1олилал камуларо. Щола гьел К1удияб Ват1анияб рагъул г1ахьалчаг1азе бараб памятникалда цебе, «Рагъухъаби-интернационалистазул» паркалде т1угьдул лъезеги.
К1удияб Ват1анияб рагъда Бергьенлъи босаралдаса 76 сон т1убаялъул х1урматалда т1обит1ана рагъулабгин спортивияб «Зарница» х1ай.
Г1олилазул к1удияб г1ахьаллъигун ана Космонавтикаялъул къоялде «Улыбка Гагарина», «Поехали», Бергьенлъиялъул къоялде «Георгиевская лента», рак1алде щвеялъул ва пашманлъиялъул къоялде «Свеча памяти», ц1ияб соналда цебе «Елка желаний» Т1олгороссиялъулал акциял. Районалда ресукъал хъизаназдаса 50 лъимералъе кьуна гьезул анищ т1убазабун сайгъатал.
Лъик1аб г1адатлъун лъугьун буго райцентралда Ц1ияб соналъулаб елка эхетизаби ва гьелда сверун рохалилаб дандеруссин т1обит1и. 

Сахаб гIумру гьабиялъе гIоло

ГIолилазул ишазул, туризмалъул ва спорталъул отделалъул аслиял масъалабазде гьоркьоре уна районалъул гIолилал сахаб гIумру гьабиялъе гIоло физкультураялде ва спорталде руссинари, республикаялъулал къецазда гIахьаллъизе районалдаса къуватал спортсменал тIаса рищи. Физическияб культураялъул ва спорталъул бицунелъул, гьезие къимат кьезе бегьула социалиял кIвар бугел спортивиял къецазда цере рахъарал спортсменазухъ хал гьабунги. Нилъер руго нилъ чIухIизе бегьулел кибго цIар рагIарал спортсменал. Хунзахъ спортивияб школалда байбихьиги лъун, хадуб улкаялъул батIибатIиял регионазда хIалбихьиги щун ММАялъул рахъалъ дунялалъулго чемпионлъун ва «UFCалъул» гугарухъанлъун тIоцеве вахъана СагIид НурмухIамадов, хадубги ХIамзат МухIамадов, МуртазагIали Шамхалов ва Рамазан ГьитIинов. ММАялъул рахъалъ дунялалъул Кубокалъул бетIергьанлъун вахъана Гьимат МухIамадов, Азиялъул чемпионлъун-Шамил Гьиматов. ЦIар бугеб «Вrаье» дунялалъул лигаялъул профессионалазда гьоркьов дунялалъулго чемпионлъун ккола Эльдар Эльдаров. ХIажимухIамад ГIалиев ва ГIалибег ГIалибегов Египеталъул тахшагьар Каиралда тIоритIарал гIарабазул хIаязда рахъана чемпионаллъун. Рес буго Парижалда тIобитIулел олимпиадаялде гьоркьоре гьел ккезеги. Бахрейналъул Королевствалъул тIаса бищараб командаялда гьоркьореги рачун. 2021 соналда Дагъистан республикаялда тIобитIараб волейболалъул первенствоялда нилъер ДЮСШялъул волейболистал рахъана чемпионаллъун, ЮФОялъул первенствоялдаги гьезие щвана 2-леб бакI. Районалда буго 3 спортивияб школа: Хунзахъ, Харахьи ва ГьоцIалъ. Спортивиял залазул къадар бахуна 21-ялде. Гьел спортивиял школазде ва залазде хьвадула 990 лъимер, буго 56 группа ва гьезулгун хIалтIи гьабулев 54 тренер. 2021 сон бечедаб букIана ДАССРалъ 100 сон тIубаялъул хIурматалда тIоритIулел спортивиял тадбираздалъунги. ТIубараб лъагIелалъ гьениб тIобитIана 25 спортивияб тадбир. РукIана пандемия сабаблъун гьаричIого хутIаралги. ГIадатлъун лъугьун буго районалдаса машгьурал гIадамал ракIалде щвезариялъул мурадалда спортивиял тадбирал тIоритIиги. Гьединаллъун рукIана Социалистияб ЗахIматалъул БахIарчи МухIамад Махулов, Россиялъул БахIарчи ХIайдархан ХIажиев ракIалде щвезавиялъул районалъул волейболалъул чемпионатал. Жакъа районалда цебе тIун буго спорталъул 9 тайпа: волейбол, эркенаб гугари, дзюдо, футбол, тIадагьаб атлетика, акробатика, бокс, рагъулаб самбо, теннис. Ахирал соназда гIолилазул хасаб рокьи бижун буго футболалде. Гьединлъидал гIадатлъун лъугьун буго щибаб соналда «Анжи» футболалъул капитан Ибрагьим ХIасанбеговасул хIурматалда футболалъул лига, Хунзахъ росдал авалазда гьоркьоб районалъул футболалъул кубок тIоритIи. Районалда руго 11 футболалъул майдан: Хунзахъ, ГIобода, БуцIра, Шотода, ГьоцIалъ, ГIорутIа, ГIарани, БакьагьечIи, ГIахьалчIи, Уздалросулъ.

Туризм цебетIеялъе

Соналдаса соналде цIикIкIунел руго районалде рачIунел туристазул къадар. Цересел соназда букIараб 8 азарго чиясул бакIалда 2021 соналда гьезул къадар бахана 150 азарго чиясде. Районалъул администрациялъги бажарарабщинаб хIалтIи гьабулеб буго туристал районалде цIаялъе. Жакъа къоялда жаниб районалда буго туристазулаб хаб малъичIого, цадахъго чанго чияс хIухьбахъи гьабизе бегьулеб ва кIвар бугел лъугьа-бахъинал тIоритIизе рес бугеб 8 майдан (площадка). Планалде босун буго Макьасалъул ва Тобот лъарал чвахидул хал гьабун лазат босизе кIигоги площадка. Гьединго хIисабалде босун буго ГIарани хъала ва Тоботалъул чвахело бугеб бакI чирахъал ракун къалъизабизе, ГIарани хъала цIи гьабун къачIазе. 2021 соналда Дагъистаналъул 3 туристазул маршрут бахъана «Рагье тIубараб Россия», «ЦIумазул бераздалъун Дагъистан», «НуцIа рагьулаго, ракIал рагьулел», «Кавказалъул нух», «Заманалъул накъищал» къецазда бергьенлъи босараллъун. Бищунго лъикIаздасан цояблъун нилъер районалда бугеб маршрутги рикIкIун буго. Статистикаялда рекъон бищунго гIадамал рачIунеб бакIлъун районалда кколеб буго ГIарани хъала, ЦIолбокь кIкIал, «Тобот» лъел чвахи, «Къункъраби» мемориалияб комплекс, ЦIадаса ХIамзатил музей-рукъ, «Тарихалъулгин край лъазабиялъул» музей, Макьас рагIал, МачIхъадерил хIор ва цогидалги бакIал. Планалда рекъон тIаде рачIарал гьалбадерие хIинкъи гьечIолъи цIуниялъе Макьасалда, МочIохъ хIорихъ, ГьоцIалъ ГЭС ва ЦIолокь кIкIал бугеб бакIазда лъун руго лъазабиялъул гIаламатал: «ЦIодорлъи гьабе», «Чвердезе гьукъула», «Кьишни-къул баге» абурал. Лъезе руго «ЦIорода тIаде рахине гьукъула!», «ГIумруялъе хIинкъи буго!», «ЦIодорлъи гьабетIеренаб цIер!». Районалда бихьулеб бакIалда лъун руго туристаз пайда босиялъе нухлул гIаламаталги. ЦIолокь кIкIалал рагIалда чIун руго 60 махил ва гьадил гъутIби Дагъистан Республикаялъул тIабигIиял ресурсазул ва экологиялъул министерствалъул кумекалдалъун паркалъулаб зона гьаби мурадалда. Районалде туристал рачIиналъе нилъер руго лъикIалги ва цо-цо гIоларел рахъалги. Мисалалъе, район буго санагIатаб, транспорт лъикI хьвадулеб бакIалда, лъикIал шартIал руго лъелго, велосипедазда, чуязда, машинабазда, экстремалияб туризм, чан гьаби, ччугIа кквей цебетIезабизе. Рес буго мугIрузулаб ва росдал туризм цебе бачинеги. ГIоларел рахъаллъун ккола туристазе гостиницаби гьечIолъи, туристазулаб отраслялъе ва туроператоразе жалго бетIергьанал инвестициял гьечIолъи. Туристазда рихьизарулел цого магIнаялъул бакIал батIи-батIиял росабалъ рукIиналъ гьоркьоб манзил кIудияб кколеб букIин.

Ш. Г1умарова, г1олилазул ишазул, туризмалъул ва спорталъул отделалъул начальник.