***   ***   ***

Ахъбердил Мух1амадие абун йик1ана бечедай, берцинай чачанай Сану. Берцинай гурейги, гьей йик1ана ц1акъ кверда махщел бугей яс. Тохлъукьего Х1ажимурад гьоболлъухъе ккана Санухъе. Рихьаралго рокьана гьел цоцазе. Гьеб лъарабго, Ахъбердил Мух1амадица абун буго Х1ажимурадида: «Сану дуе диеялдасаги данде ккола, гьединлъидал гьей яче дуца. Нужее талих1 гьарула дица».

Гьедин X1ажимурадица ячана гьайбатай Сану.

***   ***   ***

Гьит1инаб мехалдасанго загьирлъана Х1ажимурадил х1инкъи-къай гьеч1олъи. Цо нухалда жеги гьит1инав чи гьев бугеб мехалдаго, гьесул х1албихьизелъун, сардилъ хабзалазда гьоркьосан гьев вач1унелъул,     хъах1ал халг1аталги рет1ун нухда ч1ун рук1ун руго чангоял ва гьев аск1овег1ан щведал, рагъарахъдун руго.

Х1ажимурадица гьеб мехалда абун буго: «Нуж хварал ратани, хабзалалъе а, ч1агоял ратани, дида данде рагъизе рач1а»,-ян.

Цоги нухалда хабзалазда гьоркьосан вач1унаго, гьесда раг1ун буго угьи, зигарди. Расги х1инкъич1ого гьев гьениве вортун вуго, щибжояли хал гьабизе. Гьесда гьениб унтараб ц1ц1е батун буго

***   ***   ***

Жиндирго г1умруялда жаниб г1емерал бах1арчиял чабхъенал гьаруна Х1ажимурадица. Гьесул бах1арчилъи бихьизе ккани, т1ок1аб жо гьеч1онигицин цо Hyxl-Бика хъамиялъул бицаниги г1ела. Hyxl-Бика ханалъул ч1ей бук1ана Жунгуталда. Гьениб г1умру гьабулеб бук1ана 4-азарго чияс, Мехтулинский ханасул резиденция гьениб бук1иналъги, гьенир ч1ун рук1унаан азаргоялдасаги ц1ик1к1ун солдатал-чот1ахъаби ва лъелал. Т1убараб росуго сверун къан бук1ана борхатаб ва щулияб чалиялъ. Гьенире жанире льугьине рук1ана чанго каваби, гьелги ц1унун рук1унаан рагъулал хъаравулзабаз. Жибго ханасул к1алг1а бук1ана росу бакьулъ борхатаб гох1да ва сверун къан бук1ана борхатаб ганч1ил къадаца. Гьеле гьеб бак1алдаса жиндирго тушман Ах1мад-хан Мехтулинскиясул къоролай хьамизе рак1алде ккола Х1ажимурадида ва хъамизеги хъамула. Гьесулго гьудул XIайдарбегица тушманасул к1иабилей ч1ужу Фатимаги хъамула. Хут1арал чот1ахъабаз гьезул гьениса дагьа-макъаб бечелъиги босун г1ей гьабула.

«Кавказалъул рагъул х1акъалъулъ дагъистаниязул биценал» т1ехьалдаса росана Ф. МУХ1АМАДОВАЛЪ.