Хвел къабул гьабини ц1илъи гуроан,

Къадруго г1умру бай-гьеб буго зах1мат.

В этой жизни умереть не трудно,

Сделать жизнь значительно трудней.

Дагъистаналъул т1оцевесев Президент. Философиял г1елмабазул доктор, «За заслуги перед Отечеством» к1иабилеб, лъабабилеб, ункъабилеб даражабазул орденазул кавалер, «Зах1маталъул Баг1араб Байрахъалъул», «Знак Почета» орденазул бет1ергьан… жеги г1емерал шапакъаталги, ц1аралги… Ва, аслияб! Рит1ухъавлъунги, намусалда т1анк1 лъеч1евлъунги халкъалъул бицалъ хут1арав, дунялалдаго ц1ар раг1арав политик, г1акъилав ва г1адатияв инсан. Гьанжег1агар дие талих1 ккана Мух1у Гьиматович Г1алиевасулгун гара-ч1вари гьабизе. Бокьун бук1ана гьесухъ къойицаго г1енеккун йик1ине, г1акъилаб каламалдаса ч1алг1инег1ан маг1на босизе… Амма, талих1къосиналъе, кьеч1ого хут1ун ратана аслияздасан аслиял суалал, бицинч1ого хут1ун батана жакъа миллаталъе к1вар бугелъул. Кин бугониги, гъоркьехун кьолеб буго лъабго саг1аталъ нижеца  бицараб накъиталъул къокъ гьабураб материал.

- Мух1у Гьиматович, т1оцебесеб иргаялда, дуда рак1-рак1алъулаб муг1рузулаб салам бицине бокьун буго дур ракьцоял – Хунзахъ районалъул жамаг1аталъул рахъалдасан.

Ниж кидаго ч1ух1ана, рохана дудаса ва щиб заман бач1аниги, адабги дудехун свин гьеч1еблъун хут1ана. Кинаб рек1ел асаргунха дандч1вай гьабулеб бугеб г1умрудул 75 сон т1убаялъулаб юбилеялда?

- Ваг1алайкум ассалам дир г1агарал ракьцояздеги. Бит1араб бицани, дун киданиги гьавураб къо к1одо гьабун кинал рук1аниги данделъаби, приемал т1орит1арав чи гуро. Лъик1аб х1алт1уда ругеб мехалъ гьудулзаби гъол рук1уна г1емериселъ нилъерго гьудулзаби гурел, хъулухъалъулал гьудулзаби. Гьединлъидал, нухмалъуда вугел соназ гьавураб къо т1аде щолеб мехалъ дун республика тун къват1иве, рик1к1аде унаан, дол диего, рак1бац1ц1адго абуни-дир хъулухъалъе, чиналъе гьарулел рецц-бакъалъулал, ц1ек1ал раг1аби раг1ич1ого, х1елх1елчилъи бихьич1ого бук1ине. Гъоб гьабулебщинаб рецц-бакъалда дун божулев вугиланлъидал кколеб бук1араб дол гъаримазда. Божарал чаг1игун цадахъ гьит1инаб сверуда г1одор ч1ун гьабуниги, халкъги бак1арун, дирго х1урматал гьаризе сверухълъиги т1амун гьавураб къо т1обит1и дица бит1араблъунги бегьулеблъунги рик1к1унаро. Исанаги, юбилеялъулаб кколеб бук1аниги, гьавураб къо к1одо гьабизе дида рак1алдаги бук1инч1о.

Республикаялъул Бет1ерасул буюрухъалдалъун г1емерал тадбирал, г1одорч1еял т1орит1изе х1исабалде босун бук1аниги, дица гьелъие нух кьеч1о. Памятник г1адин цеве дунги лъун, рек1елъ рук1ун-гьеч1ого абулел раг1абазухъ г1енекки расги бигьаяб, ва дие къабуллъулеб иш гуро. Кин бук1аниги, киназдасаго нахъе къан, т1урун ч1езеги бегьуларелъул, районалда гьабизеселъе дица инкар гьабич1о. Гьадин, гьоболлъухъ рач1арал мухбирзабазе хабарг1аги бицине ккеларищ, дунги ч1агояв чилъидал?! Цебе г1умруялда бищун лъик1аб заман щибилан гьикъидал, бук1инесеб, ай цебе бугеб заманилан жаваб кьолаан дица. Гьанже гьединал жал рицани, Аллагьасул ццим бахъине бегьула дида, киг1анг1ги т1адеги гьасие г1умру къвариг1ун бугебилан. Дирго халатаб г1умруялда жаниб г1емераб бихьана, лъана, дунялалдаго щвеч1еб бак1 хут1ич1о. Гьединлъидал гьабсаг1ат дир ихтияр батилин ккола босарасе г1акълу кьезе, рек1еда бугеб бицине. Жакъа жалго жидеего г1урал гурони, бицаралъухъ г1енеккулел х1акимзаби гьеч1ониги, ккезе бегьула лъие бук1аниги, нилъер гьаб гара-ч1вариялдасаги пайда.

- Дун мекъи кколей ятич1они, дур г1умруялъул 40-ялдасаги сон ун буго пачалихъиял хъулухъазда, лъик1ал х1алт1абазда. Х1укумат биххидал, политикияб г1уц1и хисидал, гьелъ асар гьабич1ого толаро инсанасул г1умруялдеги. Дур ч1ара-хьараб х1алалъул балъголъи бицинарищ?

- 1964 соналдаса байбихьун комсомолалда х1алт1араб заманги рехсани, 50-ялдасаги ц1ик1к1ун сон. Улкаялъул  тарихалъухъ хал гьабуни гьел кколел руго бат1и-бат1иял периодал. Хрущевасул оттепель. Брежневасул ч1унхут1и. Горбачевасул ц1и гьабун г1уц1и. Гьагал 90-абилел. Тандемалъул заман… (велъулаго). Дуе халлъулеб батилаха, чан бат1ияб заманалда дун х1алт1изе ккаравали. Бат1и-бат1иял ц1арал лъола г1адамаз заманалда, абула гьаб заман квешабин, добцояб лъик1абин. Амма дицаго гьадин абила: заман бук1унаро кинабго квешабги, кинабго лъик1абги, гьедин бикьизе бегьуларо. Щибаб заманалда камуларо квешабги лъик1абги. Дие к1удияб талих1 ккана Даниялов, Г1умаханов, Юсупов, Шамхалов, Арбулиев г1адал г1адамалгун х1алт1изе, гьезухъ г1енеккизе, гьездасан пайдаял дарсал росизе щвей. Цо журналистасги кьун бук1ана дие суал бищунго лъик1абги бищунго квешабги щиб дуда г1умруялда бихьарабан. Лъик1алги г1адамал рук1ана, квешалги-гьелго. Цо-цо чи вук1уна жиндирго тухум-кьибил лъик1аб бугони, гъолда нахъаги вахчун, жинда нахъа гьал  ругин, дол ругин, х1алт1ич1ониги бегьулеблъун бихьулев. Дир пикруялда, гьединал цо соналъ, цо срокалъ, теха 9-10 соналъ хут1ила х1алт1уда. Амма 30-40 соналъ хъулухъ-пишаялда хут1изе рес гьеч1о чи, жиндир бицунебги гьабулебги данде кколарев. Хъулухъалъулаб г1умру халалъиялъе дица бачина лъабго чара гьеч1ого жиб х1ажатаб т1алаб.

Т1оцебесеб иргаялда, хъулухъчиясда камилго, дурусго лъазе ккола жинца т1аде босун гьабулеб бугеб х1алт1и. Живго жиндаго т1адги х1алт1ич1ого, иш лъалеб ххвелги гьабун ч1еялъ гьесул х1алт1и роц1ц1унаро. К1иабизе, г1аданлъи-чилъиялъул мах1 бук1ине ккола гьесул чорхолъ. Х1алт1и лъаниги, ях1-намусги гьеч1они, бит1аралда бит1арабин, т1екъалда т1екъабин абизе гьесизавулеб рух1ияб рахъги (г1урусаз моралин абула гьелда) гьесулъ гьеч1они, иш  цебехун билълъунаро. Г1адамазда цереги рахъун тухумчилъи т1аг1инабизе кколин к1уди-к1удиял раг1абиги рицун, кваранида лъик1аб хъулухъалда вачун вац лъун, квег1иса вас лъун, доехун яс лъун, халкъалъе ч1андаби рицунел ругони, гьанибги гьединазул х1алт1и роц1ц1унаро. Доб, х1алт1улев чиясулъ рук1ине кколел хасиятазул аслияблъун дица рехсараб профессионализмалда цадахъго бук1ине т1адаб буго рух1ияб рац1ц1алъиги. Гьелда т1адеги бихьинчилъиги х1ажалъула нухмалъиялъул идарабазда х1алт1улезе. Цо-цо, (районалъул бет1ер С. Юсуповасухъги балагьун- авт.) дуда т1ад ругел х1акимзабигун вагъизе, даг1бадизе т1адаб мехги бук1уна, рит1ухълъи, дурго районалъул, республикаялъул интересал ц1унулаго. Дур суалалъе жаваб х1асил гьабун кьуни, политикияв, жамг1ияв, хъулухъалъулав чиясда жиндирго х1алт1и т1асан борч1ун лъик1 лъазе ккола, гьев г1аданлъун вук1ине ккола, рит1ухълъи ц1унизе бах1арчилъиги г1езе ккола гьесулъ.

- Политикаялда гьудулзаби рук1ине рес бугищ?

- Политикаялда гьудуллъи абураб бич1ч1и дида лъаларо, дун гьелда божизеги божуларо. Рук1ине бегьула цо мурадалъе г1оло х1алт1улел дургун пикруцоял. Амма хъулухъалъулал гурел, г1умруялъул гьудулзаби политикаялда вугесул рук1ин ц1акъ зах1матаб жо буго. Гьелъул маг1на кколаро гьудулзаби т1убанго къвариг1унарин абураб. Амма гьел гьудулзабаздасаги ват1алъизе ккола цо-цо мехалъ. Сингапуралда вук1ана Ли Куан Ю абун х1укумат бачине къвариг1арав чи, гьес абулаан дурго х1алт1улъ г1адлу бук1ине, гьеб мух1канлъизе къвариг1ун батани, дуца бищун цебе г1адлу гьабейин дурго хъизаналъе, г1агарлъиялъе, гьудул-гьалмагълъиялъеян. Доб коррупция, ришватчилъи киса-кибего байбихьула гьел, дуца цере ккурал, сверухълъиялъул чаг1аздасан. Унго-унгоял гьудулзаби рук1уна школалдасанго, институталдасан, социалияб рахъалъ бащадаб даражаялда ругеб мехалъго ккурал. Политикияб гьудуллъи-вацлъиялъе бачине мисалгицин рак1алде бач1унеб гьеч1о дида. Г1олохъанаб мехалъ дида бич1ч1улароан гьелъул маг1на. Райкомалъул секретарьлъун х1алт1улеб мех бук1ана доб. Г1абдурах1ман Данияловичгун Сулахъалда дандч1ваялда ругеб бак1алда дос гьикъана дида дур г1агарлъи бугебищан, вохуца холаго ва ч1ух1ун жаваб кьолеб бук1ана дица гьесие ц1акъго г1емерилан. Гьанже бич1ч1улеб буго доб хъулухъ-пишаялда вугеб мехалъ ц1акъго сверун лъугьаразул бук1унеб бугеб «баракат».

- Нахъруссинин дур лъимерлъуде. Кинал анищал рук1арал Хуриса Г1алил Мух1ул, масала, 10-12 сон бараб мехалъ?  Сунде рек1ел ц1айи бук1араб, щивлъун вахъине бокьун бук1араб? Т1уранищ анищал?

- Росулъ анкьго класс гурого лъуг1ич1о дица, школа-интернат дир ц1алун лъуг1ана Избербашалда. Г1урус мац1алъ к1алъазецин лъаларел эбел-инсул васасул-дир киданиги анищ бук1инч1о к1удияв х1акимчилъун, цевехъанлъун вахъине. Цох1о лъик1 ц1алиялъул гурого ургъелги бук1унароан дие. Гьедин лъуг1ана медалалда школа, хадуб-баг1араб дипломалда институт. Анищ бук1ана хадубг1аги ц1али гьабизе Москваялде ине, амма инсуца нух кьеч1о, мун хъизамалда бищун к1удияв вугин, хадур г1олезул т1алабги гьабун гьанивго лъик1илан. Киданиги дида ц1алеян абурал, я дир экзамен-зачетазул ургъел гьабурал чаг1иги рук1инч1о эбел-эмен. Щибаб нухалда, гьанжег1аги вуссинин дун г1елмуялдеян вугеб мехалъ, дун сверизавулаан жамг1ияб х1алт1улъе. Аспирантураяли кибего инарилан вит1ана Ц1умаде учительлъун х1алт1изе. К1иго соналъ гьенивги х1алт1ун гьанжениги лъугьинин г1елмуялдеян вугеб мехалъ, экзамен кьолеб бак1алдеги рач1ун ректорасгун парткомалъул секретарас мук1ур гьавуна комсомолорганизациялда х1алт1изе. Цинги, 29 сон барав чи вачана шагьаралъул комсомолалъул комитеталде, цинги райкомалъул т1оцевесев секретарьлъун…

-Мух1у Г1алиев-г1алимчи, Мух1у Г1алиев-политик ва Мух1у Г1алиев-эмен, рос-гьев к1иявго цоцазда релълъарав чийищ, яги к1иявго бат1ияв чийищ? Сундулъ гьезул релълъен-хъвай ва бат1алъи бугеб?

-(Мух1у Гьиматовичасе ц1акъ кеп щвана дир суалалда). Цо рахъалъ босани, гьев цо чи вугин абизе ккеларищха. Амма дир г1умруго ана х1алт1ул гуреб мац1ги лъач1ого, хъах1лъи балелде-х1алт1уде, лъимал кьижараб мехалъ-рокъове вач1ун, хъачелаго. Узухъда, ц1ик1к1унисеб заман х1укуматалъе, жамаг1аталъе кьурав дун, эмен, к1удияв эмен, рос х1исабалда расги лъик1ав вук1ун ватиларо. Бокьаниги, бокьич1ониги рик1к1алъизе ккана дун хъизамалъулаб парахалъи-рах1аталдаса, хинаб гъанситоялдаса. Гьанже вугоха азухъе щун, аз мерхьунев.

-Мух1у Гьиматович, дуе талих1 ккана Совет х1укуматалъул заманаялъ г1умру гьабизе, х1алт1изеги демократиябин жинда ц1ар тараб Россия бихьизеги. К1иябго жамг1ияталъул, х1укуматалъул лъик1алги квешалги рахъал рехселарищ?

-Дунги диргун заманцоялги руго советх1укуматалъул продуктал. Биххизе тезе бегьулеб х1укумат гуро доб бук1араб. К1удияб Ват1анияб рагъдаса хадуб 10 соналда жаниб халкъияб маг1ишат бахъинабизе к1вараб, гучаб, г1адлияб х1укумат бук1ана доб. СССРалъул т1ок1лъилъун цойги рик1к1ине бегьула рит1ухълъи ц1ик1к1ин, г1адамасухъ г1ин т1ами. Диналде дандеч1еялъ г1унгут1и к1удияб бук1аниги, нилъ маг1арулазулги Россиялъул г1адатаб халкъалъулги г1амал-т1абиг1аталде ц1ик1к1ун данде кколеб х1укумат бук1ана доб. Доб мехалда цеве кколев чи вук1ана жиндирго лъайги бажариги бугев чи, гьабсаг1ат бач1ун буго индивидуалистазул заман, ай жиндиего ч1аголъиги гьабун кепказда хадур лъугьун хехгого бечелъиялъул гурого ургъел гьеч1ел чанк1к1елазул заман. Дица абулеб гьеч1о язихълъиялдаги ч1езе кколин, доб х1укуматалда кинабго лъик1, гьабцоялда квеш бугиланги. Амма, нилъерго Расулица абухъе, «доб заманалъул г1унгут1аби гьаб заманалъул лъик1лъабаздаса г1емерго т1ок1ал рук1ана». Совет х1укуматалъул г1унгут1аби рук1ана кинабго экономика, маг1ишат жибго х1укуматалъухъ бук1ин, кинабго г1умру цо идеологиялда нахъа ч1езабизе х1аракат бахъи. Рит1изаризе бегьулел г1унгут1аби рук1ана доб х1укуматалъул, улка биххизабизе кколел гуро. 1,5 млрд. халкъ бугеб Китаялда к1вана гури реформа гьабун, доб социализмалъул идеологияги ц1унизе, халкъалъул г1умру-яшавги лъик1лъизабизе. СШАялъе къел ккун ч1езе к1олеб пачалихълъун лъугьун буго жакъа къоялда Китай. Т1алъи кодосезда бараб бук1уна кинабго- районалда бук1аниги, республикаялда бук1аниги, улкаялда бук1аниги. Европаялда инсанасул ихтиярал хвезарулел ругони, къанунияб рахъ ц1ехола. Нилъер гьанибин абуни, хасго Дагъистаналда? К1иго суалалъе жаваб балагьула. Лъиде аск1ове ине кколев? Киг1ан кьезе кколеб? Заманалдасан рит1изаризе к1везе бегьила гьел гъалат1ал, амма гьел гуро хехгого рит1изарун бажарунел гъалат1ал. Ришватчилъиялде данде рагъ гьабизе кколилан ах1иялгун вач1а-вач1арав, жиндирго тухум-кьибил бечед гьабиялдаги чванта ц1езабиялдаги т1ад х1алт1улев вугони, гьеб иш т1убан бажарунаро я анц1го, я къого соналдасанцин. Къват1исеб политикаго г1адин жанисеб политика кьваризабиялда т1адги Путин х1алт1ани, улкаялъул къисмат лъик1 ккелаан. Аслияб х1инкъи нилъее къват1исан, я Америкаялдасан гуро бугеб. Жанисел рикьалабазукьаги тушбабазукьаги х1инкъизе ккола. Къват1исан т1аде к1анц1ун биххизабизе гьаб г1адинаб х1укумат к1оларо, амма жанисан-бажаризе бегьула.

-Политикаялдаса рик1к1адай г1адан йик1аниги, дица рик1к1уна Дагъистаналъул территориалияб цолъи ц1унизе к1вей-дур бищун ц1айи бугеб, дагъистаниязе, хасго юждагалъулазе бищун дур бокьулеб бергьенлъилъун. Доб мехалда г1емерал харбал рук1ана, МИДасул ишал т1уралевгун, х1атта, улкаялъул т1алъиялъулгунцин Сулахъалъулгун-Самуралъул ракьал сабаблъун, дур к1алъай кканилан ва рек1екълъизе жо г1емер бук1анилан. Щиб бицинеб гьелда сверухъ?

Дида рак1алда буго гьеб суалалда хурхун цо гьит1инабго т1ехь къват1ибе биччазе. Гьелда сверун бат1и-бат1иял маргьаби къват1ир рицунелцин г1адамалги ругелъул, мух1канлъи бук1инелъун. Къокъго дур сулалъе жаваб дица гьадин кьезе бегьила. Гьев дуца рехсолев вугев министр живго лъик1ав, ишалъулав чи вуго. Гьеб суалалда гьоркьоб бук1ана киназдаго бич1ч1изе кколеб цо «ва амма» Россиялда гьоркьоб бук1аниги, Дагъистаналъул руго РФялъул Конституциялъ жиндихъе кьурал ва к1иязго цадахъ т1уразаризе кколел ихтиярал, нилъер г1оразулги т1абиг1иял сурсатазулги кверщел (72 ст.) Москваялъул ихтияр гьеч1о нилъер разилъи гьеч1ого х1укму гьабизе. Гьелда т1асан бук1ана раг1и дандеуккунгут1и. москва доб заманаялъ Азербайжаналъул позициялда хадуб ана, гьеб жакъаги дица мекъаблъун рик1к1уна.

- Республикаялъул бет1ерлъуда мун вугеб мехалъ ккарал мунго дудасаго разилъарал ишал, рек1екълъизе жо танищ нахъа щибго?

 - Рек1екълъич1ого хут1илищха байбихьиги лъун раг1алде рахъинарич1ого хут1арал х1алт1абаздаса.  Щаяли, объектал рагьулез ц1арго бахъуларо гьелъие байбихьи лъуразул, сурсатал ралагьаразул. Бахъич1ониги к1варич1о. Лъица байбихьун бук1аниги, кинас ахир лъун бук1аниги, гъоб буго г1адатаб халкъалъе гьабулеб жо. Нухмалъиялда х1алт1арав щивасда т1адаб борч. Дир нухмалъиялъул заманалдаги рана чанги лъик1ал объектал: Мах1ачхъалаялда спорталъул к1алг1а, медицинаялъул централ, тоннель къач1аялда гьарун рук1ана г1емерал х1алт1аби, 2008 соналъ жигаралда унеб бук1ана газ бачиналъул х1алт1и (планалда бук1ана 2020 соналде т1олабго Дагъистан газалдалъун хьезабизе), Кумухалде, Рутулалде, Агъулалде, Болъихъе хъил т1ун къач1ана нухал, базе байбихьана Гьоц1алъ ГЭС… Г1емерго рук1ана гьаризе квер барал х1алт1аби, гьезул ц1ик1к1унисел жеги лъуг1унги гьеч1о. рек1екълъана зах1матал шарт1азда г1умру гьабун бугеб г1адатаб халкъалъе маг1арухъе газ бачун бахъинч1ого хут1иялдаса.

Политикияб рахъалъ босаниги федералияб т1алъиялъ дир курсалъе гьабун бук1инч1о цониги замечание, бит1араб нух ккун ине бук1ана республика цебе.

- Философиял г1елмабазул доктор, профессор Мух1у Г1алиев сунда т1ад гьабсаг1ат х1алт1улев вугев?

- Гьабсаг1ат нилъер улкаялда гуребги, инсанияталдаго ц1ик1к1ун руго тунка-г1усиялъулал, конфликталъулал гьоркьорлъаби. Къвариг1ун буго маслих1аталде бачун, бугеб рекъел, цоцазухъ г1енекки ц1унизе. Биххизабизе бигьаяб бук1уна, бугеб жог1аги ц1унизе зах1малъула. Гьеб к1вар ц1ик1к1араб суалги буго. Рак1алде ккола дир «Теория согласия» г1елмияб х1алт1иялъги цо гьит1инабг1аги квербакъи гьабилин цадахъ рекъон рук1иналъеян. Гьал къоязда къват1ире рач1ана дир лъабго т1ехь. Дун вохарав вуго гьанжег1аги, г1олохъанаб г1умруялъ анищлъун бук1араб г1елмуялде, философиялде вуссине дие рес щвеялдаса. Щивав чияс х1исаб гьабизе ккола нахъе тараб г1умрудулаб бук1аниги, х1алт1улаб бук1аниги нухалъул.

-Лъиениги балъголъи кколаро ва щивав дагъистанияв разилъулеб х1ужжа буго: Мух1у Г1алиев унго-унгояв интеллигент, вац1ц1адав (порядочный) ва г1акъилав чи вук1ин. Кин бугеб жакъа Дагъистаналъул интелигенциялъул иш. Хут1унго бугищ гьеб гьаниб?

-Нилъер Расулица абулаан, интеллигент кколин рабочиялгун рекьарухъабиян ц1ар лъезе рес гьеч1евщинав чиян (велъулаго). Интеллигентность-гьеб ккола инсанасул культура, лъай, гьабулеб х1алт1и вагъич1ого, семич1ого, законалда рекъон бачине лъай. Дагъистаналда жанирги гьаб тун къват1ирги руго бизнесалъул, медицинаялъул бут1абазда г1езег1ан интеллигентал, г1акъилал чаг1и. Г1адамал гьеч1олъиялъулъ г1арац гьеч1олъиялъулъги гуро нилъер г1унгут1и бугеб. Г1адамалги руго, г1арацги буго х1алхьезег1ан. Къвариг1ун буго бит1араб власть. Инсанияталъул киналго г1унгут1аби рарал руго кверщалида. Т1алъи бугони, кинабго ч1езабизе к1ола.

-Лъала, дуе маг1арул адабият, поэзия бокьулеблъи, классиказулги жакъасел шаг1ирзабазулги куч1дул рек1ехъе лъалеблъи. Дуе бищун рокьулел коч1ол мухъал рик1к1ани, дурго г1умруялъе т1амизе бегьулеб, дуе бищун бокьулеб маг1арул кици рехсани бокьилаан.

-Ниж студенталлъун ц1алулеб мех бук1ана поэзиялде ц1акъ к1вар кьолеб заман. Шаг1ирзаби рук1унаан доб мехалъ г1умрудул мисалаллъун. Дицагоги г1емерго ц1алана сценаялдасан К. Симоновасул, Е. Евтушенкол куч1дул. Г1ажаибго бокьула Расул Х1амзатовасул «Дир рак1 муг1рузда буго» асар. Нилъер к1удияв шаг1ир Есенин живго жинцаго ч1вайдал, Маяковскияс досул хвалда цебесеб коч1ое жаваблъун  хъвараб кеч1 раг1ун батила нужеда? (Гьаниб Мух1у Гьиматовичас декламациялда ц1алана дица гьесул жиндирго х1акъалъулъ бицунаго, гьесул г1умруялъе къимат кьолаго, расниги х1инкъич1ого абизесел коч1ол мухъал:

«В этой жизни умереть не трудно,

Сделать жизнь значительно трудней-авт.»).

Кици т1амизе зах1малъила дие гьабсаг1ат, щайгурелъул щибаб г1умрудул лах1заталъе данде ккараб, бак1ги чиги, лъугьа-бахъинги бихьун т1амулеб жо бук1уна халкъияб г1акълу. Мунагьал чураяв Х1амзатил Расулица абулаан, дир эмен-Хуриса Г1алида г1адин лъик1 маг1арул мац1 лъалев чи нагагьавги вук1унев ватиларин. Гьоркьоса бахъизе раг1и бук1унаредухъ бицунаан гьес мац1. Гьесухъ г1енеккун, гьес малъун батилаха, дица чемодан ц1ураб материал бак1арун бук1ана кицабазул, бицанк1абазул. Т1оцебесеб диссертацияги бук1ана дир гьеб темаялдасан. Г1елмуялде вуссинин, гьезул т1ехь бахъилин хьулалги камулароан дир. Обкомалде ккедал бич1ч1ана дие гьеб щвезе гьеч1олъи ва кинабго дица кьуна дирго гьудул, цадахъ ц1аларав Г1ободаса Сиражудин Х1айбулаевасе (мунагьал чурад).

-Мух1у Гьиматович, сваканги ватила. Ахиралда районцояздехун вуссунги абеха щиб бук1аниги.

Дица нуж сваказе гьарунин ккола дирго хабаралъ. Г1езег1ан зах1матаб заман буго, амма бугониги, щивав чи биччанте заманалде г1айибги рехун вук1инч1ого, жиндасан бач1араб кумек г1адамасеги гьабун, цоцазги ккун, гьел хъулухъазегун материалиял рахъазе лагълъиги гьабич1ого рук1ине. Къо лъуг1идал, жакъа щиб пайдаяб жо дица гьабурабилан кье нужеего суал, гьабе дурго хьвада-ч1вадиялъул ревизия. Дица гьелда абулаанха г1исинал ишазул политикаян. Цониги унтарав, кумек х1ажатав чиясул къвариг1ел т1убан араб къо гурого рик1к1унароан пайдаяб къолъун. Ккурал к1алалги къабул гьарун ратаги Аллагьас ракьцоязулги, т1олалго дагъистаниязулги. Парахатаб г1умру, иман-бахьи бугел нухмалъулел, кинабго лъик1абщинаб гьарула дица нужее.

-Баркала, Мух1у Гьиматович, пайдаяб гара-ч1вариялъухъ. Дур нусго сонилаб юбилей к1одо гьабулеб къо лъик1 бихьаги. Сахлъиги, рохелги, талих1ги дуе, къадруяв инсан!

Гара-ч1вари гьабуна Ф. Мух1амадовалъ.