Къойидаса – къойиде дунял хисулеб, пириг1ан хехго ц1и-ц1иял технологиял раккулеб заманалда нилъер халкъалъул тарих, г1адатал, г1амал-хасият ц1унараб бак1 ккола музей. Музеялде щвараб мехалъ гурони бич1ч1уларо, киг1ан заман чваханиги, г1елал цереса аниги, щибаб  мехалъе, хасиятаб берцинлъи, махщел-гьунар нахъе хут1улеблъи, гьеб ц1иял наслабазе г1оло ц1унизеги кколеблъи.

 Нилъер районалда буго чанго музей.  Гьай-гьай бищун к1удияблъунги бечедаблъунги ккола Хунзахъ бугеб музей. Музеялде щварал г1ажаиблъун хут1ула гьениб къиматалда ц1унун ругел  экспонатазул бечедаб коллекциялъ.

Гьал къояз музеялде рач1аразул рес буго, нилъер культураялъулгун гуребги, Дербенталда ва гьенир г1агарлъухъ ругел тарихиял памятниказулгунги лъай-хъвай гьабизе.

Дербент нилъехъ гьоболлъухъ

Умумузул нахъе хут1араб т1аг1ел-г1уч1ги сок1к1ун, цого х1алалда, хиси гьеч1ого бук1унин музеян рак1алде ккезе бегьуларо. Ахирисеб 2-3  соналда жаниб музеялда т1адеги рагьана  ц1иял залал, рач1ана цере рук1инч1ел экспонатал – гьанже гьезул къадар бахана 7000 т1аг1алиде.

Музеялъул директор Г1алиев Шамил вуго музеялда рух1 лъурав, гьеб ч1аго гьабизе ц1и-ц1иял, къаг1идаби ургъулев вук1унев, гьелда рак1 унтарав чи.

Гьедин, к1удияб гъираялда къабул гьабуна гьес Дербенталъул дунялалъул культурабазул тарихалъул ва бат1и-бат1иял диназул музеялъул хьвадулеб выставка нилъер районалда г1уц1иялъул предложениеги. Выставка г1уц1изе Шамилица х1адурана музеялъул бищун к1удияб зал, гьел рач1иналъе х1алт1аби гьаризе чанго нухалъ ана  Дербенталде. Дербенталъул музеялдаса выставкаялда лъун рук1ана гьенир ругел  диниял бак1азул, зияратазул суратазул 60-г1анасеб картина.

Лъиениги балъголъи гуро, исламияб дин бач1иналде, Дагъистаналдаги, цойгидал бак1аздаго г1адин, бат1и-бат1иял динал т1ирит1ун рук1араллъи, щибаб диналъе хасиятал, мажгиталги рук1араллъи. Г1емерисел бак1азда гьел рихизарун ратани, бищун ц1ик1к1ун цересел диниял бак1ал ц1унун руго Дербенталда. Гьел диниял бак1азулги халкъалда ц1ик1к1ун лъазе, цоцазул диназдехун адаб, сабру гьабизе кколеблъиги, миллатазухъ ралагьич1ого, цоцазда гьоркьоб гьудуллъи-вацлъиялда рук1ине кколеблъиги бич1ч1изабизелъун ва умумузул ирс ц1унизелъун рагьана Дербенталда музей ва гьебго мурад бук1ана выставка г1уц1иялъеги.

Дербенталъул музей ккола г1олохъанаб, Дагъистаналъул президент Рамазан  Г1абдулат1иповасул бихьизабиялдалъун «Инсанасулаб капитал» проекталда жаниб 2014 соналъ рагьараб музей. Гьениб бак1арун буго г1иц1го 2000 экспонат.

19 маялъ выставкаялъул бицине  районалъул музеялде рач1ун рук1ана Дербенталъул музеялъул директоралъул заместитель Самиля Наджафова ва музеялъул г1елмияй х1алт1ухъан. Самиля  Наджафовалъ выставкаялде рач1аразе бицана Дербенталъулги Хунзахъ росдалги бечедал тарихал ругилан, Дербенталда ругел  нек1сиял мажгитазул, килисазул, зияратазул х1акъалъулъ, г1елмияй х1алт1ухъаналъ гьабуна экскурсияги. Нилъер музеялъги, гьенир ругел  т1аг1алабазги к1удияб асар гьабунила жидееян абуна гьалбадерица. Планшетазда, телефоназда бугеб izi Travel предложениялда бугеб  Дербенталъул музеялъул аудио-гидалъул кумекалдалъун лъазе бегьула гьеб музеялъул х1акъалъулъ. Музеял тарих ц1унулел бак1ал рук1инги бицун, Дербенталъул бечедаб тарих нилъеда  бихьизабизе щвеялдаса, ьезул музеялъул х1алт1ухъабазе ,аркала кьун к1алъана  музеялъул директор Шамил Г1алиев ва  районалъул администрациялъул рахъалдасан Асият Мух1амадова.

Выставка музеялда халат бахъана 10 къоялъ.

Музеялда сордо

18 маялъ Россиялда т1обит1ана «Музеялда сордо» абураб тадбир. Гьелда рекъон, бокьарав чиясул рес бук1ана сордоялъго  ч1обого музеязде ине. Нилъер районалда «Музеялда сордо» т1обит1ана 22 маялъул сордоялъ. Музеялде рач1аразе экскурсияги гьабун, Россиялда исана киноялъул сон лъазабун бугелъул, музеялъул азбаралда бихьизабуна 1989 соналъ т1обит1араб Хунзахъ росдаца 2400 сон баялъул юбилеялъул бахъараб документалияб фильмги.

Г1одоб къоялъул сордо бук1аниги, рук1ана музеялде хал гьабизе рач1арал г1адамалги. Хирияб моц1 бугелъул, г1емерав чиясда лъазабич1ого танилан бицана музеялъул директорас. Г1алиев Шамилида рак1алда буго т1асияб соналъ цебеккунго лъазабун, г1ат1идаб х1алалъ т1обит1изе «Музеялда сордо». Музеялде рач1аразе г1уц1ун бук1ана квен-т1ехалъул столги.

Музеялъул х1алт1ухъабаз кидаго гъираялда, разиго къабул гьарула  гьенире рач1арал.

П. Гунашева.