Баянаб бук1ахъе, нилъер г1адамазул рук1а-рахъин лъик1лъизабиялъул, гьезул г1умру берцин гьабиялъул, Дагъистан республика цебет1езабиялъул мурадалда ургъун буго 7 приоритетныяб проект. Гьеб проекталъул цояблъун кколеб «Обеление» экономики абураб кинаб къаг1идаялда г1умруялде бахъинабулеб бугебали лъазелъун нижеца хурхен ккуна районалъул администрациялъул экономикаялъул отделалъул начальник Набиева Пат1имат Мух1амадовналъулгун ва гьелъие кьуна цо чанго суал.
-Пат1имат, гьаб ахираб заманалда г1адамазул мал-мулкалъул, ракьазул къадар лъазабиялда бан, цебеялде данде ккун багъа-бачари ц1ик1к1ун буго. Цодагьаб баян кьеларищ гьелда хурхун?
-Гьеб ц1ик1к1иналъе аслияб г1илла ккола г1адамазул жалго бет1ергьанаб мал-мулкалъул, ракьазул къадар мух1канго лъазаби. Гьелъие г1оло т1убараб инвентаризация гьабулеб буго муниципалияб буголъиялде гьоркьоре унел ракьул участкабазул, мал-мулкалъул. Загьир гьарулел руго жидер ихтияралда ругел ракьазе рук1ине кколел документал гьаруралги, гьарич1елги.
Гьедин, гьабураб х1исаб-суалалда рекъон, багъарулареб мал-мулкалъул пачалихъияб кадастралде росарал ракьул участкабазул къадар гьаб соналъул 1 октябралде бахуна-8505, ЕГРПялде росаразул-1463. ГКНялде х1исабалде росарал  капиталияб ралел бак1азул къадар бахуна-2435, ЕГРП-965-ялде. Гьаб соналъул январалдаса сентябралде щвезег1ан бач1ун буго ракьул налогалъул-1087 азарго гъурущ, имущественнияб налогалъул-315,1 азарго гъурущ. Бук1ине кколеб къаг1идаялда налогал  рач1инч1олъиялъе г1илла ккола аслияб къаг1идаялда гьел кьезе 4 квартал бихьизабун бук1ин. Росабазул бегавулзабазулгун къот1и-къаял хъван руго имущественныял налогал рач1инари ц1ик1к1инабиялъул мурадалда. 
Исана т1оцебесеб октябралде щвезег1ан налогалъулаб х1исаб-суалалде босун буго 161 ракьул участок ва 93 мал-мулкалъул объект. Физическиял лицабазул ракьул участок ва капиталияб ралел бак1ал жидерго рук1ин ч1езаризелъун гьабулеб пачалихъияб регистрация хех гьабиялъул ва бигьалъизабиялъул мурадалда районалде ах1ун руго «Кадастр» ва «Землемер» ОООялъул кадастровиял инженерал, жидеца 6400 гъурущалде физическиял лицабазулгун гьезул буголъи бук1ин ч1езабулеб ихтияр кьолеб къот1и-къай хъвазелъун. 
-Кинаб къаг1идаялда буголъиялдасан ва ракьалдасан физическиял лицабазухъа налог босулеб?
-Физическиял лицабазухъа гьезул буголъиялдасан кьолеб налог ДРялъул х1укуматалъ бихьизабуралъул роцада ч1езабун буго.
Ракьул налог: 0,3 процент-росдал маг1ишаталъул х1алт1абазе ва минаби разе кьурал ракьаздаса, 1,5 процент цогидал категорияздаса.
Буголъиялдаса налог:
300 азарго гъурущалде щвезег1ан-01 процент, 300 азаргоялдаса-500 азарго гъурущалде щвезег1ан-0,2 процент, 500 азаргоялдаса ц1ик1к1ун гъурущ-0,35%.
-Налогоплательщиказ г1арац кьун бугищали нужеда кин лъазе к1олеб?
-Муниципалияб х1исаб-суалалда ругел налог кьезе кколел объектазухъ ва налог кьезе кколел г1адамаз кьурал баяназухъ гьоркьоса къот1ич1ого хал гьабула  ва гьел данде ккола ДРялъул Росреестралъул управлениялъ ДРялъул Росреестралъул «ФКП» ФГБУ филиалалъ кьуразде. 19 росдал администрациялда лъун буго программа «ЗУМО». Муниципалиял г1уц1абаз налогазулал органазде кьун руго физическиял лицабазул 2033 буголъиялъул х1акъалъулъ баянал. 
Муниципалияб буголъи рахъи кьоледухъ х1алт1изабиялъе г1оло, гьелъул т1убараб инвентаризация гьабун буго. Х1алт1изабулареб буголъи кьун буго арендаялъ. Гьабун буго 241 азарго гъурщил багьаяб 6 арендаялъулаб къот1и-къай. 
-Физическиял лицабазул доходаздасанги бач1унеб батилагури налог?
- Физическиял лицабазул доходаздасан бач1унеб налог ц1ик1к1инабиялъул мурадалда, х1алт1и гьабулеб буго налог г1одобег1анисеб къадаралда кьезелъун цо-цо бак1азда щолеб мухь-харж т1убанго бихьизабич1ого бахчиялъул х1ужжаби т1атинаризе. Гьелъие г1оло г1уц1ун буго хасаб комиссияги. 
1 октябралде щвезег1ан физическиял лицабаздасан щолеб доход бахуна 109950 гъурущалде, гьебги ккола планалъул 148,6 процент.
- Щиб дуца абулеб гьит1инаб ва гьоркьохъеб  бизнесалда ругел г1адамазул х1акъалъулъ?
- Предпринимательлъиялъул иш гьабулел г1адамазда гьоркьорги т1атинаруна бук1ине кколеб регистрация налогазул органаздаги гьабич1ого х1алт1улел г1адамал. Х1алт1и гьабулеб буго гьел налогазулал органазда учеталда лъеялъе. Тадбирал гьарулел руго гьез кьолел налогазул лъаг1алил планги т1ок1борч1унги т1убазабизе. 
Районалда гьарурал рейдазул х1асилалда т1атинаризе к1вана 51 предприниматель, жидеца налогазул органазда бук1ине кколеб хъвай-хъваг1ай гьабич1ел. Гьединго 19 протокол гьабуна налогазул законодательство хвезабуразда т1адги.
- Налог кьолезда гьоркьоре унищ районалда ругел базарал, гьенир х1алт1улел даранчаг1и, квана-гьекъеялъул, кеп-ихтилат, сух1мат гьабиялъул х1алт1ухъаби?
- Районалда гьеч1о регистрация гьабураб базарал. Нилъеца базаралин  толел г1уц1абазда абулеб буго  ярмаркабийилан. Гьал ва цогидалги церехун рехсарал г1уц1аби т1атинариялъе х1алт1аби гьарулел руго.
Дагъистан Республика цебе т1езабиялъе г1уц1араб «Рахъи кьолеб пачалихъияб управление» абураб приоритеталъулаб проект.
Дагъистан Республикаялъул электроннияб х1укумат цебет1езаби.
Районалда бан лъуг1улеб буго г1емерал хъулухъал т1уралеб центр (МФЦ).
- Пат1имат, баркала гара-ч1вариялъухъ. Нужер гьабулеб иш данде билълъаги. Аллагьас киналъего х1ал кьеги.
Гара-ч1вари гьабуна Н. Г1алиевалъ.