Нижер имг1ал (эбелалъул вац)-Г1алих1осен гьавуна 1920 соналъ Хунзахъ районалъул Гиничукь росулъ векьарухъанасул хъизамалда. Гьит1инго эбел-эменги хун Г1алих1осен хьихьун вук1ана к1удияй эбелалъ. Доб х1алуцараб, бихха-хочараб, рагъ-кьал г1емераб заманаялъ гьабураб, г1елалъулго г1адин эсулги бук1ун буго квачакъаб, хинк1-чед къанаг1атаб, зах1матаб г1умру. Умумузул аби батана «Аллагьас рикъзи бихьизе гьабич1ого щивго вижуларин абун» эдинго Г1алих1осенги эсул г1елцоялги Аллагьасул х1алк1оялъги х1укуматалъул квербакъиялъги хьихьана, к1удиял г1уна, ц1алдезе гьаруна. Г1арани-Хъаладухъ гьоркьохъеб школалдаги ц1алун Г1алих1осен уна Буйнакскиялде ва гьениб Буйнакское педагогическое училищеги лъуг1изе гьабун учительлъун х1алт1изе вит1ула, сухъмахъал гурони бат1иял нухал жанибе гьеч1еб Къудукь росулъе. Г1емер заман гьоркьоб иналдего Буйнакский райвоенкоматалъул ах1иялда рекъон 1940 соналъул октябрь моц1алда Г1алих1осен уна армиялде. Росуцоязул, гьалмагъзабазул биценалда рекъон Г1алих1осен вук1уна лага-черх лъадарарав, чорхолъ вит1арав, тирияв, щибго х1инкъи-къай гьеч1ев г1олохъанчи. Совет армиялда хъулухъ гьабулеб заманаялда Г1алих1осен ц1алула летчикасул махщел щвезе ва 1942 соналъул январь моц1алъ хехал курсалги лъуг1ун вагъула бомбадировщиказул полкалда. Иргадулаб гьужумалъ самолетги бух1ун Г1алих1осен парашюталъ к1анц1ун хвасарлъула. Хадув гьев вагъулев вук1уна 310 стрелковияб дивизиялда отделениялъул командирлъун. Цадахъ рук1арал гьалмагъзабазул кагътазда рекъон, гьев вук1ана лебалав, х1инкъи гьеч1ев, солдатазул т1алаб гьабулев командирлъун. Г1алих1осенил дивизия багъулеб бук1ана Ленинград областалъул Новгород районалда. Гьениб, Борисово росдада аск1ов, 1943 соналъул 7 ноябралда, Г1алих1осен лъукъана ва зах1матал ругъназул х1асилалда хвана, ва абадиялъго хут1ана гинчадерил рагъда т1аг1аразул мухъилъ.

М. Нурмух1амадовас хъвараб «Гиничутль-Гинчал: тарих» абураб т1ехьалда буго К1удияб Ват1анияб рагъ байбихьараб соналъ Гиничукь росулъ яшав гьабулеб бук1ун буго 60 хъизамалъ (1921 соналъ-росу ч1унтизабилалде цебе-120 хъизамалъ). Гьеб гьит1инаб росулъа рагъда г1ахьаллъана 61 чи. Гьезул 40 проценталъул (25 чиясул) бук1уна кадровияв офицерасул ц1ар, гьединаб процент «командный составалъул», доб заманалда, бук1инч1о Совет х1укуматалъул цониги шагьаралъул яги росдал рагъда г1ахьаллъаразда гьоркьоб. Макъала ц1алулезда рак1алде ккезе бегьула Ват1анияб рагъда г1ахьаллъи гьабунин гинчадерицаго г1адин цойгидал дагъистаниязги, гинчадерие, бат1аго гьабун, къимат кьезе ккеларин абун. Эб бит1араб буго. Ц1ик1к1арасел дагъистаниял фронталдаги тылалдаги жидерго рух1алда ва сахлъиялда барахщич1ого рагъана ва х1алт1ана. Амма гинчадерил росдал ва гьелъул жамаг1аталъул бук1ана бат1ияб, пашманаб къисмат, киданиги жиб к1очене гьеч1еб, ай 1921 соналъ, К1удияб Ват1анияб рагъ байбихьелалде, 20 соналъ цебе Г1арани ч1араб красноармейцазул часталъ, Нажмудин Гоцинскиясул бандал хъаравуллъиялъул посталде к1анц1анин абун багьанаги батун, Гиничукь росу бух1ана ва ч1унтизе гьабуна. Цох1о гьеб къоялъ росдал жамаг1аталъул ч1вана 13 сонил г1умруялдаса 90 сонил г1умруялдаса арав 89 чи. Гьеб «к1удияб бах1арчилъиялъул» цевехъанлъун вук1ана, Н. Самурский-«командир всех партизанских отрядов и комиссар «ударной группы», гьесул т1алабалда рекъон, часталъул командир-г1урусав атодорскияс къват1ибе биччана приказ «…стереть с лица земли гнездо мировой контреволюции, село Гиничутль и его жителей». Нилъеца гьарурал зулмабазул, мекъал ишазул жаваб Т1адег1анав Аллагьас кьезе гьабула аб дунялалдаги, нилъ хун хадусалаги. Нажмудин Самурскийги дагъистаналъул маг1арул халкъалъе гьабураб зулму ва вах1шиял ишал сабаблъун, 1937 соналъ «халкъалъул тушманилан» ц1арги лъун, ч1вана.

Гьеле гьединал бах1арчиял умумузул ирс щварал, г1адлу-низам ц1унарал, жидерго рух1алдаса рижараб ракьги, ях1-намусги цебе кколеб, жамаг1аталъ куцарал ва гьезул тарбия щварал г1олохъаби рук1ана Г1алих1осен ва гьесул киналго росуцоял. Гьединлъидал щибго щаклъи гьеч1о жакъаги ват1аналде къо ккканани гинчал цебе ц1унулезул цебесеб кьерда рук1иналда.

Киналго рагъда т1аг1аразул гуро г1агарлъиялда эзул кьог1аб баян яги хабар лъараб. Г1алих1осен кив вагъарав. Кин вагъарав, кинан гьев хварав, ва киб гьесул хоб бугебали лъач1ого хвана гьесул к1ияйго яц. Амма нижеца, гьесул нахъе ругел г1агарлъиялъ, гьоркьоса къот1изе теч1о ц1ех-рех. Нижер т1алабзе, гьабулеб ц1ех-рехалъе ц1акъ к1удияб кумек щвана Ленинград ва Новгород областазул, Санкт-Петербургалъул ва Великий Новгород шагьаразул дора ругел Дагъистаналъул бет1ерасул ва Х1укуматалъул вакилзабаздасан. Гьез киназго к1удияб х1аракат бахъана ц1ех-рехалъулъ. Цере рехсарал областазул ва шагьаразул рагъулал комиссариатазда, гьезул рагъулал ва цогидал архивазде, Россиялъул Министерство оборонаялъул централияб (ЦАМО) архивалда гъорлъе раккун гьез лъазе гьабуна, 75 соналдаса ц1ик1к1ун заманаялъ цебе, Г1алих1осенил г1умруялда лъугьарабщинаб, балагьана гьесул хоб ва гьев вукъун вугеб бак1. Г1алих1осен, цебе абухъе, вукъун вуго, рагъул заманаялъ, Борисово абун жинда ц1ар бук1араб росдадаса щуго км. рохьоб бугеб, г1аммаб, 400 жаназа букъараб, хабалалъ. Эниб борхизе гьабун буго гьит1инабго си, гьелъул к1иябго рахъалдасан ругел къаназда гьарурал хъвай-хъваг1аязда гьоркьоб буго Г1алих1осенил ц1арги.

Г1алих1осенил г1агарлъиялъеги, гинчадерил росдал жамаг1аталъеги гьеб лъазабиялъ гьабуна к1удияб рохалилаб асар. Нижер пикруялда рекъон гьел диаспораз гьабулеб х1алт1ул буго ват1аналде рокьи бижизабиялъул, кинабго г1ун бач1унеб г1елалъе тарбия кьеялъул кьуч1алъелъолеб к1вар бугеб бут1а. гьединлъидал, бокьилаан нужер газеталъул нухмалъулез ва редакциялъ гьеб лъик1аб ишалъе кколеб къимат кьезе, ва гьеб х1алт1уе нухмалъи гьабулел Ленинград областалда бугеб представительствоялъул представитель-Омарикаев Мух1амадие ва Новгород областалъул представитель-Меджидов заирбег Атаевичасе нижер рахъалдасан газеталъул гьумералда, к1удияб баркала кьезе, ва киса-кирего, киналго Россиялъул регионазда представительстваби рагьизе ккеялъул ва гьезие кумек гьабизе ккеялъул т1алаб гьабун хъвазе.

Г1алих1осен Юнусов, пенсионер, Мах1ачхъала.