1941-1945 соназул КӀудияб ВатӀанияб рагъалъ лъалкI течIеб тухум яги хъизан цониги батиларо цебе СССРалда гьорлъ рукӀарал, гьанже жалго жидедаго чӀарал пачалихъазда. Рагъда лъала бихьинал. Гьебго рагъда лъала къадаралги. Нилъерго райгазеталъул гьумералдасан дие бицине бокьун буго нижее киназего хирияв вукIарав, нижер кӀудияв инсул хIакъалъулъ.
Ибрагьимов Шайих гьавуна Хунзахъ районалъул Харахьи росулъ 1914 соналда. 1941 соналъ, рагъ байбихьун тIоцересел къоязго, Шайх-дада (хӀурмат гьабун гьедин абулаан нижеца гьесда) ун вуго тушбабаздаса ВатIан цIунизе. Гьесул рагъул нух халатаб буго-гӀахьаллъи гьабуна фашистаз ккурал Балашов, Киев, Ростов-на-Дону ва Харьков шагьарал эркен гьариялъулъ. Рагъулав полководец И. С. Коневасул нухмалъиялда гъоркь вагъанилан бицунаан гьес Шималияб Кавказалъул рагъухъабаздасан гIуцIараб 19-аб. армиялда.
1943 соналъ каранда ругъунги щун гьев рагъулаб госпиталалда вегизавула. Гьениб гьабулеб дару-сабаб лъугIарабго, рокъове витIулев вукIун вуго нухмалъиялъ. Амма дахIададаца инкар гьабун буго ва цIидасан нахъ вуссун рагъде ун вуго. Вагъун вуго гьев 2-абилеб Украинаялъул фронталдаги. Танказулал аскаразда, разведкаялъул взводалдалъул командирлъунги вукIун вуго гьев.
Гьес рицунел рукӀарал фронталъул харбаздасан цо гьитIинабго лъугьа-бахъин буго ракIалда чIун. Цо сордоялъ 8 чиясдасан гIуцIараб гьазул къокъа битIун буго тушманасул кьеразда гьоркьоса жиндасан хасаб информация щвезе кколев пуланав чи кверде восизеян (захват языка). БачIинахъего, замполитас киназухъаго кодоб батараб ярагъ-нусал ракIарун нахъе ун руго.
ДахIададаца кодоб букIараб гьитӀинабго ханжар кьун гьечIо, бахчун буго чакмаялда жаниб. ТӀадкъай тӀубазабизе унаго, гьал тIаде ккун руго немцазул отрядалде. Гьелги рукIун руго нилъерал ругеб бакӀги лъан рачIунел разведчикал. Разведкаялда рукIиналъ, щибго гьаракь бахъине изну букIинчIелъидал, байбихьанила кверзул рагъалде. Эбги ракьалда регахъего. ТӀаде рахъун жалго загьирлъизеги бегьулароанила. Жинда тIаделъанила кӀудияб лагаялъул залимав немцав. Гьевгун къеркьелаго, рухI дагьлъулеб букIанила жиндир. Цинги квер бегьизе щванила чакмаялда жаниб къазабураб гъоб гьитӀинабго ханжаралде. Гьебги бахъун, дов фашистги чIван, хъурщунги ун, жиндирго цадахъ рукIарал гьалмагъзабазеги кумек гьабун бажаранила. Гьазул къокъаялъ доб сордоялъ немцазул полковникги асир гьавун вуго, жидеего лъиениги заралги ккун гьечIо. Хадуб рикIкIиндал, гьазде данде рагъилел рукӀарал немцазул къокъаялда батун буго 15 жаназа. Ибрагьимовасул нус букӀинчӀебани, гьаб къуват бащад гьечӀеб къеркьеялъулъ нилъер къокъаялъул цонигияв чӀаго хутӀулароаниланги абун, хадуб командирас киназдаго цебе баркалаги кьунила жиндие.
1944 соналъ пулеметалъул гуллаялъ хӀетӀеги тӀезабун, кӀудияв сержантасул цӀаралда, армиялдаса нахъеги ахӀун, гьев вуссине ккун вуго гIагараб росулъе. Гьеб ругъун сабаблъун кӀудадае гӀумруялъего рекълъи щвана ва хасаб заказ гьабун рачӏинаризе кколаан жиндиего хьиталги. Мадар лъугьун хадуб, гьев хIалтIун вуго школалда физкультураялъул учительлъун, завхозлъун, гIезегIан соназ гьабун буго росдал советалда секретарьлъи, чанго соналъ жамагIаталъ божилъиги гьабун вищун вуго советалъул председательлъунги.
Гьесул руго гIемерал орденалгун медалал. Гьесул шапакъатазда гъорлъ буго СССРалъул Верховный Советалъул Указалдалъун кьураб ВатӀанияб рагъул тӀоцебесеб даражаялъул орденги. РукIана гьесухъе рачIунел рагъулал гьудул - гьалмагъзабиги, гьес рехсолел рукIарал киналго нижеда ракIалда гьечӀо -ХIариколоса Насрулаев МухIамад, ЦIелмесалъуса Ислам(фамилия лъаларо) ва гь. ц. ГьитIинай дие, гьеб рагъул бичIчIи гьечIониги, цIакъ рекIее асар гьабулаан гьез рицунел рукIарал рагъулал лъугьа-бахъиназ. ДахӀадада вукIана рагIи билълъарав, гIакълу гъваридав, хIалихьалъи гъорлъ гьечIев, гьелдаго цадахъ махсаро-хочӀги гIемерав лъикIав муъминчи. Рагъдаса хадубги Москваялде юбилеялъулал парадазда гӀахьаллъи гьабизеги ун вукӀана гьев. КӀудияв эмен къадаралде щвана I993 соналъ. Аллагьасда цевеги лъикIавлъун ватайги. Гьес жиндирго хъизан ва нижер кIудияй эбел ТIавусгун цадахъ лъикIаб тарбия-лъай кьун гIезаруна анлъго лъимал. Ниж, гьесул нахъе ругел ирсилал чIухIарал руго нижер дахIададасан. Нилъ киназего роцIараб зобги, ракълилаб дунялги букIиналъе гIоло рагъарал гьел бахIарзал даим кIоченаро нилъеда!
ЭЛЬМИРА ШАЙХОВА, Харахьи росу.
|
