Гьал ахирал соназ хасго ц1ик1к1ун бицунебги абулебги хъвалебги буго сверухъ бугеб т1абиг1ат, гьелъул бечелъи, берцинлъи ц1унизе ккеялъул ва гьеб хвезабиялъ инсанасеги, ч1агоябщиналъеги гьабулеб бугеб заралалъул, лъугьинабулеб бугеб х1инкъиялъул х1акъалъулъ. Амма киг1ан гьедин бук1аниги, сундулго г1адлу-тадбир биххараб гьаб заманалда лъалаго, бихьулаго сун унеб буго инсанасул г1аммаб рукъ, гьесул хазина т1абиг1аталдехун ва гьелъул бечелъабаздехун гьабулеб бербалагьи. Мисалалъе, гьаб к1иго соналда жаниб киназдаго бихьун батила районалъул бет1ерлъун Юсупов Саг1ид вач1аралдаса гьесул нухмалъиялда гъут1би ч1ун, паркал гьарун, рац1ц1а-ракъалъи ц1унизе районцоял ах1ун, сверухъ бак1 берцин гьабиялъе киг1ан х1алт1и гьабурабали. Амма гьесул бет1ерлъиялда ва жавабчилъиялда гьабураб х1алт1и киназдаго кколеб буго жиндиего х1ухьбахъиялъе, берцинлъиялъе гьабураб х1алт1ийилан. Хал гьабеха, Бакьагьеч1иса Г1ободе щвезег1ан нилъер районалъул т1абиг1ат дагьабги берцин гьабизе ч1арал гъут1би сверун къан бук1араб бак1 г1и-боц1уцаги, г1адамазги чан бак1алдаса хвезабун бугебали. Гьединго Гьоц1алъ ва Харахьи участкаялде х1ухьбахъи гьабизе аразда бихьун батила гьенир ругел рохьаздехун инсанасул кинаб бербалагьи бугебали, кин цо-цо бак1азда нилъер рохьаздехун хъач1лъи, инжитлъи биччалеб бугебали.

Гьеб кинабго бихьараб мехалъ, кинха абизе к1велеб гьава-бакъ лъик1лъиялъеги, ракьал ччук1алидаса ц1униялъеги, лъимал ц1ик1к1иналъеги, инсанасул сахлъи щулалъизабиялъеги, гьесул г1умру халат гьабиялъеги ва г1емераб цоги-цогидалъеги рохьазул бук1унеб к1варги, квербакъиги инсанасда лъалеб батилилан. Сверухъ бугеб т1абиг1ат ц1униялдехун гьединаб бербалагьи гьаби ккола инсанасул жанисеб культураялъул, рух1ияб язихълъиялъул, бич1ч1и гьеч1олъиялъул, пикру мукъсанлъиялъул г1аламатлъун. т1ок1аб кинаб раг1удалъунха гьелъие къимат кьелеб? щивасда бич1ч1изе ва лъазе ккола жив т1абиг1аталъул т1ей гьеч1еб бут1алъунги, гьелъие г1оло жавабиявлъунги вук1ин.

Цебе, дун школалда ц1алулеб мехалъ, кутакаб к1вар кьолаан г1олеб г1ел умумузул бах1арчилъиялъул, рит1ухълъиялъул, г1араб Ват1ан-т1абиг1ат, ракь бокьиялъул, лъик1ал г1адатал ц1униялъул рух1алда куцаялде. Школалда ц1алулгун тарбия кьеялъул г1аммаб х1алт1ул т1ей гьеч1еб бут1алъун ккола зах1маталъулаб тарбия, т1абиг1ат бокьиялде инсан гьит1инго куцаялъул суалал. Ахирал соназда улкаялдаго лъугьарал зах1малъаби хъат1ич1ого хут1ич1о школазул г1умруялъулъ ва х1алт1улъ. Дир пикруялда г1емерго чучлъанин тола дица ц1алдохъабазул школалде, ц1алуде рокьи. Свана гьезулъ зах1маталде, х1алт1уде бук1араб гъира, лъуг1анин абизе бегьула т1абиг1ат ц1униялдехун бугеб бербалагьиги. Жакъа нилъер районалъул дагьабниги берцинаб т1абиг1ат бугеб бак1алда х1ухьбахъи гьабизе г1одорч1аразда бихьун батила гьениб т1абиг1ат г1ала-гъважа, шушби-банкаби г1одоре ран кин мусоралъул свалкабазде руссинарун ругелали. Гьеб кколарищ нилъеца т1абиг1аталдехун гьабулеб бугеб вах1шилъи. Цониги чияс аск1ов г1одов ч1арасда абулеб гьеч1о, дуцаго гьабураб мусор цадахъ босизе кколилан. Абуниги гьелъухъ г1инт1амулебги гьеч1о. Лъималаз чороклъи гьабулеб бугониги гьесие бадибч1вай гьабулелги гьанже заманалда ц1акъ дагьал гурони рук1унаро. Умумулги, бищун цебе дунги гьавун, киналго г1арцуда, маг1ишаталда хадур лъугьун руго, г1олеб г1елги гьабизе жоги т1аг1ун, дир рукъ росу раг1алда бугилан абухъего, жидерго ишалде гъалмагъиралде руссун, сверулел руго. Палх1асил дица рик1к1уна нилъеца т1абиг1аталдехун балагьун гьабулеб х1алт1и ц1акъ г1ей гьеч1еблъун бугилан.

Х1урматиял районцоял, ц1алдохъаби, умумул цох1оги нухалъ лъик1аб х1алалъ балагье нилъедаго сверухъ бугеб т1абиг1аталде. Унго гьелъул берцинлъи, ч1ух1и, беричлъи, бечелъи. Рач1а ц1унилин, ц1игьабилин гьеб къиматаб хазина. Гьелъухъ нилъее жибго т1абиг1аталъги бец1ун лъуг1улареб баркала кьела. Нилъедаса наслабиги ч1ух1ила. Умумзул х1алги бохила. Рач1а нилъги рук1инин умумузе рит1ухъал ирсилаллъун, т1абиг1аталъул гьудулзабилъун, район берцин гьабиялъе квербакъулел гьалмагъзабилъун.