Берцинлъиялъ хвасар гьабила дунял
Ф. М. Достоевский
Дун яч1индал, маг1уги бац1ц1унаго, цо т1ехьалде т1аде къулун
йигоан Сулейманова Умужат Къасумовна, Г1арани школалъул тарихалъул муг1алим.
Умужат кутакалда йохана ва абуна дун бит1ун къвариг1араб мехалда, ах1арай
г1анги, яч1анилан. Гьелъ бегулеб бугоан Мах1муд-Апандил ц1ияб т1ехь…
Цинги байбихьана Умужатица бицине. Дун х1айранлъун йик1ана,
к1удияб рокьигун ва шавкъалда муг1алималъ жиндирго ц1алдохъабазул бицунеб
мехалда.
Гьелъ байбихьана Мах1муд-Апандидасан.
Ц1идасан рак1 къварилъана Умужатил, гьес «эбелин» жиндаго
абулел рук1арал лах1заталги рак1алде щун. Бицана гьесул лъимерлъиялъул,
гьанжеги гьес жиндирго гьабулеб адабалъул.
5-6 саг1аталъниги бицана муг1алималъ дие жиндирго
ц1алдохъабазул. Нечолейги йигоан гьей жиндирго гьабулеб бугеб адабалдасаги.
К1удияб х1урматгун рехсана Умужат Къасумовналъ жиндирго вук1арав ц1алдохъан Щотода
росулъа «Мостоотряд» г1уц1иялъул генералияв директор Хочбаров Загьидил ц1арги.
Гъоркьиса риидал Умужат Къасумовнаги Г1алибег Хъазанбиевги
(лицеялъул тарихалъул муг1алим) путевкаги ч1обого кьун, рит1ун руго гьев
сахаватав инсанас Ессентукиялде х1ухьбахъиялъе. Умужатида цадахъ, гьелъие
рек1елгъеялъе г1оло, ун йиго Г1обода садикалъул заведующая Сапигат, Загьидил
г1агарай г1адан. Гьенире рит1арал г1еч1ого, нухда харжалъе г1арацги кьун буго.
Рохалил маг1уги бадиб хулун, Умужатица гьеб бицунеб мехалъ, диргоцин рак1
къварилъулеб бук1ана. Унго-унгоги гьадинал сахаватал г1адамазул х1акъалъулъцин
гуродай, дир х1исабалда, дица эпиграфалъе росарал гьадал раг1аби абурал
г1урусазул хьвадарухъан Достоевскияс!
Гьединал г1адамал рук1инч1елани, г1умру беч1алаан. Гьезул
лъик1ал ишаздаса бохун баккулеб батила бакъги, гвангъулел ратила ц1вабиги. Гьел
сахал, гьунараллъун рик1к1ине бегьулел ишазул квац1и батила ц1адалдаса хадуб
ч1олеб анкькьераб нурги. Жакъа, муг1алимасе открыткаби-баркиялгицин, мукъсанаб
заманалда-Загьидилги Мах1муд-Апандилги г1адатияй муг1алималдехун бугеб
бербалагьи ккола багьа жиндие гьеч1еб унго-унгояб гьунар.
Курорталде унаго нухда ккарабилан цо гьит1инабго
лъугьа-бахъиналъулги бицана Умужатица Г1алибег вач1ун вуго аск1ове, автобус
ч1араб бак1алдасан, ва абун буго Умужатида къват1ие яхъайилан «Хунзахъе» ва
«Хьинире» щванилан. Щибго бич1ч1уларого, къват1ие яхъарай Умужатида берч1ван
буго «Хунзах» абун хъвараб рестораналда. Гьебги бук1ун буго муг1алималъул
ц1алдохъаналъул васасул кафе. Гьабураб гьоболлъиялъулги бук1араб
дандч1ваялъулги бицунго бахъунеб бук1инч1о муг1алималъул.
Гьедин мух1канго щибав ц1алдохъанасул бицана Умужатица. Цере
росун рач1ана альбомал. МашаАллагь! Бахиллъизе бач1ана-щибав ц1алдохъанасул
къисматгицин лъалеб бугоан гьелда-ц1алдохъаби рук1индал бат1и-бат1иял
районаздаса, росабалъа, х1атта бат1и-бат1иял миллатазулги! Суратазулъ
балагьулаго, дир бер реч1ч1ана цо ц1акъго к1арчамго кепалда вугев васасда.
Умужатица абуна гьев вугила 20 соналъ Япониялда вук1арав, гьанже лъик1аб
ресалда вугев Гьит1инав Мух1амадилан. Халатаб сиях1алда рик1к1ана гьелъ
жиндиего гьес гьарурал сайгъатазул.
Дица гьаниб сайгъатазул гуро бицунеб бугеб-гьеб кинабго буго
муг1алималде бугеб к1удияб рокьул х1асил.
1954 соналдаса нахъе тарихалъул муг1алимлъун х1алт1улей
Умужат Къасумовнаялъул руго Россиялъулги Дагъистаналъулги х1урматиял ц1арал,
шапакъатал. Амма жийго муг1алималъ бищунго к1удияб рокьилъун рик1к1унеб буго
ц1алдохъабазул жиндехунго бугеб хвел гьеч1еб, багьа ц1акъго к1удияб рокьи!
Гьедин бук1инароан, муг1алималъе ц1алдохъабиги рокьулел рук1инч1елани.
Бит1ахъего рух1даллъизе бач1ана муг1алималдаги гьелъул ц1алдохъаби! Гьале доб
г1емерисел учительзаби урхъараб к1удияб талих1!
Умужатида аск1оса ун хадуйги, г1емер х1исаб гьабуна дица ва
цебе босана х1алт1изе лъугьараб 1984 соналдаса нахъе дицаго хъвалеб бугеб «Дир
ц1алдохъаби» абураб т1ехь-альбом-гьелъ дун ячана г1емер рик1к1аде, нахъа тараб
г1олохъанлъуде гьоболлъухъ….
Х1урматиял Умужатил ц1алдохъаби!
Баркала нужее к1удияб, бац1ц1адаб, бицун лъуг1улареб
рокьухъ!
Ц1алдохъаби! Х1аракат бахъе гьадингоги х1укуматалъ «къварид»
гьавурав муг1алим воххизавизе.
Бикье гьезиеги рокьи!
Лъай-гьелдаса к1удияб рохелги талих1ги муг1алимасе гьеч1о!
Ц1алдохъабазе рокьиги бикьулаго г1умру арай Сулейманова
Умужат Касумовналда цебе бет1ер къулула дица.
Хъазанбиева Шамай,
Т1ануси росу.
| 
