1954 соналъ ООНалъул Генералияб Ассамблеялъ лъик1аблъун
бихьизабуна Т1олгодунялалъул лъималазул къо к1одо гьабизе дунялалъулго
лъималазул цоцада рич1ч1и, вацлъи бук1инабиялъе, жиндир ишги т1олгодунялалъул
лъималазул лъик1аб бет1ербахъи бук1инабиялде буссараб. ООНалъ х1укуматазе
предложение кьуна гьеб къо бокьараб жидеего данде кколеб къоялъ к1одо гьабизе.
Х1укму гьабуна 1959 соналъ лъималазул ихтияразул деклорация,
ва 1989 соналъ лъималазул ихтияразул. Конвенция къабул гьарураб 20 ноябрь
т1олгодунялалъул лъималазул къолъун рик1к1ине.
Щибаб соналъ 11 миллион лъималазул хола 2-леб, 5-леб
нухалъги жалго гьарурал къоял к1одо гьаризе щвеч1ого, анц1-анц1 миллионал
хут1ула физическияб яги г1акълияб рахъалъ унтараллъун, к1удиял г1езе, г1умру
гьабизе ва цере т1езе рес гьеч1ого. Г1емерисел гьел хвелал ккола бигьаго сах
гьаризе к1олел унтабаздеги цин к1вар кьеч1ого, цогидал мискинлъи,
язихълъиялъул, жагьиллъиялъул, ихтиярал ращад гьеч1олъиялъул, зулму-х1ал
гьабиялъул х1асилалда. Цадахъ росун гьел г1иллабаз зах1матал камиял ккола
хъизаназе, общинабазе, пачалихъазе ва т1олабго дунялалъе. Г1иц1го цудунаб
лъимерлъиялда гуребги, кидалго къеркьезе ккола лъималазул ихтиярал ц1унизе.
Цо-цо бак1азда рес гьеч1о лъималазе лъай босизе, жамг1иябгин политикияб
г1умруялъулъ г1ахьаллъизе, сахлъиялъе зарал бугеб бак1алдаса ц1унун рук1ине.
ООНалъул лъималазул фондалъ к1удияб х1алт1и гьабулеб буго
лъималазул сахлъи ц1униялъе –лъимер гьабилалде цебесеб заманалдаса бахъараб
г1олохъанлъиялде щвезег1ан. Фондалъ тадбирал гьарула лъимаде ругел руччабазе,
лъимер гьабилалде, гьабулеб мехалъ, гьабун хадуб рукъалъул шарт1азда бугониги,
лъималазул унтабазда данде ч1езе, т1адег1анаб даражаялда сахлъи ц1уни
бук1инабиялъе шарт1ал ч1езариялъул рахъалъ гьарула консультациял.
Бич1ч1и кьеялъулаб ва рохалилаб ах1вал-х1алалда
Гьал къоязда хъизаназе ва лъималазе социалияб кумек
гьабиялъул централъул жигарчилъиялдалъун Т1олгодунялалъул лъималазул къоялъул
х1урматалда т1орит1ана лъимал ц1униялда хурхарал бат1и-бат1иял тадбирал.
Централъул щибаб отделалъул рук1ана планалда рекъон г1уц1арал дандч1ваял,
церерахъинал. Масала, г1овул г1ужде рахинч1ел лъимал къвариг1ел гьеч1ел
пишабазде гъорлъе ккеч1ого рук1иналъе профилактикияб х1алт1и гьабулеб
отделалъул (ОПБН) х1алт1ухъаби Кебедова Раисатил, Мух1амадова Г1айшатил,
Х1ажиева Раисатил жигарчилъиялдалъун Хунзахъ № 1 школалда, гражданал къабул
гьарулеб ва гьезие консультация гьабулеб отделалъул (ОПКГ) ясазул
жигарчилъиялдалъун Хунзахъ № 2 гьоркьохъеб школалда т1орит1ана районалъул
нухазулгин патрулалъул хъулухъалъул инспектор Г1абдусаламов Х1абиб, СУУПалъул
к1удияв участковый Х1ажиев Исай, г1овул г1ужде рахинч1ел лъималазулгун х1алт1и
гьабулев инспектор Маламух1амадов Ах1мадги г1ахьаллъун дандч1ваял. Данделъиялда
к1алъазе вахъарав Х1. Г1абдусаламовас лъималазе баян гьабуна ахираб заманалда
техника г1емерлъун бук1иналда бан нухазда кколел автоавариязул къадар
къойидаса-къойиде ц1ик1к1унеб бук1ин. Амма гьел ккеялъе аслиял г1иллабилъун
кколел руго шофераз гьекъон мехтун машинаби рачин, машина бачунелъул чияр нухде
к1анц1и, праваби гьеч1ониги, эбел-инсуца лъималазухъе кьун машинаби рачин,
нухда г1азу-ц1ер бук1ин. Х1. Г1абдусаламовас лъималазул к1вар буссинабуна
праваби гьеч1ого машинаби рачунезда лъолел штрафал ц1ик1к1ун рук1иналде 12 ялдаса
т1аде сонал арал лъимал гурого машинабазда церехун рахъалда рек1инаризе бегьунгут1иялде.
К1алъазе яхъарай
ОПБНалъул специалист Къебедова Раисатица ц1алдохъабазул к1вар
буссинабуна школалъул устав ц1унизе ккеялде, спирт гъорлъ бугел гьекъолел жал
гьекъезе бегьунгут1иялде, гьелъул бугеб заралалде.
Къаси саг1ат 10ялдаса хадуб ц1алдохъаби къват1ахъ рук1ине
бегьуларилан,- кьварун лъазабуна жиндирго к1алъаялда участковый Х1ажиев
Исайица.
Хадубги к1алъазе рахъараз лъимал ах1ана квешал, къвариг1ел
гьеч1ел пишабаздаса ц1унун рук1ине, к1удиязул адаб-хъатир гьабизе, гьит1иналгун
рекъон рук1ине, жидерго ихтиярал ва т1алабал лъалеллъун рук1ине.
Зах1матаб г1умрудул ах1вал-х1алалде ккарал руччабазе кумек
гьабиялъул отделалъул юрист Махулова Сидратица. Хунзахъ рагъулабгин спортивияб
лицеялда т1обит1ана лъималазул ихтияразул бицараб данделъи. Г1овул г1ужде
рахинч1ел лъималазулгун къват1исеб х1алт1и гьабулеб отделалда (ОДПН) гьелъул
заведующая Х1ажиева Марьямил нухмалъиялда гъоркь т1обит1ана отделалде хьвадулел
лъималазулгун гьезул ихтияразул ва ресазул бицараб гара-ч1вари.
Инсанасул, гьединго лъимадул ихтиярал байбихьула
лъимерлъиялдасан,- абун байбихьана жиндирго гара-ч1вари Марьям Х1ажиевалъ. -
Г1умру гьабизе бугеб ихтияралъ рес кьола эркенлъиялъе, гьелъ нилъ т1амула
лъималазде вах1шилъиялъулаб бербалагьи гьабунгут1иялде, гьединго гьезул
г1умруялъе х1инкъи бугел пишабаздаса инкар гьабиялде. Лъимер кидаго бараблъун
бук1уна сверухъ ругел ч1ах1иязда-умумузда ва педагогазда. Бук1ине кколеб
къаг1идаялда лъималазул т1алаб-агъазги гьабулеб гьеч1они, гьеб ригьалда
лъималазда данд ч1валел социалиял ва гьезул г1амал-хасияталъе кьуч1 лъолел
к1вар бугел масъалабиги т1уразарич1они, хадубккунги зах1матаб ах1вал-х1алалде
ккезе бегьула. Г1умру байбихьула лъимерлъиялдасан, гьедин абула цебе
заманалдаса нахъего. Лъимал-гьел ккола бищунго хирияб хазиналъун бокьараб
обществоялда, бат1алъи гьеч1ого политикияб г1уц1и (строй бугелда бук1аниги,
дин-исламалъулаб бук1аниги.
Щивав гьанжесев инсанасе бокьула цебе т1ураб ихтиярал
ц1унараб метерисеб къоялда рак1ч1араб пачалихъалда х1алт1изе. Жакъасел
лъимал-гьел ккола нилъер улкаялъул бук1инесеб. Лъималазул ва пачалихъалъул
бук1инесеб кинаб бук1ине кколебали бараб буго г1емерал г1иллабазда. Лъала
цох1о: Россиялъул гражданазул цебет1ей бук1уна г1иц1го ихтиярал ругел
пачалихъалда.
Марьямица ва т1олабго отделалъул ясаз гьезул ихтияразул ва
ресазул бицун хадубги лъималазулгун гьаруна расандаби, х1аял. Тадбир ана бич1ч1и
кьеялъул ва рохалилаб ах1вал-х1алалда.
Н. Г1алиева.
| 
