Кват1ич1ого т1олабго улкаялда т1обит1изе буго росдал маг1ишаталъул перепись. Гьеб т1обит1ула анц1го соналда жаниб цо нухалда. Исанасеб перепись ккола ц1акъго к1вар бугеблъун, щайгурелъул Америкаялъул нухмалъиялде гъоркь Евросоюзалъ нилъер улкаялда данде  гьарурал санкцияз заг1иплъараб экономика цебет1езабизе ккани, чара гьеч1ого х1ажат буго росдал маг1ишат цебет1езабизеги. Росдал маг1ишат цебет1езабизе ккани лъазе ккола кинаб ах1вал-х1алалда гьеб бугебалиги. Улкаялъулго к1варалъул гьеб тадбиралъул баянал кьуна районалъул статистикаялъул отделалъул специалист Мух1амадова Сидратица.

Сидрат, исанасеб росдал маг1ишаталъул перепись т1обит1иялъул мурад щиб?

- Исана росдал маг1ишаталъул перепись т1обит1иялъул мурад буго районалда, республикаялда ва т1олабго улкаялда росдал маг1ишаталъул бугеб ах1вал-х1ал лъазаби. Кинаб ЛПХялда, колхоз-совхозалда ва индивидуалияв предпринимателасда хадуб киг1анасеб къадар ракьул  бугебали гьез гьелдаса пайда босулеб бугищали лъазаби, гьединго киг1анасеб къадар г1и-боц1ул гьезда хадуб бугебали лъазаби.

Хъвараб бак1арда рекъон г1емераб г1и-боц1и буго районалда, амма киназдаго лъала гьеб бит1ун гьеч1еблъи. Гьединлъидал переписалъ лъазабизе буго кагътида бугелдаги  х1акъикъияб къадаралдаги гьоркьоб киг1ан бат1алъи бугебалиги. Цебе гьединаб перепись т1обит1унбук1ана 2006 соналда. Къвариг1ун буго гьеб 10 соналда жаниб кинаб хиса-баси росдал маг1ишаталде лъугьун  бугебали хал-шал гьабизеги.

Перепись т1обит1улаго, бищун районалъе к1вар бугеб жо ккола киг1анасеб къадар ракьазул х1алт1изабулеб бугебали лъазаби.

Росабазул советаздасан нижехъе рач1арал баяназда г1емерисел ракьал х1алт1изарулел ругин хъван буго, амма киназдаго лъала гьелъул г1аксалда, г1емерисел ракьал рехун тун рук1ин. Гьедин, х1алт1изарулелги рехун таралги  ракьазул мух1канго ц1ех-рехги гьабун, гьел х1алт1изарунгут1иялъе г1иллаги лъазабун, х1укуматалъ рекъон кколеб  х1укму гьабизе буго.

Кинаб къаг1идаялда ва кида т1обит1изе бугеб перепись?

- Перепись т1обит1изе буго исана 1 июналдаса байбихьун 15 августалде щвезег1ан. Гьелде щвелалде, 24 июналдаса байбихьун 1 июлалде щвезег1ан нижеца перепись гьабизе ругел объектазде  гьаризе руго обходал, ай цебеккунго гьабизе буго ц1ех-рех. Перепись гьабизе вихьизавун вуго кинавниги 18 переписчик ва 3 инструктор. 19-24 июналде гьел ругьун гьаризеги руго. Кинабниги районалда ц1ех-рех гьабизе буго 9040 объекталъул, гьезда гьоркьоса 7624 ккола ЛПХ, 492 КФХ ва ИП (индивидуалияб  предпринимательство), хут1арал 598 ккола росдал  маг1ишатазул г1уц1аби. Гьезда гьоркьоса индивидуалиял предпринимателазда ва росдал маг1ишаталъул г1уц1абазда т1адаб буго жидерго г1и-боц1ул ва ракьазул  баяналги росун жалго нижехъе рач1ине, ЛПХязухъе ва КФХязухъе нижго уна. 2005  соналъул 21 июналда бахъараб «О всероссийской сельскохозяйственной переписи» абураб Федералияб законалда рекъон киналго юридикиял лицабазда  переписалда г1ахьаллъи  т1адаблъун гьабула, гьезда гьоркьоре уна киналго  индивидуалиял предпринимателал ва коммерческиял г1уц1аби. Физическиял лицабазда переписалда г1ахьаллъи т1адаблъун гьабун гьеч1о ва гьезие жидеего бокьун гурони гьезул хъвай-хъваг1ай гьабизеги бегьуларо. Переписалда г1ахьаллъи гьабизе инкар гьабурав индивидуалияв предпринимателасда лъола 10-20 азарго , коммерческия г1уц1абазда 20-70 азарго гъурущ г1ак1а. К1иабизеги гьез инкар гьабулеб бугони индивидуалияв предпринимателасда лъолеб штраф 30-50 азарго гъурщиде, коммерческиял г1уц1абазда 100-150 азарго гъурщиде.

Г1адамазул харбал руго переписалъул х1асилалда хъвай-хъваг1ай гьабурал ракьазда ва г1и-боц1уда налогал лъезе рак1алда бугин нужедаян. Гьеб бит1араб  бугищ?

- Гьеч1о. Нижер гьединал ихтиярал рук1унаро. Нижер масъала буго г1иц1го районалда росдал маг1ишаталъул баянал данде гьари. Нижеца гьел баяналги балъго гьарула ва лъихъего кьоларо. Гьединго перепись гьабулаго , нижер переписчиказ г1адамаздаса ракьазул яги г1и-боц1ул документалги т1алаб гьабуларо ва г1адамаз бицаралда рекъон гьабула гьез переписьги.

Гьединлъидал к1удияб гьари буго районцоязде нижер  переписчикал берцинго къабул гьареян ва рак1бац1ц1адго гьезухъе нужерго г1и-боц1ул ва ракьазул баяналги кьеян.

Сидрат баркала дуе заманги батун нижехъе яч1аралъухъ.

И. Мух1амадов.