Бат1и-бат1иял кагътал рач1уна редакциялде. Иш т1аде кколел идарабазухъеги ун нижеца х1аракат бахъула ц1алдолезул рах1ат хвезабулел суалазе жаваб т1алаб гьабизе. Гьаб номералда кьолел руго ахираб заманалда нижехъе рач1арал суалалги ва гьезие жавабалги. Гьал суалазе жавабал кьуна районалъул прокурорасул к1удияв кумекчи М. А. Г1исалмух1амадовас.

- Г1овул г1ужде рахинч1ел лъималаз гьабураб заралалъул жавабчилъи лъиде кколеб?

- Россиялъул Федерациялъул Гражданлъиялъулаб кодексалъул 1064 статьяялда рекъон гражданинасе, гьесул буголъиялъе яги юридикияб лицоялъул буголъиялъе гьабураб зарал т1убараб къадаралда бец1изе ккола гьеб гьабурав чияс.

Гьелдаго цадахъ г1овул г1ужде бахинч1еб лъимералъ гьабураб зарал бец1иялъул къаг1идаби чанго бат1и-бат1иял рук1уна. Гьел рарал рук1уна лъимадул ригьалда.

1.РФялъул ГКялъул 1973 статьяялда рекъон 14 сониде бахинч1еб лъимералъ гьабураб заралалъул жаваб кьола гьезул эбел-инсуца (лъимер жидеего бачараз) яги лъимадуе къайимчилъи гьабулев чияс, ккараб зарал гьезул г1айибалдалъун ккеч1еблъи гьезда ч1езабизе к1веч1они

Эбел-эменги гьеч1ого хут1араб лъималазул рокъоб бугеб лъимералъ зарал гьабуни, РФялъул хъизамалъул кодексалъул 155,1 статьяялда рекъон гьеб г1уц1иялда т1алъула зарал бец1изе, гьезда гьеб жидерго г1айибалдалъун ккеч1еблъи ч1езабизе к1веч1они.

Амма гьит1инаб лъимералъ зарал гьабун бугони, гьеб лъай кьеялъул, сахлъи ц1униялъул, ялъуни цогидаб гьелда хадуб балагьизе кколеб г1уц1иялда къот1и-къаялъул кьуч1алда, гьелда хадуб халгьабизе кколев чиясул бербалагьиялда гъоркь бугеб заманалда, лъимералъ гьабураб заралалъул жавабчилъи бегула гьеб г1уц1иялде чиясде, гьез зарал лъимералда хадуб халгьабулаго жидерго г1айибалдалъун ккун гьеч1еблъи бихьизабизе к1веч1они.

Гьединго х1исабалде босизе ккола лъимер г1овул г1ужде бахунин яги зарал бец1изе г1урал сурсатал щванин абун, эбел-инсудаса, къайимчилъи гьабулездаса, лъай кьеялъул, сахлъи ц1униялъул ва цогидал г1уц1абаздаса лъимералъ гьабураб зарал бец1иялъул жавабчилъи т1аса кколареблъиги.

Эбел-эмен яги къайимчилъи гьабулел хун ругони, ялъуни гьезул зарал бец1изе рес гьеч1они, гьебго заманалда доб зарал гьабураб лъимер г1овул г1уждеги бахун, зарал бец1изе г1ураб ресалдаги бугони, судалъ бугеб ах1вал-х1алги х1исабалде босун, зарал гьабурас жинцаго гьеб т1убанго ялъуни цо бут1а бец1изе х1укму гьабизе бегьула.

2.РФялъул ГКялъул 1074 статьяялъул кьуч1алда, 14-18 соназул ригьалда ругел лъималаз гьабураб заралалъул жавабчилъи гьезда жидедего ккола.

14-18 соназда бугеб лъимералъул зарал бец1изе г1ураб рес гьеч1они, гьеб т1убанго яги г1олеб гьеч1еб бут1а бец1изе т1алъула лъимадул эбел-инсуда яги къайимчилъи гьабулезда, зарал жидерго г1айибалдалъун ккун гьеч1еблъи гьез ч1езабизе к1веч1они.

Эбел-эмен гьеч1ого хут1араб, 14-18 соназда бугеб, лъималазул рокъоб бугеб лъимералъ гьабураб зарал т1убанго ялъуни гьелъул г1олеб гьеч1еб бут1а бец1ула гьеб г1уц1иялъ, додинго зарал жидерго г1айибалдалъун ккеч1еблъи ч1езабун бажарич1они.

Гьединго РФялъул ГКялъул 1075 статьяялда рекъон эбел-инсул ихтияралдаса мах1рум гьавурав чиясда гьев эбел-инсул ихтияралдаса мах1рум гьавун лъабго сон иналде гьесул г1овул г1ужде бач1инч1еб лъимералъ зарал бец1изе т1адаблъун гьабула, лъимералъ гьабураб зарал эбел-инсуца гьелда хадуб бук1ине кколедухъ халгьабич1олъиялдалъун ккараб бугони.

- Х1алт1ухъан оптускаялдаса ах1изе бегьулищ?

- Х1алт1ухъан отпускаялдаса ах1иялъул къаг1ида хъван буго РФялъул Зах1маталъул кодексалъул 123 статьяялъул к1абилеб ва лъабабилеб бут1абазда.

Гьедин РФялъул Зах1маталъул кодексалъул 123 статьяялъул к1иабилеб бут1аялда рекъон х1алт1ухъан отпускаялдаса ах1изе бегьула г1иц1го гьев живго разилъани.

Гьединго РФялъул Верховныяб судалъул Пленумалъ 2004 соналъул 17 марталда гьабураб постановлениялъул «О применении судами Российской Федерации Трудового кодекса Российской Федерации» абураб 37 бут1аялда рекъон, отпуск лъуг1илалде х1алт1ухъанас х1алт1уде вахъине инкар гьаби (г1иллаялъухъ балагьич1ого) зах1маталъул низам хвезабилъун рик1к1ине бегьуларо.

Гьединго РФялъул Зах1маталъул кодексалъул 125 статьяялъул к1иабилеб бут1аялда рекъон х1алт1уде ах1иялдалъун хвараб отпускалъул заман х1алт1ухъанасе санаг1алъи бугеб мехалда гьесие бец1ун кьезе ккола, ялъуни т1асияб соналъул отпускалде т1аде жубазе ккола.

РФялъул гьебго Зах1маталъул кодексалъул 125 статьяялъул лъабабилеб бут1аялда рихьизарун руго отпускаялдаса х1алт1уде ах1изе бегьуларел х1алт1ухъабазул хасаб категория. Гьезда гьоркьобе уна жеги 18 сониде рахинч1ел х1алт1ухъаби, лъимаде ругел руччаби, заралиял яги х1инкъи бугел шарт1азда х1алт1улел ругел.

- Кинаб ригьалде вахиндал чи уголовнияб жавабчилъиялде ц1азе бегьулев?

- Россиялъул Федерациялъул уголовнияб жавабчилъиялде ц1азе бегьула такъсир гьабулаго 16 сонил ригьалде вахарав чи.

Амма РФялъул УКялъул 20 статьяялъул к1иабилеб бут1аялда рихьизарурал такъсиразда рекъон уголовныяб жавабчилъиялде ц1азе рес бук1уна г1умрудул 14 сон баралдасаги.

Гьедин 14 сон барав чи уголовныяб жавабчилъиялде ц1ала ч1вай-хъвей, ургъунго сахлъиялъе бак1аб яги гьоркьохъеб зарал гьаби, г1адан хъами, х1ал гьаби, бикъа-хъами, бахъи, ц1огь, терракт гьаби, терроризмалъе ругьун гьави, такъсир бахчи, асирлъун чи кквей, терракталъул х1акъалъулъ ургъунго мекъаб информация кьей, ихтияр гьеч1ого яргъид г1уц1араб къукъаялъулъ г1ахьаллъи, лъел, гьаваялъул яги маххул нухлул транспорт хъами, ц1ик1к1араб гъалмагъиралъулъ г1ахьаллъи, вандализм, ихтиярги гьеч1ого кьвагьа-г1анхъулел жал роси, х1адури, ричи, ц1уни, х1алт1изари ва раччи, ярагъ-матах1 яги цогидал кьвагьа-г1анхъулел жал хъами яги рахъи, наркотикал ва цогидалги чиясул г1акълу хисизабулел жал хъами яги рахъи, транспорталъул алатал ва нухал хвезари, пачалихъияв яги жамг1ияв х1аракатчиясул г1умруялъе х1инкъи бугеб жо гьаби, халкъазда гьоркьосеб ц1униялдаса пайда босулеб учреждениялде яги чиясде т1аде к1анц1и, халкъазда гьоркьосеб терракт гьаби, хъамизе мурадги гьеч1ого законалде данде кколаредухъ автомобиль яги цогидаб транспорталъулаб алат х1алт1изаби, ургъунго буголъиялъе зарал гьаби яги гьеб т1убан хвезаби г1адал такъсиразухъ.

Чи уголовнияб тамих1алде ц1алеб ригьалде вахаравлъун рик1к1уна гьавураб къоялдасан гурев, гьеб къо лъуг1ун хадуб, ай хадусеб къоялъул саг1ат 12 т1убаралдаса байбихьун.

- Лъалев чияс гьарана дида т1ад фирмаялъул хъвай-хъваг1ай гьабеян, дуца щибго гьабизеги кколарин ва кинабго законалда рекъонги бугилан. Лъазе бокьилаан гьеб гьедин бук1унищали?

- РФялъул уголовнияб кондексалда рекъон законги хвезабун юридикияб лицо г1уц1аралъухъ (РФялъул УКялъул 173 ст. 1 бут1а) ва гьеб г1уц1изе законалда данде кколаредухъ документал х1алт1изаруралъухъ (РФялъул УКялъул 173 ст.3 бут1а) жавабчилъиялде ц1азе бихьизабун буго.

Закон хвезабуни юридикияб лицо г1уц1изе документал х1алт1изари абураб жоялъул маг1на ккола чи щив кколевали тасдикъ гьабулеб документ кьей (паспорт).

Гьедин гьабула ургъунго вихьизавурав чиясул х1акъалъулъ баянал цогояб пачалихъиял лицабазул реестралде (ЕГРЮЛ) росизелъун. Гьедин ургъунго рихьизарурал чаг1и ккола юридикияб лицо г1уц1арал яги юридикиял лицоялъе нухмалъи гьабулеб органлъун жал кколел ва жидедаги лъач1ого яги махсароде ккун жидер х1акъалъулъ баянал ЕГРЮЛде росарал ва жидер х1акъикъаталда юридикияб лицоялъе нухмалъи гьабизе мурад гьеч1ел г1адамал.

- Кинаб х1инкъи бук1унеб паспорт хисизе жиндир заманалда документал кьеч1олъиялдалъун?

- Х1исабалде босизе ккола паспорт хисизе х1ажалъулел документал ригьда кьезе кколеблъи. Законалда рекъон паспорт хисизе г1арза кьезе ккола 20 яги 45 сон т1убан 30 къо иналде.Гьел соназул ригьалда вугев чияс гуронани РФялъул КоАПалъул 1915 статьялда рекъон гражданин административияб жавабчилъиялде ц1азе рес бук1уна. Административиял ихтиярал хвезариялъул кодексалъул 42 статьялда рихьизарурун руго г1айиб бигьа гьабулел къаг1идаби.

КоАП 43 статьялда рихьизарун руго заман араб документалъухъ къот1улеб г1ак1а ц1ик1к1инабизе рес кьолел нухал.

Гьединлъидал дагьабги ц1ик1к1араб г1арац кьезе ккеч1ого бук1ине т1ад къот1араб г1ак1а кват1изег1ан теч1ого бач1инахъего кьезе лъик1аб буго.

РФялъул гражданинасул паспорталъул х1акъалъулъ Положениялъул т1алабазда рекъон ц1ияб паспорт х1адурун бук1ине ккола киналго гьелъие х1ажалъулел документал жанире кьун 10 къоялда жаниб. Документал нужецаго кьун ратаниги яги цогояб пачалихъиял ва муниципалиял хъулухъазул паспорталдасан пайда босун батаниги, гьеб заман хисилуро. Документал кьун ругони, гьабсаг1ат нужго ругеб бак1алдасан яги улкаялъул бат1ияб районалдасан, нужее заманаялъ паспорт хисулеб цогидаб документ кьола.