Цодагьабго хиса-басиязулъ ругел лъик1лъабазул х1акъалъулъ

Гьаб соналъул 3 октябралда улкаялъул Президент Владимир Путиница гъулбасана «Пенсиял рихьизариялъул ва кьеялъул хиса-басиязул х1акъалъулъ» № 350 федералияб законалда гъоркь. Г1адатаб халкъалъе г1езег1ан къабуллъич1ел хиса-басиязул бицун ккана гьанжег1агар дирги Хунзахъ ПФРалъул нухмалъулей Ах1мадова Пат1имат Халилбеговнаялъулги гара-ч1вари.

-Пат1имат, бокьилаан дуца бич1ч1уледухъ бицани, кин к1одо гьабизе бугеб пенсиялъул ригь?

Пенсия бахъулелъул ригь ц1ик1к1инабиялда хиса-басиял къуваталде лъугьуна 2019 соналъул 1 январалдасан. Гьабсаг1ат гьеб буго: бихьиназе-60, руччабазе-55 сон, бач1унеб соналдасан щибаб категориялъе щу-щу сон т1аде бач1уна. 2019-2020 соназ пенсия бахъизе кколеб бук1аразе гьеб бащдаб лъаг1алица цебе бахъизе буго. Мисалалъе босани, 2020 соналъул январалда пенсиялде ине кколев вук1арасе гьеб бахъула 2019 соналъул июлалъго. Хиса-басиял г1адамазда хъат1иларедухъ 10 соналда жанир т1орит1изе руго.

«Нах бахун къот1ейин бет1ерин» абуралда релълъана гьебни.

Лъидаха бищун цере хъат1изе ругел гьел хиса-басиял?

Т1оцебесеб этапалда гьезда гъоркье ккезе руго 1959 соналъ гьарурал бихьинал ва 1964 соналъ гьарурал руччаби. 2028 соналъ 65 сонил ригьалда пенсиял рахъула 1963 соналъ гьарурал бихьиназе ва 60 сонил ригьалда-1968 соналъ гьарурал руччабазе. (Г1адамазул г1аммаб бич1ч1иялъе гъоркьехун кьолеб буго мух1канаб таблицаги).

Цощина гьабсаг1ат пенсиязда ругездаги щвезе ругищ къануналда хиса-басиязул т1ираби?

Гьеч1о. Гьелъул г1аксалда, пенсионияб ригь ц1ик1к1инабиялъ рес кьезе буго жакъасел пенсионеразе пенсиял ц1ик1к1инаризе.

Зах1маталъул стаж яги баллал г1оларезеги ц1ик1к1ине батилаха пенсиял рахъулеб ригь?

У. Гьанже кирниги х1алт1ич1езеги страховияб пенсия бахъизе буго цебе г1адин, 60-ги 65 сон байдал гуреб, 65 сон-руччабаз, 70 сон-бихьиназ бараб мехалъ. Г1иц1го сахлъиялъул рахъалъ сакъатлъи бугезул рес буго (ригьалъухъ балагьич1ого) инвалидносталъул социалияб пенсия щвезе.

-Пат1имат, унго гьеч1ищ халкъалда гьоркьоб цониги категория, жидеда гьал хиса-басиял хъат1улареб?

Гьединалги г1езег1ан руго. Мисалалъе босани, сахлъиялъе зарал ва х1инкъи бугеб производствоялда х1алт1улел рук1арал (росдал маг1ишаталда-трактористал-машинисталлъун, рохь къот1улеб-х1адурулеб х1алт1уда ругезе, летчиказе, жамг1ияб транспорталда пассажиразул маршрутазда), авариял ккаралгун хвасар гьариялъул хъулухъазда, шахтабазда х1алт1аразе ва гь.ц.

Гьединго социалиял г1иллабаздалъун ва сахлъиялдалъун хехго пенсия бахъизе бихьизабурал. Гьелги ккола: щуго ва жеги г1емер лъимал гьарурал ва гьезие 8 сон базег1ан тарбия кьурал руччаби; 8 сон базег1ан лъимер-инвалид хьихьарал умумузул цоял; рагъулаб сакъатлъи щварал ялъуни канлъукълъиялъул 1-себ группаялъул инвалидал, карликал ва гь.ц.

Лъабабилеб категория ккола радиациялъул ва технологиял катастрофабазул г1ахьалчаг1и (мисалалъе босани, Чернобылалъул АЭСалда рук1арал).

-Щуго лъимералдаса ц1ик1к1ун лъимер бугезе гурого гьеч1о щибго бигьалъи, уйищ?

Ч1ужуг1аданалъул лъабго лъимер бугони, гьелъул ихтияр буго цойгидаздаса лъабго соналъ цее пенсиялде ине. Жакъасел хиса-басиялгун гьеб ккола-57 сонил ригь. Эбелалъул ункъго лъимер бугони, т1адехун рехсараб ригь цойги лъаг1елалъ дагьлъула. Гьелъул ихтияр буго 56 сон байдал пенсия бахъизе. Ва амма улбузул г1аммаб страхалъулаб стаж бащадаб бук1ине ккола 15 соналда.

-Дида раг1ун бук1ана, цойгидаздаса цебе пенсиял рахъизе ихтияр кьолеб, «хасаб стажилан» цо жо…

Цебе пенсия бахъизе ихтияр кьолеб ихтияр ц1унун хут1ана г1иц1го Севералда ва гьелда бащад гьабурал регионазда х1алт1аразе. Киназего бихьизабураб пенсиялъул ригь этапал ккун ц1ик1к1ине буго щуго соналъ бихьиназеги руччабазеги (60 ва 55 сон).

Дуца абулеб, хасаб стаж (жакъа гьеб ккола педагогикаялъул ва медицинаялъул х1алт1ухъабазе 15ялдаса 30 сон х1алт1ул стаж) хисизе гьеч1о. Амма законалъ бихьизабулеб буго гьезиеги пенсия кьеялъул суал дагьаб нахът1амизе (лъаг1елалдаса щуго соналде щвезег1ан). Мисал: росулъ х1алт1улев медицинаялъул х1алт1ухъанасе х1ажалъула 25 сон выслугаялъул. Больницаялъул тохтурасул гьеб заман 2021 соналъ г1олеб бугони, гьесие, законалда рекъон, пенсия дагьалъ кват1ун-2024 соналъ гурого бахъуларо.

Пенсиялда цебесеб ригьалда ругел чаг1и х1алт1удаса эркен гьаруни х1алт1и кьурас (работодателас)?

200 азарго гъурущ г1ак1а, яги 360 саг1тил х1алт1абазул тамих1 бихьизабун буго х1алти кьолесе пенсиялда цебесеб ригьалъул чи г1илла гьеч1ого х1алт1уде восич1они, ялъуни гьединав чи х1алт1удаса эркен гьавуни. Гьединаб президентасулаб къанун Госдумаялъ босана жиндир ахирисеб ц1алиялдалъун. Хасго кьварараб тамих1 гьабизе буго г1адамал жидерго х1алт1удаса г1илла гьеч1ого мах1рум гьаруразе. Гьеб ккола нилъер улкаялъул Конституциялъул анкьабилеб статьялъул т1алабазда данде кколеб х1укму. Гьеб законопроект ана г1ат1идаб жамг1ияб т1алабалъул бербалагьиялда гъоркь. Гьелда хурхун Уголовнияб кодексалда жаниб гьарурал хиса-басиязда рекъон пенсиялде щвезе цебесеб ригьлъун рик1к1унеб буго 5 сон хут1араб мех.

-Пат1имат, г1езег1ан унтилел г1адал хиса-басиял г1умруялде рахъинаризе ккун буго нужеде. Рак1-рак1алъ гьарула гьабсаг1ат ругел пенсионеразениги кьолел сурсатал ц1ик1к1ун, лъик1ал харбал рещт1ун, нужер х1алт1и бигьалъизе. Баркала гара-ч1вариялъухъ.

-Дуеги баркала.

Гара-ч1вари хъвана Ф. Мух1амадовалъ