Бокьараб ишалъулъ ц1акъ к1вар бугеллъун ккола приоритетал, х1алт1и цебехун бачиналъе х1ажатал къаг1идаби, церет1еялъул нухал ралагьи.

Инсан лъедолев вугони, кинаб бак1алде уневали лъач1ого, гьесие гьалмагълъун нухлулаб гьури бук1унаро, гьединлъидал Дагъистан цебет1езабизеги гьеб кризисалъулаб ах1вал-х1алалдаса борч1изеги ккани, нилъеда бищун цебе лъазе ккола кинаб ах1вал-х1алалда бугеб т1убанго Дагъистанали, кинал церет1еялъул аслиял рахъал гьелъул ругелали.

Т1олабго республикаялдаго г1адин, нилъер районалдаги ц1ик1к1араб к1вар кьолеб буго Дагъистан республика цебет1езабиялъе х1адур гьарурал приоритеталъулал проектал г1умруялде рахъинариялъе. Кинаб х1алт1и гьабулеб бугеб районалда гьел г1умруялде рахъинариялъеяли лъазелъун, жакъа нижер мухбир дандч1вана райадминистрациялъул бет1ерасул заместитель, гьел проектал г1умруялде рахъинариялъе жавабчилъи жинде т1аде кколев Г1аммаев Шамил Мух1амадовичгун.

-Шамил Мух1амадович, бокьилаан лъазе кинаб х1алт1и унеб бугеб нилъер районалда рехсарал приоритеталъулал проектал г1умруялде рахъинариялъеяли?

Дагъистан республика цебет1езабиялъе г1уц1арал приоритеталъулал проектал г1умруялде рахъинариялъе жигараб х1алт1и гьабулеб буго нилъер районалдаги. Хасаб к1вар кьолеб буго налогазулаб база борхизабиялде, бец1лъудаса экономика борч1изабиялде, бюджет тун къват1ибехунисанги инвестициял районалде рач1инариялде.

Нилъер районалъул экономика цебет1езабиялъе, хасго гьанжесеб кризисги х1исабалде босун, к1вар бугеб приоритетлъун ккола туризм, щай гурелъул, районалда ц1ик1к1арал ресал ругелъул туризм цебет1езабиялъе.

Гьеб проект г1умруялде бахъинабиялъе х1исабалде босун буго районалъул ракьалда туристазулгин рекреационныяб къаг1идаялъул хасаб «Матлас» экономикияб зона рагьизе.

Гьеб мурадалда районалда рагьун руго 3 районазда гьоркьосел, 3 районалда жанисел, к1иго Мах1ачхъалаялде г1адамал раччулел маршрутал. Г1уц1ун буго районалъул туристазулаб ва инвестициязулаб паспорт.

Г1умруялде бахъинабулеб буго Хунзахъ ва Г1арани росабазул ц1иял микрорайонал цадахъаб къаг1идаялда раялъул проект.

Районалъул туристал ц1аялъул мурадалда, къойидаса къойиде рагьулел руго гьалбал къабул гьарулел рукъзал. Гьедин, Х1ариколо, Сивухъ, Бакьагьеч1и росабалъ х1адур гьарун руго бокьараб мехалда гьалбал къабул гьаризе рес бугел рукъзал. Кват1ич1ого рагьила гьединаб рукъ Гъонохъ росулъги.

Араб соналда гьединал рукъзабахъ къабул гьавун вуго 725 турист. Т1аде рач1арал гьалбадериегун районцоязе хьвадизе лъик1ал нухал ч1езариялъул мурадалда, анкьго километралъул манзилалда къач1ан ва асфальт т1ун раг1алде бахъунеб буго Ч1алда-Гьоц1алъ автомобилазул нух. Гьеб нухда бана 4 кьо. Хиса-басиял гьарун къач1алеб буго 6 километралъул манзилалда Г1ободаса Макьасде унеб нухги. Гьенибги лъуна 3 кьо. Кьуч1 лъун буго социалияб рахъалъ ц1акъго к1вар бугеб, нухлулазул киналго х1ажалъабазе жаваб кьолеб объект-Г1арани автостанция баялъеги. Районалъул г1адамазул г1умру-яшав лъик1лъизабиялъул мурадалда, к1вар кьолеб буго социалиял объектал раялде. Гьаб соналда бан кьуна 80 ц1алдохъанасе бак1 бугеб Ц1ада аслияб школа, К1ахъ ва Моч1охъ ясли-ахал, капиталияб ремонт гьабуна Ц1ада, Гьоц1алъ, Г1ахьалч1и, Уздалросдал ясли-ахазе.

Бан лъуг1изабуна поликлиникаялъе корпус, капиталияб ремонт гьабуна 14 росдал фельдшерлъиялъулгин акушерлъиялъул пункталъе.

Ран руго искусственнияб газонги бугел футболалъул майданал Гьоц1алъ, Г1орут1а, Заг1иб росабалъ, ралел руго Шотода, Г1обода ва Г1ахьалч1и росабалъги. Капиталияб ремонт гьабулеб буго Гьоц1алъ бугеб спортзалалъе, ралел руго Т1агьада, Шотода росабалъги спортзалал.

Г1адамазе х1ухьбахъи гьабизе бак1 бук1иналъул мурадалда, нилъер районги, росуги бокьулев гьалмагъас гьабураб кумекалдалъун, Хунзахъ росулъ бана Зах1маталъул Бах1арзазул парк. Шотот1а росулъги бан буго лъималазе, ч1ах1иязе эркенаб заманалда х1ухьбахъи гьабизе Бергьенлъиялъулилан ц1ар лъураб парк. Гьенир буго г1одорч1араз берзул лазат босизе фонтан, рак1алда буго лъималазе расандизе хасаб бак1, ч1ах1иязе г1одорч1езе скамейкабиги лъезе.

Районалда росабазул г1умру ва маг1ишат цебет1езабиялъе г1уц1ун лъуг1ун руго анц1ила щуго росдае генералиял планал, т1адеги г1уц1улел руго 8 росдаеги.

Район цебет1езабиялъул мурадалда, ц1ик1к1араб к1вар кьезе буго районалда предпринимательство цебет1езабиялъе. Гьелъие г1оло г1уц1ун буго хасаб муниципалияб программаги.

Х1алт1и гьабулеб буго районалдаса ва цогидал бак1аздасаги рес бугел г1адамалги г1ахьаллъизарун, районалъул территориялда инвестпроектал г1уц1изе.

«Ц1ияб индустриализация» абураб проекталда хурхун щиб Дуца абилеб?

-Гьеб проект г1умруялъе бахъинабиялъе г1оло районалда г1уц1ун буго гьенир ругел промышленниял предприятиязул реестр, муниципалиял заказчикал х1алт1изариялъе х1ажатал х1алт1абазул, хъулухъазул, къайи-къоноялъул сиях1ал. Контрактал хъвалелъул районалъул администрациялъ приоритет кьола бак1алъулал г1адамазе ва киналго х1ажатал тадбирал гьарула гьел ц1униялъе.

Приоритеталъул проект: «Рахъи кьолеб пачалихъияб нухмалъи».

-Сунде буссараб бугеб муниципалиял хъулухъчаг1азул х1алт1и. Бугищ гьениб рагьун бицин?

-Муниципалиял хъулухъчаг1азул х1алт1и камил гьабиялъул мурадалда, нилъер районалъул администрациялдаги, муниципалиял хъулухъчаг1и х1адур гьарулеб ва гьезул квалификация борхизабулеб Централдаги гьоркьоб къот1и-къай гьабун буго. Районалда г1уц1ун буго муниципалиял хъулухъчаг1азул резерв. Гьаб соналда гьениб квалификация борхизабун буго 9 чияс. Г1уц1ун буго чияда рач1ел, жалго жидедаго ч1арал экспертал ва пикруцоял жамг1иял организациязул вакилзабиги гьоркьоре рачун жамг1ияб совет. К1удияб х1алт1и гьабулеб буго сетазул киналго каналаздасан ц1иял харбал, тарбия кьеялъулал, х1албихьи босиялъулал тадбирал рихьизариялде. Г1уц1ун буго мухь кьун х1алт1улеб CMS 1C-Битрикс. Гьелда лъола 2009 соналъул 9 февралалъ бахъараб № 8 Федералияб законалъул киналго т1алабазде данде кколел пачалихъиял организациязул х1укмаби.

Х1алт1и гьабулеб буго ведомствабазда ва жибго администрациялъул отделазда гьоркьоб электронияб документазул оборот гьабиялъул система х1алт1изабиялъе.

Кинал рук1аниги пачалихъиял яги муниципалиял хъулухъал т1уразе ккани, нилъер г1адамал ине кколаан г1емерал г1уц1абазде. Гьелъ г1адамазул г1емераб заманги гьелда т1ад унаан. Гьебги х1исабалде босун, киналго хъулухъал цого бак1алда т1ураялъул мурадалда, райцентралда г1уц1ун бук1ана г1емерхъулухъазулаб центр-МФЦ. Гьеб х1алт1и жеги бигьа гьабиялъул мурадалда, райцентралда бугелда т1адеги, Г1орут1а, Гьамущи, Гьоц1алъ, Уздалросулъ, Бакьагьеч1и росабалъги рагьун руго гьединалго централ. Х1исабалде росун руго хут1арал росабалъги рагьизе.

Приоритеталъулаб проект: «Рахъи кьолеб агропромышленныяб комплекс».

-Район цебет1езабиялъул нухда к1вар бугеб бак1 ккола росдал маг1ишаталъги. Кинаб к1вар кьолеб бугеб нилъер районалда гьеб бут1аялде?

-Нилъер районалда к1вар кьолеб буго рекьарухъабазулгин фермеразул маг1ишатал, производствоялъул кооперативал, СПКял, церет1езариялде. Гьедин, раг1алде рахъунел руго Хьиндахъ росулъ «Сокол» рекьарухъабазулгин фермеразул маг1ишаталда ччуг1а г1езабиялъе гьарулел х1алт1аби. Лъаг1алида жаниб гьелъ кьезе ккола 7-8 тонна форелалъул. Гьединго форель г1езабиялъе, Гьоц1алъ росулъ лъабго бак1алда лъун буго х1ажатаб къайи-къоно.

Уздалросулъ цо гектаралда ралел руго теплицаби. Харахьи, Гъоркьколо СПКязда рахьдалгин товариял фермаби, Гиничукь СПКялда бан лъуг1улеб буго 5-7 азарго г1анк1у г1езабулеб птицеферма. Районалъул ракьалда ран руго 2 СПоК: «Нуси» Ц1ада ва «Парси» Харахьи.

Ахихъанлъиялъулабин лъазабураб 2015 соналъ районалда ч1ана 40 гектаралда пихъил гъут1би, исана 2 гектаралда Гьоц1алъги ч1ана гьел, хадуб гьеб бахинабуна 8 гектаралде.

Араб соналда 4 КФХялъе щвана грантал «Байбихьул фермеразе кумек гьаби» программаялда рекъон 1 миллионгун 240 азарго гъурущ, РФялъул росдал маг1ишаталъул министерствалъул регистралда руго Дагъистаналдаса 60 тайпадулал предприятиял гьезда гьоркьоса-12 маг1ишат нилъер районалдаса ккола.